قطارهایی که به جای خدمت‌رسانی خاک می‌خورند

زینب زینال‌زاده ـ خبر‌نگار

روزانه بیش از میلیون‌ها مسافر برای تردد از خطوط مترو استفاده می‌کنند؛ وسیله حمل‌ونقل عمومی انبوه‌بری که به‌دلیل زیرزمینی بودن و نماندن پشت چراغ قرمز و ترافیک، طرفداران زیادی دارد و هر روز بر تعداد مسافران آن افزوده می‌شود.
بیماری کوویدـ 19هم حریف مسافران سفرهای زیرزمینی نشده و همچنان شاهد حضور گسترده مردم روی سکوهای انتظار قطارهای متروی پایتخت هستیم. در برخی از خطوط و ایستگاه‌ها تعداد مسافران به حدی زیاد است که مسافران خواستار افزوده شدن تعداد قطارها هستند؛ درخواستی که به گفته علی امام، مدیرعامل شرکت متروی تهران نیاز به مساعدت همه دستگاه‌ها و متولیان دارد و کار زمانبری است. او در گفت‌وگو با همشهری به نمونه‌ای در همین رابطه اشاره می‌کند که برای نخستین‌بار است مطرح می‌شود.
 ماجرا به امانت گرفتن 2رام قطار شهری از سازمان قطار شهری کرج برمی‌گردد که ورودشان به ناوگان حمل‌ونقل ریلی شهر تهران در روزگار سخت فعلی برای کاهش سرفاصله حرکت‌ها و خدمت‌رسانی مطلوب‌تر به مسافران غنیمت به شمار می‌رود. جالب اینکه متروی تهران اعلام کرده حاضر است طی توافقی محکم و حقوقی، هرگاه خطوط ریلی درون شهری کرج احداث شد و استفاده از آن 2قطار توجیه‌پذیر، 2رام قطار نو به کرج برگرداند.

کار زمان‌بر افزایش تعداد قطارها
قطارها از ساعت 5و 30دقیقه صبح حرکتشان را روی ریل‌ها شروع می‌کنند و تا ساعت 22و 30دقیقه بی‌وقفه پیش می‌روند و مسافران را از نقطه‌ای به نقطه دیگر منتقل می‌کنند. برخی از ساعات حجم جمعیت زیاد است و بعضی از زمان‌ها مسافران کم‌ هستند و می‌توان روی صندلی‌های آبی‌رنگ جایی برای نشستن پیدا کرد. قطارهای مترو هرقدر هم خلوت باشند در کوتاه‌ترین زمان و در یک پلک بر هم زدن شلوغ می‌شوند. همین شلوغی‌ها خیلی از مواقع منجر به ایجاد نزاع و درگیری بین مسافران و حتی مسافران با راهبران قطارهای مترو و مأموران سکوها می‌شود؛ گلایه‌هایی که مردم گمان می‌کنند به گوش مدیران شهری و متولیان مترو نمی‌رسد. اما علی امام، مدیرعامل شرکت مترو می‌گوید: «خطوط متروی تهران از خطوط پرتردد و شلوغ کشور محسوب می‌شود و خواسته مسافران هم بحق است، اما نکته مهم و حائز اهمیت اینکه افزایش قطار و واگن به خطوط مترو کار زمانبری به‌حساب می‌آید و نیاز به اعتبار و بودجه دارد.» افزایش واگن‌ها قطعاً منجر به خدمت‌رسانی بهتر به مسافران بیشتری می‌شود و به همین دلیل مدیران شهری و مدیران شرکت مترو تلاش می‌کنند تا کمبودهای این ناوگان حمل‌ونقل عمومی انبوه‌بر رفع شود.

استفاده بهینه از قطارهای بدون استفاده
ساخت واگن و قطار توسط شرکت واگن‌سازی‌ تهران انجام می‌شود. به گفته مدیرعامل شرکت مترو، ساخت حدود 150دستگاه واگن از مهرماه امسال در شرکت واگن‌سازی‌ تهران شروع می‌شود: «از زمان شروع به ساخت تا دریافت واگن‌های جدید و ورود آنها به خطوط مترو حداقل یک سال یا بیشتر زمان نیاز است؛ بنابراین در این مدت دست روی دست نمی‌گذاریم و تلاش می‌کنیم از گزینه‌های دیگر برای افزایش امکانات و خدمات در ناوگان مترو استفاده کنیم.»
براساس اسناد و تحقیقات انجام شده 2رام قطار در اختیار سازمان قطار شهری کرج است که بدون‌استفاده رها شده‌اند. امام در توضیح بیشتر این موضوع می‌گوید: «سال‌ها پیش سازمان قطار شهری کرج سفارش 2رام قطار داد که برای مدتی این قطارها وارد ناوگان حمل‌ونقل عمومی ریلی شدند و پس از مدتی سازمان قطار شهری کرج و استان البرز آنها را پس گرفت و اکنون حدود 4سال است که قطارها در شرکت مپنا بلااستفاده رها شده‌اند.» رها شدن و بلااستفاده ماندن قطارها سبب استهلاک برخی از قطعات می‌شود و به همین دلیل مدیرعامل شرکت مترو خواستار امانت گرفتن این دو رام قطار از سازمان قطار شهری کرج است. او می‌گوید: «نامه‌نگاری‌ها با مسئولان سازمان قطار شهری کرج و استانداری البرز مبنی بر امانت گرفتن قطارها انجام شده، اما تا‌کنون نتیجه‌ای حاصل نشده است.» به گفته امام، شرکت متروی تهران متعهد شده است پس از امانت گرفتن 2رام قطار درصورتی که سازمان قطار شهری کرج نیاز به قطارها داشته باشد 2رام قطار جدید و نو به آنها تحویل دهد.
علی امام با اشاره به ارائه خدمات به ساکنان کرج و استان البرز طی بیش از 20سال می‌گوید: «از سال 1377خط 5مترو در اختیار شهروندان ساکن البرز و استان کرج بوده است و با هزینه شهری به مسافران خدمات ارائه می‌دهد؛ بنابراین درخواست امانت گرفتن 2رام قطار بلااستفاده و رهاشده که خاک می‌خورند غیرمنطقی نیست؛ چرا که همین 2رام قطار در جابه‌جایی سریع و بهتر مسافران ریلی بسیار اثر‌گذار است.» 
هر چند این روزها اکثر خطوط متروی کلانشهر تهران با انبوه جمعیت، کمبود قطار و واگن مواجه است، اما به گفته امام درصورت موافقت، قطارها پس از دریافت وارد خط 6و 7می‌شوند: «این خطوط هنوز به‌طور کامل بهره‌برداری نشده‌اند و همچنان شاهد بهره‌برداری از ایستگاه‌های جدید در این خطوط هستیم؛ بنابراین در روزهای آتی قطعا با مسافران بیشتری مواجه می‌شویم و امیدواریم هرچه زودتر قطارها در اختیار شرکت متروی تهران قرار بگیرد تا بتوانیم آنها را به خطوط 6و 7وارد کنیم.»

مترو نیاز به 1500واگن دارد
اکنون متروی تهران 7خط و بیش از 120ایستگاه دارد که مسافران با بیش از 210قطار و بیش از  1500واگن جابه‌جا می‌شوند. علی امام می‌گوید: «سفر با مترو در مقایسه با سایر وسایل حمل‌ونقل عمومی مقرون به‌صرفه‌تر است و به همین دلیل هر روز به تعداد مسافران اضافه می‌شود. با توجه به این افزایش چشمگیر مسافران قطعاً تا سال 1402یعنی 3سال دیگر شرکت متروی تهران به 1500دستگاه واگن نیاز دارد که تأمین واگن‌ها به یکباره امکانپذیر نیست، اما تلاش می‌کنیم از طریق قراردادهایی که میان دولت و شهرداری منعقد می‌شود، واگن‌ها را تأمین و وارد حمل‌ونقل ریلی کنیم.»
به گفته مدیرعامل شرکت متروی تهران، سال‌ها قبل قراردادی از سوی وزارت کشور و شرکای کشور چین و شرکت واگن‌سازی‌ تهران برای تأمین واگن‌های موردنیاز شرکت متروی تهران منعقد شد که متاسفانه عملیاتی نشد. امام درباره جزئیات بیشتر این قرارداد می‌گوید: «این قرارداد منعقد شد، اما به‌دلیل باز نشدن «ال‌سی» یا همان اعتبار اسنادی، عملیاتی نشد و درصورت باز شدن ال‌سی بخشی از کار توسط شرکای خارجی طرف قرارداد در کشور چین و بخشی هم در شرکت واگن‌سازی‌ تهران انجام و واگن‌های موردنیاز شرکت مترو تأمین می‌شود.»



 مکث
متروی پرند در پیچ و خم اعتبار

متروی پرند هم نمونه دیگری از الزامات فعلی استان تهران برای تعیین‌تکلیف به شمار می‌رود. احداث این خط می‌تواند از ورود و تردد ده‌ها هزار خودرو به شهر تهران در روز جلوگیری کند؛ چراکه با وجود مترو نیاز راحت‌تر و سریع‌تر ساکنان این محدوده برای رفت و برگشت به تهران رفع می‌شود.
 متروی پرند ادامه خط یک متروست که این خط از تجریش در شمالی‌ترین نقطه تهران شروع و در شهر آفتاب و فرودگاه امام خمینی(ره) واقع در جنوبی‌ترین نقطه پایتخت به پایان می‌رسد. البته فرودگاه امام نقطه پایانی نیست و این خط تا شهر جدید پرند ادامه خواهد داشت. ایستگاه فرودگاه امام که سال 96بهره‌برداری شده تا شهر پرند حدود 19کیلومتر فاصله دارد که قرار بود احداث متروی این بخش توسط شرکت عمران شهرهای جدید انجام شود. در این میان بودجه‌ای که به ایجاد خط متروی شهر پرند اختصاص داده شده بخش ناچیزی از بودجه کل کشور و اعتبار موردنیاز تکمیل این خط به‌حساب می‌آید. به‌طور نمونه امسال 64میلیارد تومان اعتبار اختصاص داده شد که دولت همه اعتبار را در اختیار مدیریت شهری قرار نمی‌دهد و تنها بخش کوچکی از آن تخصیص داده می‌شود؛ به همین دلیل روند کارها به کندی انجام می‌شود. علی امام با ابراز امیدواری از عملیاتی شدن خط متروی پرند می‌گوید: «از طریق مشارکت و همکاری وزارت کشور، استانداری تهران و شرکت عمران شهرهای جدید امیدواریم منابع موردنیاز تأمین شود و تا قبل از پایان دولت یازدهم شاهد بهره‌برداری اولیه از خط متروی پرند باشیم.» براساس این گزارش، برآوردهای اولیه نشان می‌دهد که تکمیل خط پرند هم‌اکنون نیازمند حدود 3هزار میلیارد تومان اعتبار است، اما بی‌شک با دست روی دست گذاشتن سال به سال این مقدار افزایش می‌یابد.