نان به کدام نرخ؟

مریم سرخوش- خبر‌نگار

هفته گذشته بود که کمبود نان در آذربایجان‌غربی مطرح شد. با وجود تاکید مسئولان مبنی بر تامین آرد موردنیاز و رفع کمبودها در کشور، اما باز هم شاهد تشکیل صف مقابل نانوایی‌های دیگر شهرهای کشور هستیم. در آذربایجان‌شرقی، اردبیل، خراسان‌رضوی، البرز، مازندران، سیستان و بلوچستان و... مردم برای خرید نان در برخی مناطق با کمبودهایی مواجه شده‌اند. خبرهای دیگری هم مانند کشف آردهای احتکار شده، فروش خارج از شبکه، گران‌ شدن کیسه‌های آرد آزاد، کاهش زمان فعالیت برخی نانوایی‌ها برای مدیریت مصرف آرد و سودجویی برخی دیگر در پخت نان و عرضه به سوپرمارکت‌ها با قیمت بالاتر هر بسته نان هم شنیده می‌شود؛ اتفاقی که مسئولان منشأ آن را نه در کمبود نان، بلکه در اختلاف قیمت آرد دولتی و آزاد می‌دانند که اخیر 4برابر شده است و البته مشکلات نانوایی‌ها در خرید آرد آزاد و پخت کمتر نان با سهمیه دولتی؛ آن هم درحالی‌که دولت هزینه‌های هنگفتی را در فرایند تولید آرد و نان متحمل می‌شود تا در تامین قوت غالب مردم خللی ایجاد نشود. توزیع آرد ترمیمی در بین شهرهایی که با مشکل کمبود نان مواجه بودند هم با همین سیاست انجام شد و نگرانی‌ها را برطرف کرد، اما به اعتقاد تمامی اصناف وابسته به تولید آرد و نان، این اقدامات تنها مسکنی موقت در رفع مشکلات است و اگر شرایط عادلانه‌ای در تعیین قیمت آرد و نان با توجه به افزایش قیمت کنونی صورت نگیردمشکلات مردم می‌تواند افزایش پیدا کند.

پخت نان با سهمیه دولتی یا آزاد
یکی از ساکنان شاهین‌دژ آذربایجان‌غربی از رفع مشکلات کمبود نان خبر می‌دهد و می‌گوید: الان تا حدودی مشکل رفع شده، اما هنوز هم نان کم است و برخی‌ نانوایی‌ها بیشتر از یک تعداد معین نان به مشتریان نمی‌دهند. ساکنان شهرستان سقز کردستان هم از کاهش ساعت کاری نانوایی‌ها می‌گویند که باعث شده برخی از مردم برای خرید نان در محله‌های مختلف با مشکل مواجه شوند. یکی از شهروندان تبریزی هم از شرایط عجیب مقابل نانوایی‌ها می‌گوید که مردم ساعت‌ها برای خرید نان معطل می‌مانند؛ آن هم به این دلیل که شایعه شده کمبود نان در چند روز آینده وجود خواهد داشت. نانوایان اما از کاهش سهمیه آرد و گرانی آرد آزاد می‌گویند که دیگر پخت نان برایشان به‌صرفه نیست و ضرر می‌کنند. نانوایی مازندرانی هم می‌گوید: سهمیه آرد دولتی کم است. هر کیسه آرد آزاد را از کارخانه ۹۰هزار تومان می‌خریدم که الان ۲۰۰هزار تومان شده است. دیگر نمی‌توانم از پس هزینه‌ها بربیایم و آرد آزاد نمی‌خرم. فقط با سهمیه دولتی نان می‌پزم که تعدادش کاهش پیدا می‌کند و به همین‌خاطر مردم فکر می‌کنند نان کم شده است. یکی از نانوایان زابلی هم عنوان می‌کند: در اینجا یک کیسه آرد از ۱۴۰هزار تومان به ۲۵۰هزار تومان رسیده و مسئولان توقع دارند قیمت نان همان قیمت قبلی باشد. در مشهد هم چند نانوایی به‌دلیل افزایش نرخ آرد در چند روز اخیر تعطیل شده‌اند و دسترسی مردم برای خرید نان کاهش پیدا کرده است. رئیس اتحادیه نانوایان مشهد در این‌باره می‌گوید: قیمت آرد از چند روز پیش به‌دلیل اعلام خرید تضمینی گندم در بازار آزاد یکباره افزایش یافت و به بازار شوک وارد شد. نانوایان ما کسری آرد خود را از بازار آزاد تامین می‌کنند و این افزایش هزینه‌ها مشکلاتی را به‌وجود می‌آورد. مصطفی کشتگر می‌افزاید: آنها، هم از آرد سهمیه‌ای و هم آرد آزاد استفاده می‌کنند تا چراغ نانوایی‌های شهر روشن بماند، اما در این شرایط گرانی به مشکل خورده‌اند. البته این ‌ماه تدبیری شد و سامانه‌ آرد نیمه‌یارانه‌ای که اول هر ‌ماه باز می‌شد را 5روز زودتر و 25مهر باز کردند تا نانوایان آرد را تهیه کنند و بعد موضوع به شکلی مدیریت شود، اما بحث این است که واحدها مشکل دارند و این سهمیه کفایت پخت را نمی‌کند و چنانچه بخواهند آرد را از بازار آزاد تهیه و به قیمت مصوب نان پخت کنند، برایشان توجیه اقتصادی ندارد.
سازمان حمایت به تولیدکنندگان هم توجه کند
رئیس اتحادیه نان سنتی استان تهران هم می‌گوید: به جز مشکلاتی که نانوایی‌ها در تهیه آرد آزاد دارند، شرکت حمل‌ونقلی که حمل آرد به نانوایی‌های 15استان کشور را برعهده دارد هم خواهان افزایش کرایه‌های حمل‌ونقل بود. نمی‌خواستیم که افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل هم به نانوایی‌ها تحمیل شود و منتظر تصمیمی از سوی دولت بودیم، اما با وجود اینکه آنالیز قیمت به همه سازمان‌ها اعلام شده بود، اتفاقی رخ نداد و شاهد تعیین نرخ جدید نان نبودیم.
بیژن نوروزمقدم می‌افزاید: با تداوم این شرایط، تنها اتفاقی که رخ داد، متضرر شدن نانوایی‌ها بود که آرد دیر به دست‌شان می‌رسید؛ به همین دلیل افزایش کرایه را قبول کردیم. از سوی دیگر، خمیر مایه هم 2بار افزایش قیمت 20 تا 25درصد داشته است؛ به‌دلیل اینکه مقدار عرضه‌شده از شرکت تعاونی جوابگو نیست و مجبور به خرید آزاد هستیم. خمیرمایه در بازار آزاد 360هزار تومان برای هر کیسه 10کیلویی قیمت دارد. با وجود چنین هزینه‌هایی که به نانواها تحمیل شده، اما پس از گذشت 7‌ماه از سال99 هیچ تغییری در قیمت‌ها نداشته‌ایم.
نوروزمقدم تأکید می‌کند: دولت‌ها به فکر منافع مردم هستند و سعی می‌کنند که اولویت رفاه را برای مردم درنظر بگیرند، اما از سوی دیگر تولید‌کنندگان همواره در تنگنای مشکلات قرار می‌گیرند. هر نانوایی از اول سال تاکنون روزانه 300 تا 400هزار تومان افزایش هزینه داشته است، اما قیمت نان از سال 93 تا 98 هیچ تغییری نداشت و انتظار این بود که سال گذشته حداقل قیمت نان دوبرابر شود، اما درنهایت به این نتیجه رسیدند که اگر قیمت گندم و سایر هزینه‌های تولید افزایش پیدا کرد، آن وقت تصمیم‌ جدید بگیرند. درحالی‌که با افزایش سرسام‌آور هزینه‌ها شاهد هیچ تغییری نیستیم. وی درباره افزایش خودسرانه قیمت نان از سوی برخی نانوانی‌ها هم عنوان می‌کند: نانوایان، یکی از ضعیف‌ترین اقشار جامعه هستند و قیمت چیزی که تولید می‌کنند یک‌چهارم قیمت تخم‌مرغ در کشورمان است. مردم هم آگاهند که آنها نیز قشری از این جامعه هستند و هزینه‌های سرسام‌آور و درآمد ناچیزی دارند؛ به همین دلیل برخی نانوایان به‌صورت غیرقانونی اقدام به افزایش قیمت نان می‌کنند. بالاخره باید به فکر آنها هم بود تا شاهد چنین تخلفاتی نباشیم. این مشکل باید در کارگروه ملی آرد و نان و ستاد تنظیم بازار بررسی و حل شود. هم‌اکنون تنها چاره افزایش قیمت نان است. سازمان حمایت هم نباید تنها از مصرف‌کننده حمایت کند، تولیدکننده هم باید مورد توجه باشد. با انکار این شرایط و مسکن‌های موقتی نمی‌توان مشکلات را حل کرد.

تاوان دولت و تولیدکنندگان در عرضه آرد
مالک یکی از کارخانه‌های تولید آرد در استان زنجان هم با اشاره به اینکه با وجود گرانی‌ها هیچ افزایش قیمتی در عرضه آرد نداشته‌اند، می‌گوید: کارخانه‌های تولید ‎آرد هم‌اکنون ضررده هستند. قیمت خرید و فروش آرد به‌صورت دولتی است و از سوی خود دولت تعیین می‌شود. این قیمت برای 5سال پیش است که همان زمان آنالیز و حاشیه سود درنظر گرفته شده است. شما زمان حال را درنظر بگیرید که دیگر از حاشیه سود گذشته‌ایم و کارخانه‌ها در حال ورشکستگی هستند.
او که می‌خواهد نامش نزد همشهری محفوظ بماند، ادامه می‌دهد: نان قوت اصلی مردم ایران است و به همین دلیل، ما در شرایط فعلی هم به کارمان ادامه می‌دهیم تا مردم به مشکل نخورند و مشکلات دیگری هم پیش نیاید، اما درآمدمان به صفر رسیده است. هر کیسه آرد 40کیلویی برای نان سنگک را 46800تومان عرضه می‌کنیم. برای درک ضرر و زیان این فروش به یک نکته اشاره می‌کنم، استهلاک کارخانه‌های تولید‌کننده آرد روی دلار 3هزار تومان بسته شده است و شما ببینید که دلار اکنون چه قیمتی دارد. تنها یک روغن گیریس برای دستگاه‌ها را تا چند‌ماه پیش لیتری 10هزار تومان می‌خریدیم، اما اکنون لیتری 200هزار تومان هم پیدا نمی‌کنیم.
این تولید‌کننده آرد با تأکید بر اینکه نیاز داریم ستاد تنظیم بازار شرایط فعلی را بررسی و قیمت عادلانه‌ای برای فروش آرد تعیین کند، بیان می‌کند: ما ایمان داریم که شرایط کنونی با وجود هزینه‌های هنگفتی که دولت در تولید نان می‌دهد، باز هم نگران‌کننده خواهد بود. دولت با هدف حمایت از مصرف‌کنندگان، در پرداخت یارانه آرد و نان ضررهای قابل‌توجهی می‌دهد. به‌عنوان مثال، گندم را با قیمت 4200تومان از کشاورز می‌خرد و 665تومان به ما می‌دهد که پس از تولید آرد، 800 تا 900تومان به نانوا بدهیم. این فاصله قیمتی یارانه‌ای از خرید گندم تا فروش به کارخانه‌ها برای دولت بار مالی سنگینی دارد. بسیاری از مردم این شرایط را نمی‌دانند که در فرایند تولید نان چه هزینه‌هایی بر دولت تحمیل می‌شود. او می‌افزاید: با این شرایط دولت به ما هم اجازه افزایش قیمت آرد را نمی‌دهد. البته نانوایی‌ها هم همین شرایط را دارند و همسو با سیاست دولت برای حمایت از مصرف‌کننده اجازه افزایش قیمت ندارند. در این میان تولید‌کنندگان در تنگنای مالی قرار گرفته‌اند، اما تا چه زمانی می‌توان با این سیاست پیش رفت. اگر فکر عاجلانه‌ای نشود، شاید به زمانی برسیم که دیگر توانی برای ادامه فعالیت نداشته باشیم؛ نه اینکه نخواهیم آرد و نان تولید کنیم. از سوی دیگر با توجه به گرانی‌ها، بسیاری از مشتریان ما که از کارخانه‌های تولید آرد و بیسکویت هستند، کاهش پیدا کرده‌اند و به همین دلیل ما تولید‌مان را کم کرده‌ایم. اولویت اول عرضه آرد، نانوایی‌ها هستند، اما آنقدر قیمت پایینی دارند که اصلا به‌صرفه نیست.
    بسیاری از فعالان حوزه آرد و نان با افزایش هزینه‌های سرسام‌آور ازجمله دستمزد کارگران، مالیات، آب، برق، گاز، خمیرمایه و کرایه حمل‌ونقل کیسه‌های آرد مواجهند، اما قیمت آرد و نان از سال گذشته هیچ تغییری نکرده است. قیمت پیشنهادی اتحادیه‌های نانوایان هم به سازمان حمایت اعلام شده، اما همچنان درگیر برگزاری جلسات مانده و نرخ جدیدی تعیین نمی‌شود. دولت هم با وجود پرداخت هزینه‌های گزاف همچنان با نارضایتی از سوی تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان نان مواجه و درگیر شایعاتی است که هر روز دست به‌دست می‌چرخد و درنهایت مردم نگران کمبود نان در آینده‌ای نزدیک هستند. در شرایطی که هم دولت و هم مردم در وضعیت نامناسبی گرفتار شده‌اند، از یک‌سو کرونا و از سوی دیگر مشکلات اقتصادی، اجازه تحمیل هزینه دیگری را به خانواده‌ها نمی‌دهد. نیاز است تا مسئولان در ستاد تنظیم بازار، ستاد ملی ساماندهی گندم، آرد و نان و ستاد حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان برای باز کردن گره آرد و نان زودتر به نتیجه برسند.

افزایش قیمت نان در نانوایی‌های آزاد‌پز غیرمجاز
غلامرضا گنجی، فرماندار شهرستان زابل می‌گوید: با توجه به شرایط کنونی و وجود ویروس کرونا، نانوایی‌های آزاد‌پز غیرمجاز که نان باکیفیت هم به مردم نمی‌دهند، قیمت نان را به‌طور افسارگسیخته افزایش می‌دهند و هم‌اکنون هم به‌دلیل افزایش قیمت از خدمت‌رسانی به مردم سر باز زده‌اند، اما مردم شهرستان زابل نگران تامین نان نباشند و نان مورد نیاز خود را از نانوایی‌های سطح شهرستان زابل تامین کنند.

رفع مشکلات نانوایی‌ها
حسین احمدی، فرماندار بندر گز با اشاره به‌وجود صف‌های طولانی در مقابل برخی از نانوایی‌های شهر در روزهای اخیر می‌گوید: به‌دلیل مشکلات پیش‌آمده و گرانی آرد، یک واحد نانوایی دولتی و یک واحد آزادپز در شهر بندرگز بسته شده که پیگیر حل مشکل آنها هستیم. تعداد نانوایی‌های سطح شهرستان با توجه به سرانه جمعیت، کافی است و هم‌اکنون 17واحد خبازی دولتی و 7واحد آزادپز در شهر بندرگز مشغول به فعالیت هستند.