حزب شیعی در مقابل حزب شیوعی

  سید محمد حسین محمدی  
اگر اخوان‌المسلمین را مهم‌ترین حزب سیاسی تاریخ اهل سنت بدانیم، حزب ‌الدعوه نیز همان‌ جایگاه را در تشیع دارد. حزب ‌الدعوه الاسلامیه، در سال1336 زیرنظر مرجع وقت، آیت‌الله‌سیدمحسن حکیم و با حضور محمدباقر صدر، سیدمرتضی عسکری (علامه عسکری)، محمدحسین فضل‌الله، محمدمهدی حکیم و برخی دیگر از شخصیت‌های حوزوی و غیرحوزوی تأسیس شد. سیاست‌های اصلی حزب ‌الدعوه را شهید محمدباقر صدر تعیین می‌کرد و آیت‌الله‌سیدمحسن حکیم نیز اگرچه به شکل رسمی عضو حزب نبود، اما غیرمستقیم به حزب ‌الدعوه کمک می‌کرد و حتی بسیاری از وکلای او در شهرهای مختلف به عضویت حزب ‌الدعوه درآمده بودند. هدف اصلی از تأسیس حزب ‌الدعوه به‌دست گرفتن قدرت بود، اما اعضای حزب پیش از هر چیزی به کادر‌سازی‌ و تربیت نیرو نیاز داشتند، آن‌هم در زمانه‌ای که جریان‌های چپ تقریبا تمام عراق را از نظر فکری تغذیه می‌کردند. حزب ‌الدعوه در وهله اول توانست موفقیت بسیار زیادی میان حوزوی‌ها، دانشجویان و حتی اساتید دانشگاه به‌دست بیاورد و خود را به‌عنوان یک گفتمان جدی در مقابل جریان‌های شیوعی(کمونیستی) مطرح کند، اما زمان زیادی از این پیروزی نگذشته بود که حزب بعث، شروع به قلع‌وقمع‌ اعضای حزب‌الدعوه کرد. بسیاری از اعضا کشته شدند، بسیاری دیگر شکنجه شدند و برخی نیز به ایران بازگردانده شدند. با شکل‌گیری انقلاب اسلامی در ایران، حزب‌الدعوه از جمهوری اسلامی حمایت کرد و حتی شهیدصدر عبارت معروف «ذوبوا فی‌ الخمینی» را خطاب به شاگردانش نوشت. اما همزمان فشار حزب بعث نیز بر شیعیان عراق چندین برابر شد. این اتفاق سبب شد تا حزب ‌الدعوه تصمیم به مبارزه مسلحانه بگیرد. محمدباقر صدر با کمک عده‌ای اسلحه تهیه‌کرد و در تلاش بود تا با نقشه‌ای از پیش تعیین‌شده اوضاع را به‌دست بگیرد اما با دستگیری و شهادت او، حزب در این مرحله شکست خورد. پس از شهادت محمدباقر صدر، مرکزیت حزب عملا به ایران منتقل شد. مهم‌ترین شاگردان و حلقه اصلی روحانیون اطراف شهیدصدر در ایران بودند و انقلاب اسلامی نیز فرصت را برای فعالیت‌های آزادانه آنان فراهم کرده بود، اما با نبود شهیدصدر، اختلافاتی میان اعضای حزب ‌الدعوه بر سر شورای فقهی و میزان قدرت اجرایی این شورا به‌وجود آمد که درنهایت منجر به انشعاب و افول قدرت حزب ‌الدعوه شد. حزب ‌الدعوه هم‌اکنون نیز فعالیت‌های سیاسی خود را ادامه می‌دهد، اما اینکه میزان شباهت حزب‌ الدعوه کنونی با زمان شهید‌محمدباقر صدر تا چه اندازه است، در صلاحیت این متن نیست.