ریشه‌های رکوردشکنی تازه دلار

دیروز قیمت هر دلار آمریکا از مرز 30هزار تومان عبور کرد، کارشناسانی که با همشهری گفت‌وگو کردند معتقدند افزایش شدید قیمت ارز عمدتا ریشه در نزول درآمد‌های ارزی و کاهش عرضه دارد و تا رفع نشدن این عوامل بنیادین خیلی نمی‌توان انتظار داشت التهاب‌های بازار ارز کاهش پیدا کند.
به گزارش همشهری، در شرایطی که صادرات نفتی ایران تحت‌تأثیر تحریم‌ها با کاهش مواجه شده صادرات غیرنفتی هم کفاف نیاز‌های داخل را نمی‌دهد. تحت‌تأثیر این ناترازی، قیمت ارز هر روز در حال افزایش است به‌طوری که در مبادلات دیروز هم قیمت هر دلار دوباره افزایش یافت و برای نخستین بار در تاریخ اقتصاد ایران از مرز 30هزار تومان عبور کرد و تا لحظه تنظیم این گزارش به 30هزارو 700تومان رسید. کارشناسان بر این باورند که ریشه اصلی ماجرا در کاهش جریان ورود ارز و ناترازی ارزی کشور است.

افزایش وزن عوامل بیرونی
وحید شقاقی‌شهری یک کارشناس اقتصادی درباره دلایل رشد قیمت دلار به همشهری گفت: قیمت دلار به عوامل اقتصادی و سیاسی بستگی دارد و طبیعتا هر کدام از این دو عامل سهمی را در قیمت دلار ایفا می‌کنند و اگر این عوامل اصلاح شود می‌تواند به کاهش قیمت دلار منجر شود مضاف بر این هم‌اکنون عامل دیگری یعنی شیوع کرونا هم به عوامل قبلی اضافه شده است.
او درباره تأثیر عوامل اقتصادی بر بازار ارز گفت: ازجمله عوامل اقتصادی که بر بازار ارز تأثیر می‌گذارد می‌توان به بدهی خارجی ایران، کسری‌های تجاری، ناترازی ارزی، تفاوت تورم داخل و خارج اشاره کرد اما متأسفانه با توجه به اینکه در گذشته اقدامات کاملی در این زمینه برای حل عوامل اقتصادی داخلی انجام نشده هم‌اکنون نقش عوامل بیرونی پررنگ‌تر شده و بازار ارز این روز‌ها به‌شدت تحت‌تأثیر این عوامل سیاسی و بیرونی است.
او درباره عوامل سیاسی یا عوامل بیرونی که بر بازار ارز اثر دارد گفت: عامل بیرونی که هم‌اکنون بر بازار ارز اثر دارد انتخابات آمریکاست هرچند به‌طور دقیق نمی‌توان تأثیر انتخاب دونالد ترامپ یا جو بایدن به‌عنوان رئیس‌جمهوری آمریکا را بررسی کرد اما می‌توان گفت چنانچه بایدن به‌عنوان رئیس‌جمهوری آمریکا انتخاب شود قیمت دلار کاهش می‌یابد و چنانچه ترامپ دوباره به‌عنوان رئیس‌جمهوری انتخاب شود قیمت‌ها با رشد مواجه خواهد شد.
او ادامه داد: اما نکته کلیدی در شتاب‌های ارزی اخیر این است که هم‌اکنون وزن عوامل بیرونی بر قیمت دلار ازجمله انتخابات آمریکا و مسائل سیاسی بیشتر شده و این موضوع عمدتا ناشی از اقداماتی است که می‌توانستیم در داخل انجام دهیم اما این کارها در طول سال‌های گذشته انجام نشد.
او افزود: با این حال با انجام یک سری اقدامات داخلی درعرصه اقتصاد می‌توان از وزن عوامل بیرونی بر قیمت دلار کم کرد به‌طور مثال چنانچه اقدامات جدی در زمینه حل قاچاق کالا انجام شود می‌توان امیدوار بود که حداقل بخشی از مشکلات بازار ارز مرتفع شود چرا که هم‌اکنون میزان قاچاق کالا رقمی بین 15تا 25میلیارد دلار است که در واقع هدررفت منابع ارزی کشور است و حل آن به همکاری 3 قوه بستگی دارد. او افزود: همچنین می‌توان یک سلسله اقدامات فوری را در زمینه مدیریت و ساماندهی صادرات انجام داد یا مثلا در حوزه بحث ناترازی ارزی و افزایش صادرات غیرنفتی مشکل اعتبارسنجی صادرکننده‌ها را حل کرد و مشوق‌هایی را برای صادرکننده‌هایی که دارای حسن رفتار هستند درنظر گرفت تا به توسعه صادرات غیرنفتی کمک شود.

کاهش عرضه
حسین سلیمی، رئیس اتاق مشترک ایران و افغانستان هم در گفت‌وگو با همشهری درباره عوامل رشد قیمت دلار گفت: به لحاظ اقتصادی هر جایی که با کمبود مواجه باشد قیمت‌ها رشد خواهد کرد و این موضوع فقط مختص بازار ارز نیست چون اقتصاد بر مبنای مکانیسم عرضه و تقاضا کار می‌کند و زمانی که عرضه کم شود و تقاضا همچنان بالا باشد قیمت‌ها رشد خواهد کرد. او با بیان اینکه میزان درآمد‌های ارزی و در نتیجه عرضه کاهش یافته است توضیح داد: صادرات ما روزبه‌روز کاهش پیدا کرده در نتیجه مقدار درآمدهای ارزی و همینطور ارزی که وارد کشور می‌شد نیز کاهش پیدا کرده و حتی ارز‌های حاصل از صادرات نیز بعضا به سختی و با مشکلات بسیار زیادی وارد کشور می‌شود در نتیجه ما هم‌اکنون با کسری در تامین ارز مواجه هستیم.
 او ادامه داد: در شرایطی که درآمد‌های نفتی کاهش پیدا کرده منابع ارزی کشور باید از طریق صادرات غیرنفتی تامین شود تا بتواند کفاف تامین کالاهای اساسی و همینطور واردات مواداولیه را بکند اما منابع ارزی موجود هم‌اکنون مطابق با نیاز‌های ارزی کشور نیست. او افزود: نیاز ارزی 50میلیارد دلار برآورد می‌شود درحالی‌که کل صادرات ما رقمی در حدود 40میلیارد دلار است که این ارز نیز نه به‌صورت آنی بلکه با تأخیر چند ماهه وارد کشور می‌شود بنابر این بازار را با نیاز ارزی مواجه می‌کند. او با تأکید بر اینکه هر زمان که ورودی ارز کم شود فشار تقاضا در بازار آزاد بیشتر می‌شود و قیمت‌ها با رشد بیشتری مواجه می‌شود اضافه کرد: دلیل اصلی کمبود ارز در بازار داخلی ناشی از کاهش درآمدهای ارزی است چون اقتصاد ایران هم‌اکنون متکی به صادرات غیرنفتی است و این ارز هم به‌تدریج وارد کشور می‌شود .
او اضافه کرد: تحت‌تأثیر همین تأخیر زمانی برخی‌ها چون نیاز فوری دارند و نمی‌توانند منتظر بمانند ارزشان را از بازار آزاد تامین می‌کنند و این موضوع حجم تقاضا را در بازار آزاد افزایش می‌دهد. او با اشاره به اینکه صادرات غیرنفتی در مقایسه با سال قبل کاهش پیدا کرده است پیش‌بینی کرد: اگر رویه به همین شکل ادامه پیدا کند و تقاضا همچنان بالا باشد نمی‌توان منتظر بود که التهاب‌های ارزی به‌زودی کاهش پیدا کند.