پایان یک دهه تحریم تسلیحاتی

بالاخره روز موعود فرارسید، ایران از امروز تحت تحریم تسلیحاتی نیست و می‌تواند به خرید و فروش سلاح بپردازد. آمریکایی‌ها بیش از یک‌سال تلاش کردند مانع این اتفاق شوند، اما با 3شکست پیاپی راه به جایی نبردند. مطابق بند‌۵ ضمیمه‌B قطعنامه۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، تحریم‌های تسلیحاتی ایران باید ۱۷اکتبر۲۰۲۰ (27مهر99) یعنی زمانی که ۵سال از روز قبول برجام (Adoption Day) می‌گذرد، به اتمام می‌رسید و بامداد امروز یعنی ساعت3:30 این اتفاق به ثبت رسید تا بعد از 10سال ایران رسما از فهرست تحریمی سازمان ملل خارج شود. تحریم تسلیحاتی ایران در سال2010 با 12رأی موافق به تصویب رسید و لبنان در جلسه غایب بود و برزیل و ترکیه نیز به‌دلیل مخالفت آمریکا با ابتکار آنان برای تبادل سوخت به قطعنامه رأی منفی دادند. براساس قطعنامه1929 علاوه بر ممنوعیت خرید و فروش سلاح برای ایران، شورای امنیت از همه کشورها خواسته بود برای اطمینان از اجرای قطعنامه منع خرید و فروش سلاح برای ایران همه کشتی‌ها و هواپیماهایی که از ایران یا به ایران در تردد هستند، مورد بازرسی قرار بگیرند.

ناکامی‌های آمریکا
دولت آمریکا 25مرداد‌ماه قطعنامه‌‌ای را در شورای امنیت به رأی گذاشت تا تحریم تسلیحاتی ایران به‌مدت نا‌محدودی تمدید شود، اما اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد به قطعنامه تهیه‌شده از سوی آمریکا رأی ندادند.
در آن رأی‌گیری که به‌عنوان یک شکست فاحش برای سیاست خارجی دولت آمریکا به ثبت رسید، فقط آمریکا و جمهوری دومینیکن به قطعنامه رأی دادند و ۱۱کشور رأی ممتنع و چین و روسیه هم رأی مخالف دادند درحالی‌که قطعنامه به دست‌کم 9رأی بدون وتوی اعضای دائم نیاز داشت و به همین دلیل قطعنامه عملا بدون وتو از طرف چین و روسیه شکست خورد. مایک پمپئو یک هفته بعد به نیویورک رفت تا به‌زعم خود با طرح یک شکوائیه دغلکارانه با ادعای عضویت آمریکا در برجام سازوکار حل اختلاف برجام موسوم به مکانیسم ماشه را فعال کند. براساس برجام اگر طرف‌های برجام مدعی شوند ایران به تعهدات خود عمل نکرده، پس از طی مسیر طراحی‌شده در برجام که حدود 2‌ماه طول می‌کشد، قطعنامه‌ای در شورای امنیت برای ادامه لغو تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران مطرح می‌شود که عملا با وتوی هر طرف ازجمله آمریکا این تحریم‌ها به‌صورت خودکار بازمی‌گردد، اما نه فقط ایران، چین و روسیه بلکه اتحادیه اروپا و سازمان ملل هم به‌دلیل خروج آمریکا از برجام و نقض تعهدات این کشور توسط دولت ترامپ، اقدام آمریکا برای فعال‌کردن مکانیسم ماشه را رد کردند. 30مرداد امسال آمریکا شکایت خود را ارائه داد اما 13کشور از 15کشور عضو شورای امنیت با انتشار نامه‌های جداگانه اعلام کردند آمریکا در موقعیتی نیست که بتواند مکانیسم ماشه را فعال کند. براساس برجام درصورت شکایت اعضای برجام از ایران رئیس شورای امنیت موظف به تهیه قطعنامه تمدید تحریم‌های ایران خواهد بود اما اندونزی، رئیس وقت شورای امنیت صراحتا اعلام کرد به‌دلیل عدم‌اجماع در شورای امنیت اقدامی صورت نمی‌دهد، نه‌تنها اندونزی بلکه نیجر به‌عنوان رئیس بعدی دوره‌ای شورای امنیت هم از اجابت درخواست آمریکا سر باز زد تا اینکه آمریکا ادعا کند براساس برجام با توجه به عدم‌تصمیم‌گیری در شورای امنیت قطعنامه‌های قبلی علیه ایران از یک‌ماه بعد خودبه‌خود بازمی‌گردد که این‌بار هم آمریکا به نتیجه نرسید، چون دبیرکل سازمان ملل اعلام کرد به‌دلیل مخالفت اعضای شورای امنیت، دبیرخانه اقدامی ازجمله تشکیل کمیته تحریم ایران را در دستور کار ندارد.

چه تسلیحاتی قابل معامله است؟
براساس قطعنامه2231 کشورهای جهان از امروز می‌توانند در زمینه عرضه، فروش یا انتقال مستقیم یا غیرمستقیم هرگونه تانک جنگی، خودروهای رزمی زرهی، سامانه‌های توپخانه‌ای سنگین، هواپیماهای رزمی، بالگردهای تهاجمی، ناوهای جنگی، موشک‌ها یا سامانه‌های موشکی، آنگونه که در نظام ثبت سلاح‌های متعارف ملل متحد تعریف شده است، یا تجهیزات مرتبط، شامل قطعات یدکی، به ایران یا برای استفاده در داخل ایران یا در جهت منافع ایران، از داخل یا از طریق قلمروهای تحت حاکمیت‌شان، یا توسط اتباع آنها یا افراد تحت حاکمیت آنها، یا با استفاده از هواپیماها یا کشتی‌های حامل پرچم‌های آنها، اعم از اینکه از قلمروشان نشأت گرفته یا خیر و ارائه آموزش فنی، منابع یا خدمات مالی، مشاوره، دیگر خدمات یا کمک‌های مرتبط با تأمین، فروش، انتقال، تولید، نگهداری یا استفاده از سلاح‌ها و تجهیزات مرتبط فعالیت داشته باشند. ایران پیش‌تر برای خرید جنگنده سوخو35 و تانک تی90 ابراز تمایل کرده است اما روی دیگر پایان محدودیت تسلیحاتی ایران فروش سلاح است و به این ترتیب ایران بعداز این، قادر است به مشتریان یا دوستان خود سلاح بفروشد یا حتی هدیه بدهد.