تشنگان واردات

مائده امینی ـ روزنامه‌نگار

نیاز ما به تعامل با جهان انکارشدنی نیست. هرقدر که بهبود و تسریع روند تولید در دستور کار قرار بگیرد و اقتصاد مقاومتی سرلوحه کار بنگاه‌های اقتصادی، باز هم هیچ کشور توسعه‌یافته‌ای در سراسر جهان نیست که بتواند ادعای بی‌نیازی از واردات کند. براساس اعلام بانک اطلاعات سازمان ملل متحد در سال2018، صنعت خودرو در اقتصادی به بزرگی آمریکا 11.7میلیارد دلار قطعه برای تولید از چین وارد کرده است. ژاپن، مکزیک و آلمان هم کشورهای دیگری هستند که برای تولید خودرو به واردات از چین نیاز دارند. اما در ایران، تحریم‌های سفت و سخت آمریکا، دردسرهای مراوده مالی با جهان که ریشه در نپیوستن به معاهده بین‌المللی FATF‌ دارد، ارز چندنرخی و نوسان مداوم آن، ملغمه‌ای شده که واردات مواداولیه را برای صنایع مختلف کشور تبدیل به مصیبت لاینقطعی کرده است. مشکل مربوط به دیروز و امروز نیست. سال‌هاست که حتی مواداولیه صنایع داخلی بزرگ و کوچک ما، در حوزه تامین مواداولیه، وابستگی انکارنشدنی‌ای به ارز دارند و از کشورهای دیگر- با ترفندهای مختلف- وارد می‌شوند. حسین مدرس خیابانی، سرپرست وزارت صنعت، معدن و تجارت مرداد‌ماه امسال در جلسه کارگروه توسعه صادرات غیرنفتی گفت: ۸۵ درصد از واردات کشور را مواداولیه، قطعات و تجهیزات مورد نیاز تولید و ماشین‌آلات تشکیل می‌دهد. اما کدام صنایع، ارزبری بیشتری دارند و حیات آنها به واردات مواداولیه گره خورده است؟


خودروهای داخلی وارداتی 
صنعت خودروی ایران یکی از صنایع وابسته به واردات است تا جایی که بعضی از کارشناسان به جای استفاده از ترکیب صنعت خودرو از ترکیب صنعت مونتاژکاری استفاده می‌کنند. بسیاری از قطعات مورد نیاز خودروهای تولید داخل ایران از کشورهای دیگر، به‌خصوص چین وارد می‌شود. گسترش‌نیوز در گزارشی اعلام کرده است که حدود 25درصد از قطعات مورد نیاز ساخت خودرو در کشور، وارداتی است که عمدتا مربوط به تجهیزات الکترونیکی و قطعات ‌های‌تک نظیر ایموبلایزر، ECU و سنسور اکسیژن است. مازیار بیگلو، دبیر انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو گفته است: اگر تیراژ 1.2میلیون دستگاه خودرو در سال را معیار قرار دهیم، می‌توان گفت کل نیاز ارزی زنجیره تامین خودروسازان حدود 2میلیارد دلار است. براساس داده‌هایی که او منتشر کرده، اکنون به‌طور متوسط میزان ارزبری هر دستگاه خودرو به هزار و 600تا هزار و 700دلار رسیده است؛ درحالی‌که تا پارسال بیش از 2 هزار دلار بود و این یعنی برای هر کدام از خودروهای داخلی به‌طور میانگین 400دلار کمتر از پارسال ارز مصرف می‌شود؛ صنعت خودرو همچنان وابستگی عمیقی به واردات برای تولید دارد.


صنعت نساجی؛ وابسته به واردات پنبه و رنگ‌های شیمیایی 
صنعت نساجی برای تداوم حیات خود به مواداولیه ازجمله پنبه، الیاف اکلریک و رنگ‌های شیمیایی نیاز دارد. کالاهایی که از ملزومات این صنعتند، مشمول ارز دولتی نمی‌شوند و نوسان ارز باعث شده تا این صنعت دچار مشکل شود. محصولات پتروشیمی بخش دیگری از مواداولیه صنعت نساجی است که در داخل کشور با کیفیت خوب و مقدار مناسب تولید می‌شود اما فعالان این صنعت می‌گویند مجبورند همین مواد را از ترکیه با قیمت ارزان‌تری تهیه کنند چرا که شرکت‌های پتروشیمی این مواد را صادر می‌کنند و آنها با مصیبت مقداری از آن را از بورس کالا تهیه می‌کنند. درحالی‌که باشگاه روزنامه‌نگاران جوان به نقل از ایران اکونومیست نوشته است: فقط ۱۰‌درصد از مواداولیه مورد استفاده در صنعت نساجی ازجمله مواد رنگ، نساجی، بعضی از قطعات دستگاه‌ها و نخ وارداتی هستند. تولیدکنندگان بزرگ بر این باورند که بیش از 80درصد مواداولیه مورد نیاز صنعت نساجی، از کشورهای دیگر به ایران وارد می‌شود. براساس آمار منتشرشده گمرک از تجارت خارجی در سال۹۷، بیش از ۶۳۰ تن رنگ نساجی از کشور‌های مختلف جهان وارد ایران شده است. در بازه زمانی مورد بحث، برای واردات این حجم رنگ نساجی به کشور، 6میلیون و ۹۱هزار و ۷۵۱دلار ارز از کشور خارج شد که بالغ بر ۲۵۲‌میلیارد و ۴۰۵ میلیون و ۳۴۱هزار ریال در آمار گمرک به ثبت رسیده است. رنگ‌های نساجی مورد نیاز کشور، عموما از کشور‌های ترکیه، چین، تایوان، هند، امارات متحده عربی و ترکیه وارد ایران می‌شود. از سوی دیگر، اگرچه در یکی‌دو سال اخیر میزان تولید پنبه افزایش پیدا کرده و سهم تولید داخل از 30درصد به حدود 50درصد رسیده است محمد شفیع ملک‌زاده، رئیس نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی، 2سال پیش گفته بود ۶۰ تا ۷۰‌درصد نیاز کشور از طریق واردات از کشورهایی مثل ترکیه، آذربایجان، ایتالیا، تایلند، مالزی، هند، تاجیکستان و... تامین می‌شود.


گره خوردن حیات مرغ و تخم‌مرغ به ارزی که نیست 
95درصد مواداولیه صنعت مرغداری، وارداتی است. این موضوعی است که مهدی معصومی، عضو هیأت نمایندگان اتاق تهران به آن اشاره کرده و گفته است در تمام این سال‌ها سوء‌مدیریت‌های داخلی هم به مشکلات این صنعت دامن زده است. گفتنی است نزدیک به ۷۰ درصد کنجاله سویای مورد نیاز کشور از آمریکای لاتین کشورهایی مانند برزیل و آرژانتین تامین می‌شود و هند سهم ۲۵‌درصدی در این زمینه به ‌خود اختصاص داده است. گفتنی است براساس رایزنی‌هایی که به‌تازگی به واسطه افزایش دوباره قیمت مرغ و تخم‌مرغ صورت گرفته به‌زودی از مرز باشماق کنجاله سویا وارد کشور می‌شود. البته این مشکل صرفا در نهاده‌های اولیه مرغ و تخم‌مرغ خلاصه نمی‌شود و بهزاد قره‌یاضی فعال حوزه کشاورزی هم اردیبهشت امسال آماری ارائه کرده است که براساس آن، در بخش تولیدات دامی ٨٥‌درصد خوراک مورد نیاز دام‌ها از واردات تأمین می‌شود.


این ماجرا ادامه دارد...
تعداد صنایع وابسته به واردات برای شروع تولید در قامت این گزارش نمی‌گنجد. صنایع شیمیایی، صنعت غذایی، دارو، کفش صنایع بزرگ و کوچک بسیاری در ایران با برچسب تولید داخل، بدون واردات مواداولیه فلج می‌شوند. اگرچه لزومی ندارد که یک کشور در همه زمینه‌ها به‌خودکفایی برسد و لازمه تداوم حیات اقتصادی ارتباط با دیگر کشورهاست، اما چرا باید صنایعی که می‌توانند بومی‌سازی‌ شوند با وابستگی از ناحیه مواداولیه به ارز، هم خودشان در معرض نابودی قرار بگیرند هم مصرف‌کننده را مستاصل و تورم‌زده کنند؟ وقتی براساس اعلام سرپرست وزارت صمت و فعالان حوزه تجارت خارجی، صنایع مختلف کشور از حداقل ۱۰ تا ۷۰‌درصد به مواداولیه خارجی وابستگی دارند، درنهایت آنچه برای اقتصاد ایران می‌ماند، تضعیف ارزش پول ملی است که هزینه‌های تولید را افزایش می‌دهد و رکود و تعطیلی بنگاه‌های فعال را رقم می‌زند.