تکیه‌هایی که به تاریخ پیوستند
نگاهی به تکایای تهران قدیم که زمانی بودند و رونق داشتند اما حالا نیستند
فرارسیدن ایام و دهه عاشورای حسینی(ع)، ایران را یکپارچه سیاهپوش و عزادار می‌سازد و تهران نیز به‌عنوان پایتخت کشور، نمادی از جلوه‌های گوناگون عزاداری سالار شهیدان در این روزها می‌شود. اگر در شهر اشترنیان لرستان، مراسم عزاداری با گل‌مالی بر بدن آغاز می‌شود، در تهران، هموطنان عزیز لر، به شیوه نیاکان خود چنین می‌کنند. اگر اهالی تفت، اردکان و یزد، با نخل‌گردانی، شکوه عزای حسین(ع) را به جهانیان می‌نمایانند، در هر کجا که از اهالی استان یزد بتوانیم نشانی بیابیم، این مراسم زیبا، عینا برپا می‌شود. اردبیلی‌ها اگر در ۲۸ذی‌حجه مراسم طشت‌گذاری را در تمام شهرهای این استان و بالاخص اردبیل برپا می‌دارند، در مسجد اردبیلی‌ها در کوچه چاله‌حصار تهران، این مراسم گرامی داشته می‌شود و با شور و هیجان صورت می‌پذیرد. اگر در گذشته بر سر هر چهارراه و گذری، با افراشتن «پوش» و «چادر» سرپناه می‌ساختند تا تکیه و حسینیه را «علم کنند»، این کار در حسینیه دویست‌ساله سادات اخوی و مسجد کربلایی‌ها در چهارراه گلوبندک نیز صورت می‌گیرد و از شرقی‌ترین نقطه در جنوب منطقه ۱۲ -میدان شوش- گرفته تا قلب بازار و میدان قدیمی امین‌السلطان و در ادامه تا میدان قیام و مسجد و مدرسه قدیمی حاج ابوالفتح، این مراسم برپاست. با هم سری می‌زنیم به جا و مکان تکایای قدیمی تهران و جست‌و‌جویی داریم پیرامون بود و نبود آنها؛ حسینیه‌ها و تکایایی که به مرور زمان با تغییر شکل و بافت محله‌ها از بین رفتند و به‌جای آنها، افراد تکایای دیگری به‌راه انداختند.
تکیه آب پخش‌کن
در محله قدیمی سنگلج، در نزدیکی گذر معروف دباغ‌خانه قرار داشت و علت‌العلل نامگذاری آن، محل پخش آب در غرب تهران آن روزگار بود که در تخریب محله سنگلج از بین رفت.
تکیه آصف‌الدوله
در محله سنگلج و جنب خانه او. این تکیه احتمالا از سوی عبدالوهاب‌خان بدر آصف‌الدوله برپا می‌شد.
تکیه اسماعیل‌بزاز
در نزدیکی چهارراه مولوی فعلی در قرب و جوار مسجد اسماعیل‌بزاز، از سوی وی برپا می‌شد. او بعد از سفر به عتبات عالیات و توبه به درگاه الهی، با ساخت مسجد و تکیه، دیگر کاری با دربار ناصرالدین‌شاه و کار تقلید نداشت و آن را به دیگران واگذار کرد.
تکیه افشار‌ها
در تخریب محله سنگلج کاملا از بین رفت.
تکیه حاج‌محمدحسن امین‌الضرب
او پدر حاج‌حسین امین‌الضرب، بانی کارخانه برق و پدربزرگ برادران مهدوی است. خانه او هنوز هم به همان شکل اولیه در تقاطع خیابان‌های امیرکبیر و ری باقی مانده است، تکیه‌اش در بازارچه نایب‌السلطنه در خیابان ری قرار داشت.
تکیه امین‌حضور
علی‌آقا، پیشخدمت حضور که بعد‌ها ملقب به امین‌حضور شد و «سه‌راه امین‌حضور» یعنی روبه‌روی خانه امین‌الضرب به نام اوست، تکیه‌اش در خیابان عین‌الدوله (ایران) و در داخل کوچه روحی قرار داشت.
تکیه سرتخت بربری‌ها
این تکیه که از دیرباز از سوی اهالی بربر شمال خراسان در تهران و در نزدیکی عمارت مسعودیه، برپا می‌شد، وقف کربلایی محمدحسین بود و هنوز هم تکایای برپاشده در خیابان اکباتان، به همین نام شهره هستند.
تکیه بین‌الحرمین
بین 2مسجد عهد صفوی و قاجاری جامع و سلطانی در بازار حلبی‌ساز‌ها و جنب خانه حاج‌حسین‌آقا ملک برپا می‌شد.
تکیه محمدطاهر عطار
محل برپایی این تکیه «پاتوق» لوطی‌ها و داش مشدی‌های خیابان ری و بازارچه نایب السلطنه بود و به اختصار به آن «پاطحطار» می‌گفتند.
تکیه پهلوان شریف
در نزدیکی مسجد ملا محمد‌جعفر و تکیه عباسعلی در محله چاله میدان در شرق تهران قرار داشت. این تکیه نیز پاتوق پهلوانان و زورخانه بود.
تکیه پیرزن
در محله عودلاجان و در نزدیکی بقعه پیرعطا قرار داشت و هم‌اکنون نیز مسجد بسیار کوچکی به نام مسجد پیرزن، در این محله برپاست.
تکیه غریبان
این کوچه 2شعبه که از نزدیکی گود زنبورک‌خانه در کوچه ارامنه (شهید موسوی)، آغاز و به بازار صندوق‌سازها، ختم می‌شود، از سوی مهاجرین حاشیه‌نشین تهران برپا می‌شد.
تکیه گود
در کوچه زنبورک‌خانه، نرسیده به گذر لوطی‌صالح و پس از 2گذر تخریب‌شده باشی و قاطرچی‌ها. این تکیه در بازارچه حاج قاسم که هنوز هم باقی است و قرب دروازه نو برپا می‌شد. کوچه دروازه نو، در ابتدای خیابان خیام، در ضلع جنوبی، نزدیکی میدان محمدیه، هنوز هم به همان شکل باقی است.
تکیه چهل‌تن
در کوچه غریبان و در نزدیکی سرای چهل‌تن واقع بود.
تکیه حاج باقر
در کوچه گذر و زیر دفتر، در پایین‌دست چهارراه ابوسعید قرار داشت.
تکیه حاج بهاءالدوله
او پسر بهمن‌میرزا و نوه فتحعلی شاه بود. مسجد او در نزدیکی خانه‌اش ساخته شده بود و هم‌اکنون مسجد بهاءالدوله، تقریبا به همان شکل قدیمی باقی مانده است.
تکیه حاج‌رجبعلی
در محله سنگلج و محله درخونگاه، مسجد زیبا و بی‌همتای حاج‌رجبعلی، متأسفانه رو به ویرانی نهاد و در جوار مسجد او، تکیه برپا می‌شد.
تکیه حسام‌السلطنه
روبه‌روی بازار نوروزخان. کوچه حسام‌السلطنه همچنان در نزدیک خیابان پامنار به همین نام باقی است و یادگاری است از سلطان مراد‌میرزا حسام‌السلطنه، فاتح هرات.
تکیه حمام خانم
یا حمام قبله. در محله قدیمی عودلاجان، در کوچه قدیمی حمام خانم که از روزگار شاه‌تهماسب به روزگار ما رسیده، فقط نامی از این تکیه باقی مانده است.
تکیه حیاط شاهی
در شمال مسجد میرزا‌محمدخان سپهسالار، در خیابان ناصرخسرو قرار داشت. این محله در زمان آغامحمدخان قاجار و از سوی همراهان او که از استرآباد به تهران آمده بودند، شکل گرفت و هنوز هم به نام «کوچه حیاط شاهی» معروف است.
تکیه خداآفرین
در انتهای بازار و در نزدیکی گذر معروف لوطی‌صالح قرار داشت و هرساله در این محل تعزیه برپا می‌شد.
تکیه رضا قلی‌خان
در پایین‌دست چهارراه سیروس، روبه‌روی کوچه تکیه قدیمی سادات‌اخوی. رضا قلی‌خان هدایت معروف به لله‌باشی، از نویسندگان مشهور روزگار ناصرالدین شاه است و فرزندان و نوادگان او، چون فجرالدوله و فجرالسلطنه و خاندان هدایت، سال‌ها مصور امور مهمی در روزگار قاجار و بعضا پهلوی اول بودند.
تکیه قمی‌ها
در محله پاچنار، در پایین‌دست چهارراه گلوبندک، از سوی اهالی قم که مقیم تهران بودند، بسته شده و برپا می‌شد؛ همانند تکیه عرب‌ها که در محله عرب‌ها هرساله برپا می‌شد.
تکیه قمرالسلطنه
همسر میرزاحسین‌خان سپهسالار، بانی مسجد و مدرسه سپهسالار در خیابان بهارستان. قمرالسلطنه، در محوطه 2باغ قدیمی گلشن و دلگشا که بعد‌ها تبدیل به کتابخانه و ساختمان مجلس شد، این تکیه را هرساله بر پا می‌داشت. او صاحب فرزندی نبود و بعد از فوت خود و همسرش، یحیی‌خان مشیرالدوله، برادر سپهسالار، این تکیه را تا چندی برپا می‌داشت.
تکیه مسجد حوض
در مسجدی به همین نام در نزدیکی چهارراه سیروس قرار داشت.
تکیه منوچهرخان
منوچهرخان گرجی که در زمان آغامحمدخان، از روسیه به ایران آمده بود و از ارامنه آن ناحیه به‌حساب می‌آمد، به دین مبین اسلام مشرف شده و هرساله در کوچه منوچهرخان- روبه‌روی میدان ارک و از سوی دیگر در خیابان خیام، در نزدیکی پاچنار- این تکیه را برپا می‌کرد. سرا و بارانداز او هنوز هم در این کوچه باقی است و گویا مدفن وی در همین سرا قرار دارد. تکایا و حسینیه‌های قدیمی محله۱۲، شمار بسیاری را دربر می‌گرفتند که به همین مختصر بسنده کردیم و برخی از آنها، مثل تکایای همت‌آباد، هفت‌تن، نوروزخان و... به اندازه پایتختی تهران، قدمت دارند.
