مجلس و فضای مجازی؛ توسعه پلتفرم، فرمایشی نیست
حمید ضیایی‌پرور_کارشناس ارتباطات
مجلس شورای اسلامی، 2طرح در زمینه فضای مجازی در دست بررسی دارد؛ اول طرح موسوم به پیام‌رسان‌ها و دوم طرح موسوم به پلتفرم‌ها که اولی را آقای پژمان‌فر و دومی را آقای رضا‌خواه، نمایندگان مشهد و تهران طراحی کرده‌اند و امضای حدود 70نماینده نیز در پای هر طرح وجود دارد. این طرح‌ها هم‌اکنون در کمیسیون مشترکی در مجلس در حال بررسی جزئیات است.
به‌طور خلاصه طرح پیام‌رسان‌ها به‌دنبال ساماندهی پیام‌رسان‌ها اعم از داخلی و خارجی است و دومی به‌دنبال توسعه پلتفرم‌های خدمات پایه و کاربردی شبکه ملی اطلاعات است. هر دو طرح مشترکاتی دارند؛ ازجمله اینکه هر دو، هیأتی جدید ذیل مرکز ملی فضای مجازی پیش‌بینی کرده‌اند که البته با توجه به‌وجود کمیسیون‌های تخصصی شورای‌عالی و مرکز ملی فضای مجازی نیازی به این هیأت‌ها نیست. موضوع حکمرانی فضای مجازی و درگاه تبادل اطلاعات بین‌الملل یا گیت وی هم در هر دو طرح به نوعی آمده است؛ یکی با عبارت مرزبانی دیجیتال و دیگری با عنوان صیانت از داده‌ها.
با مطالعه محتوای این طرح‌ها باید اذعان کرد که نیات طراحان آنها، خیر و مثبت است، اما توسعه پلتفرم‌های خدمات پایه و کاربردی با مصوبه دولتی و حاکمیتی و تشکیل کمیته و هیأت انجام نمی‌شود. وقتی صحبت از پلتفرم‌های خدمات پایه می‌شود بهتر است بدانیم منظور سیستم‌های عامل سرور و کاربر مانند ویندوز، ای‌او‌اس، لینوکس و اندروید است و وقتی صحبت از پلتفرم‌های خدمات کاربردی می‌شود، منظور بیش از 2میلیون نوع اپلیکیشن کاربردی در زمینه جست‌وجو، ای‌میل، شبکه اجتماعی و رسانه اجتماعی، پیام‌رسان اجتماعی، مسیریاب و نقشه، VOD، IPTV، پادکست، وبلاگ، وب‌سایت، خبرنامه، اپ‌های بهره‌وری، اپ‌های حمل‌ونقل، اپ‌های فروشگاهی، اپ‌استورها، اپ‌ها و سایت‌های به اشتراک‌گذاری فایل‌های متنی، صوتی، تصویری و ویدئویی است. برای توسعه و تقویت هر یک از این پلتفرم‌ها، 3دهه فعالیت تجاری مستمر در کشورهای مختلف صورت گرفته است. تولید پلتفرم چه پایه و چه کاربردی، یک کار دستوری نیست که با مصوبه یا فرمان یک دولت، چه ایران باشد، چه چین و چه آمریکا انجام شود. تولید پلتفرم، یک کار جمعی سیستمی مشارکتی است که در یک اکوسیستم فناوری در طول زمان صورت می‌گیرد؛ اکوسیستمی که قلب آن، مغزهای متفکر و خلاق در حوزه فناوری هستند.
در 2دهه گذشته فرمان‌ها و مصوبات دولتی برای تولید 2سرویس مرتبط با این خدمات پایه و کاربردی از سوی دولت صادر شده که نگاهی به سرنوشت آنها می‌تواند عبرت‌آموز باشد؛ مانند تجربه طراحی سیستم عامل ملی، افزونه غلط‌گیر فارسی، موتور جست‌وجوی ملی، ای‌میل ملی و اخیرا پیام‌رسان‌های ملی. برای مثال در آبان‌ماه 1398که 10روز اینترنت ایران به کلی قطع بود و فقط شبکه ملی اطلاعات وصل بود، جست‌وجوگرهای بومی حتی قادر نبودند آدرس وب‌سایت وزارتخانه‌های دولتی را به کاربران خود نشان دهند.
