خطر محدود شدن مقاصد تجاری

خبر: اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران در گزارشی نسبت به تمرکز صادرات ایران و محدود شدن آن به چند کشور هشدار داده و می‌گوید: تمرکز زیاد صادراتی علامت هشداردهنده‌ای از تنوع اندک کالاهای صادراتی یک اقتصاد و ضرورت تغییر ساختار تجارت آن با هدف افزایش توان مقاومت‌پذیری و کاهش آسیب‌پذیری است.
نقد: تمرکز شدید صادرات ایران روی کالاهای محدود و کمتر شدن شرکای تجاری ایران به چند کشور خاص، زنگ خطری است که نه‌تنها باعث حضور کمرنگ و محو شدن تدریجی حضور بازرگانان و کالاهای ایرانی در بازارهای صادراتی جهان می‌شود که بیم آن می‌رود زمینه کاهش ورودی ارز را هموارتر سازد که پیامد آن افزایش قیمت ارزهای خارجی در برابر ریال ایران خواهد بود. این وضعیت البته نگران‌کننده‌تر خواهد بود به‌ویژه اینکه بدانیم پیش از این هم مرکز پژوهش‌های مجلس هشدار داده بود که الگوی صادرات ایران از نظر شرکای تجاری، الگوی نامتقارنی است. به این معنا که تعداد کمی از کشورها سهم بالایی در تجارت ما دارند و تعداد زیادی از آنها سهمی بسیار اندک. برآوردها نشان می‌دهد در سال 1380از میان 163کشور دارای رابطه تجاری با ایران، تعداد8کشور (یعنی 4/9درصد از کشورهای طرف معامله با ایران) بیش از نیمی از ارز حاصل از صادرات کالاهای غیرنفتی را عاید ایران ساخته‌اند و سهم 4کشور امارات متحده عربی، چین، عراق و جمهوری کره، مجموعاً بیش از ارزش صادرات به 145کشور دیگر به‎عنوان مقصد کالاهای صادراتی ایران در سال 1397بوده است. این تمرکز نسبتاً شدید در بازارهای هدف صادراتی می‌تواند برای کشور یک تهدید تلقی شود.
ایران با افت شدید صادرات نفت خام خود به سبب تحریم‌ها مواجه است و انتظار دارد خلأ حضور نفت ایران در بازارهای جهانی را با صادرات کالاهای غیرنفتی جبران کند، اما مسیر تجارت ایران با کشورهای جهان به‌ویژه به‌دلیل تنگناهای بانکی و نقل و انتقال ارز و پیامدهای تحریم‌ها ناهموار است. برای رفع این ناهمواری‌ها البته سخن گفتن و وعده دادن کفایت نمی‌کند و تأخیر در تصمیم‌گیری باعث تنگ‌تر شدن حلقه محاصره تجارت ایران خواهد شد.