گفت‌وگو با مجموعه‌داری که موتورهای قدیمی را در طبقه پایین مغازه‌اش نگهداری می‌کند
موزه زیرزمینی هارلی دیویدسون
موتورسیکلتهای هارلی دیویدسون که روزی روزگاری یک وسیله نقلیه سازمانی بود و مورد استفاده ارگان‌ها و ادارات و پلیس قرار می‌گرفت در ایران هم مشتریان پرو‌پا قرصی داشت؛ موتورهای غول‌پیکر آمریکایی که در سراسر دنیا محبوبیت فراوانی داشت و در دهه‌های 40و 50به ایران هم راه پیدا کرد اما با گذشت زمان به خاطره‌ای در ذهن طرفدارانش بدل شد. امروزه اثر چندانی از هارلی دیویدسون‌های قدیمی یافت نمی‌شود اما یک ایرانی به نام یوسف شکارانداز به‌طور شگفت‌انگیزی در حال احیای مدل‌های قدیمی این نوع موتورسیکلت است. هارلی دیویدسون‌های قدیمی‌ای که او طی چند سال اخیر جمع‌آوری کرده با شمایل جدید زیرزمین مغازه‌اش در حوالی خیابان جمهوری تهران آرام گرفته‌اند و به زینت مجموعه کم‌نظیر او بدل شده‌اند. زیرزمین مغازه یوسف شکارانداز جایی برای تولد دوباره هارلی دیویدسون‌های قدیمی و خاک‌خورده است اما اینجا چندین موتورسیکلت کلاسیک دیگر مثل تریومف انگلیسی یا زونداپ آلمانی که قدمت‌شان به بیش از 100می‌رسد هم دیده می‌شوند و ارزش این مجموعه را دوچندان کرده‌اند. شاید به همین دلیل خیلی‌ها، این مجموعه را یکی از کامل‌ترین و کم‌نظیر‌ترین مجموعه موتورسیکلت‌هایی می‌دانند که در ایران سر و شکل گرفته اما از چشم علاقه‌مندان به موتورهای کلاسیک دور مانده است.
از آنتیک‌فروشی تا مجموعه‌داری
برای دیدن مجموعه موتورسیکلتهای کلاسیک باید از ازدحام و شلوغی خیابان جمهوری عبور کنیم تا به مغازه یوسف شکارانداز برسیم و از 54پله پایین برویم تا انبوه موتورسیکلتهای کلاسیک را تماشا کنیم. مجموعه‌دار تهرانی برخلاف همه مجموعه‌دارها، مجموعه‌اش را نه در طبقات یا انباری خانه که زیرزمین مغازه‌اش سر و شکل داده و شاید به همین دلیل این مجموعه آنطور که باید مورد توجه طرفداران موتورسیکلتهای کلاسیک قرار نگرفته است. پله‌ها را یکی‌یکی پایین می‌رویم و چند لحظه بعد با جمع هارلی دیویدسون‌هایی که با وسواس خاصی بزک شده‌اند مواجه می‌شویم. یوسف شکارانداز، صاحب این مجموعه می‌گوید که علاقه خاصی به اشیای قدیمی و آنتیک دارد و به‌طور کاملا اتفاقی وارد دنیای موتورسیکلتهای کلاسیک شده است؛ « من از جوانی در خیابان نادری مغازه آنتیک‌فروشی داشتم و به این کار علاقه‌مندم. از30سال قبل شروع به جمع‌آوری اشیای قدیمی کردم که بخشی از آنها را هنوز در انباری خانه‌ام نگه داشته‌‌ام؛ مثل دوعلم بسیار قدیمی که به دوره قاجار تعلق دارند و در ایران نمونه دیگری از آنها وجود ندارد. در کنار جمع‌آوری اشیای قدیمی به موتورسیکلتهای کلاسیک هم علاقه خاصی داشتم تا اینکه شرایطی مهیا شد که این هارلی دیویدسون‌هایی را که می‌بینید به یک مجموعه بدل کنم.» استارت تشکیل چنین مجموعه‌ای از 12سال قبل که ۲ کانتینر حامل قطعات هارلی دیویدسون وارد ایران شد کلید خورده است. حدود 40هزار قطعه که در سال‌های قبل از انقلاب و با دستور شاه سابق ایران به کارخانه آمریکایی هارلی دیویدسون سفارش داده شده بود سرانجام از مرزهای ایران عبور کرد و به مزایده گذاشته شد. یوسف شکارانداز قطعات هارلی دیویدسون را از برنده مزایده خرید و از همان روزها برای احیای هارلی دیویدسون‌های قدیمی که نفس‌هایشان به شماره افتاده بود به صرافت افتاد. شاید رئیس کارخانه هارلی دیویدسون هم تصورش را نمی‌کرد که یک ایرانی بتواند با قطعات 50سال قبل یک مجموعه نسبتا کامل از موتورسیکلتهای هارلی دیویدسون را سر و شکل بدهد.
موتورسیکلت 106ساله
مجموعه یوسف شکارانداز به انواع موتور سیکلت هارلی دیویدسون محدود نمی‌شود و بخش دیگری از آن به موتورسیکلت‌هایی تعلق دارد که سن آنها بیش از ۱۰۰ سال است؛ مثل یکی از محصولات کارخانه تریومف که کنار هارلی دیویدسون‌ها جا خوش کرده و از پلاکی که روی گلگیر جلو نصب شده، پیداست که به سال1914 تعلق دارد. تریومف از برندهای قدیمی موتورسیکلت است که در سال1888 تاسیس شده و ابتدا دوچرخه تولید می‌کرد. خط تولید موتورسیکلت این کارخانه از سال1902 راه افتاده و خیلی زود به جمع 10برند معتبر موتورسیکلت در جهان بدل شده است. درباره موتورسیکلتهای تریومف نقل است که وقتی مارلون براندو در فیلم سینمایی «وحشی» سوار بر یکی از موتورهای این کارخانه ظاهر شد محبوبیت برند تریومف به‌شدت بالا رفت. تریومف قدیمی و خوش‌رنگ و لعابی که در مجموعه یوسف شکارانداز جا خوش کرده به نسل اول موتورسیکلتهای این کارخانه انگلیسی تعلق دارد و ویژگی‌های فنی منحصر به فردی دارد. مجموعه‌دار تهرانی این موتورسیکلت 106ساله را بخشی از اعتبار مجموعه‌اش می‌داند؛ «این تریومف بازسازی شده که می‌بینید قدیمی‌ترین موتورسیکلت مجموعه من است و نمونه‌اش را در ایران و هیچ کشور دیگری پیدا نمی‌کنید. جالب است بدانید که روغن این موتور توسط یک پمپ دستی تعویض می‌شود. قیمت این موتور بیش از یک میلیارد تومان است و آن را می‌توان نمونه یک موتورسیکلت کلاسیک دانست.» علاوه بر تریومف، کارخانه‌های معروف دیگری مثل زونداپ آلمان، بی‌اس ا و مدلی از وسپا که مرلین مونرو با آن در تیزرهای تبلیغاتی نقش‌آفرینی می‌کرده هم یک نماینده در این مجموعه دارند. به گفته یوسف شکارانداز، بیشتر این موتورسیکلت‌هایی که هر کدام برای زینت یک مجموعه کافی به‌نظر می‌رسد جزو نخستین محصولات کارخانه‌های معتبر موتورسیکلت‌سازی در جهان است و نمونه سالم آنها را در کمتر کشوری می‌توان سراغ داشت؛ «این موتورسیکلت‌ها مجوز تردد در خیابان‌های تهران را ندارند و به همین دلیل بیش از 50سال است که دست نخورده باقی مانده‌اند. »
یادگار گردشگران اروپایی
مجموعه موتورسیکلتهای کلاسیک یوسف شکارانداز با گذشت زمان برای گردشگرانی که از حوالی خیابان جمهوری عبور می‌کنند به یک جاذبه گردشگری بدل شده است. خیلی از خارجی‌ها که با دعوت مجموعه‌دار تهرانی به زیرزمین مغازه‌اش می‌آیند با دیدن انبوه موتورسیکلتهای کلاسیک که نمونه آنها در هیچ کشور دیگری یافت نمی‌شود سر ذوق می‌آیند و عکس یادگاری می‌گیرند. موضوع وقتی جالب‌تر می‌شود که بیشتر موتورسیکلتهای این مجموعه یادگار گردشگرانی است که در سال‌های دور با موتورسیکلت به ایران آمده‌اند و بعد از خرابی موتورها آنها را رها کرده و رفته‌اند. تعداد دیگری از موتورهای این مجموعه در همان سال‌ها توسط راهزن‌ها از گردشگران خارجی به سرقت رفته و دست به‌دست گشته تا امروز به‌عنوان یک کالای لوکس و قدیمی ارزش صدچندانی پیدا کنند. از این‌رو مجموعه یوسف شکارانداز همیشه مورد توجه خارجی‌ها بوده اما او از اینکه ارزش معنوی این مجموعه در داخل کشور نادیده گرفته می‌شود گله دارد؛ «برای نگهداری از این مجموعه، مورد حمایت هیچ ارگان و سازمانی قرار نگرفته‌ام و حتی انجمن مجموعه‌داران ایران از وجود چنین مجموعه‌ای بی‌خبر است، درحالی‌که این موتورسیکلت‌ها به نوعی میراث ملی محسوب می‌شوند و تا چند نسل بعد می‌توانند از تماشای آنها لذت ببرند. حتی نمونه برخی از مدل‌های هارلی دیویدسون که اینجا می‌بینید در دنیا وجود ندارد و نمی‌توان روی آنها قیمت گذاشت اما در کشور خودمان ارزش زیادی برای آنها قائل نیستند.» آنطور که مجموعه‌دار تهرانی می‌گوید تعداد دیگری از موتورهای مجموعه‌اش به دورانی تعلق دارد که شرکت ملی نفت ایران به کارخانه‌های آلمانی و فرانسوی سفارش داده و مردم عادی توان خرید آنها را نداشته‌اند.
این موتورها را ببینید
صفر تا صد تعمیر و احیای موتورسیکلتهای قدیمی به‌خصوص هارلی دیویدسون‌ها در بخش دیگری از زیرزمین مغازه یوسف شکارانداز انجام می‌شود و این بخش را می‌توان محل تولد دوباره هارلی دیویدسون‌ها دانست. اگر همه قطعات در دسترس باشند جمع‌کردن یک دستگاه هارلی دیویدسون ۲ روز زمان می‌برد اما گاهی اوقات نداشتن یک پیچ یا مهره تا چند روز کارها را به تعویق می‌اندازد که این هم نمک کار مجموعه‌داری است. قیمت هارلی‌دیویدسون‌هایی که سال‌ها مستهلک و بلا استفاده بوده و در این کارگاه احیا شده‌اند از 200میلیون تومان شروع شده و بعد از تعویض قطعات و رنگ‌کردن بدنه قیمت واقعی‌شان را پیدا کرده‌اند. مجموعه‌دار تهرانی پیداکردن هارلی دیویدسون‌های مستهلک را بخش هیجان‌انگیز کارش می‌داند؛ «بسیاری از این موتورسیکلت‌ها از شهرهای دور و نزدیک به اینجا منتقل شده‌اند. من از اصفهان، کرمان و شیراز هارلی دیویدسون‌هایی را خریده‌ام که بدنه سالمی داشته‌اند و با تعویض همه قطعات و نقاشی بدنه احیا شده‌اند. رنگ و لعاب هارلی دیویدسون‌هایی که می‌بینید حاصل هنر بهترین نقاش‌های ایران است و مرحله تزئین بدنه را هم خودم انجام می‌دهم.» هارلی دیویدسون‌هایی که امروزه در ایران و در مجموعه یوسف شکارانداز وجود دارد به دهه 70میلادی تعلق دارند. طبق شنیده‌ها و روایت‌هایی که از آن سال‌ها نقل می‌کنند، کارخانه آمریکایی هارلی دیویدسون همه محصولاتی که در دهه 70میلادی تولید کرده را فقط به ایران و کویت صادر کرده است. مجموعه‌دار تهرانی معتقد است نمایش این موتورها، نسل جدید را با میراث ملی آشنا می‌کند؛ «موتورهایی که در این مجموعه می‌بینید به بچه‌های ایران تعلق دارد و باید برای حفظ آن بکوشیم. من 12سال از عمرم را پای احیای هارلی دیویدسون‌ها گذاشته‌ام و این موتورها را در ایران زنده نگه داشتم. برخی از این موتورها را در کشور سازنده‌اش پیدا نمی‌کنید و با اینکه به چند دهه قبل تعلق دارند انگار تازه از کمپانی بیرون آمده‌اند. هر روز این 54پله را به عشق زنده نگه‌داشتن موتورهای قدیمی بالا و پایین می‌روم. اگر مجوزهای لازم را بدهند این موتورها را با برپایی نمایشگاه در معرض دید عموم قرار خواهم داد اما مشکل اینجاست که به موتورهای بالای 250سی سی مجوز ترددهای کوتاه را هم نمی‌دهند. می‌گویند این موتورها باید سند و مجوز داشته باشند اما مگر می‌شود برای موتوری که به سال 1914تعلق دارد سند پیدا کرد؟ مردم از تماشای موتورهای مشکی خسته شده‌اند و با نمایش موتورهای کلاسیک می‌توان آنها را به وجد آورد.»
تولد دوباره هارلی دیویدسون
اغراق نیست اگر بگوییم یوسف شکارانداز حالا کم نظیرترین مجموعه موتورسیکلتهای قدیمی را زیرزمین مغازه‌اش دور هم جمع کرده است. او می‌گوید اگر مسئولان ذی‌ربط بر روند مزایده هارلی دیویدسون‌های وارداتی نظارت بیشتری به خرج می‌دادند حالا شاهد مجموعه‌ای کامل‌تر از این نوع موتورسیکلت در ایران بودیم؛ «این قطعات به همراه ده‌ها دستگاه هارلی دیویدسون وارد ایران شد اما عده‌ای موتورها را در مزایده خریدند و با قیمت‌های گزاف به خارج از کشور صادر کردند. درحالی‌که این موتورها به نوعی سرمایه ملی بود و باید در معرض دید نسل جدید قرار می‌گرفت. هم‌اکنون تعداد هارلی دیویدسون‌هایی که در ایران موجود است بیشتر از 50دستگاه نیست و ما با همان قطعات وارداتی مشغول احیای آنها هستیم.» انواع هارلی دیویدسون از سری FL گرفته تا مدل POLICE SPECILE در این مجموعه به چشم می‌خورد و نیمی از هارلی دیویدسون‌هایی که از سال‌های دور در ایران به یادگارمانده اینجا جا خوش کرده‌اند. مجموعه‌دار تهرانی، دور هم جمع کردن هارلی دیویدسون‌های قدیمی را حاصل مطالعات گسترده و رنج‌های فراوانی می‌داند که حتی برای خرید یک قطعه به جان خریده است؛ «وقتی قطعات را خریدم آشنایی چندانی با هارلی دیویدسون نداشتم و تنها تصویری که از این موتورها در ذهنم بود به 50سال قبل برمی‌گشت که پلیس تهران با این موتورها در خیابان‌های تهران گشت‌زنی می‌کرد. قطعاتی که وارد ایران شد شامل موتورهای آکبند و قطعات فابریک بود و بعد از تحقیقات گسترده‌ای که انجام دادم تصمیم گرفتم با این قطعات، هارلی دیویدسون قدیمی و از کارافتاده را احیا کنم. تا امروز 25دستگاه هارلی دیویدسون را با کمک یکی از بهترین مکانیک‌ها و تکنیسین‌های ایران تعمیر و بازسازی کرده‌ایم.» آنطور که یوسف شکارانداز می‌گوید از کانتینرقطعات هارلی دیویدسون که 12سال قبل وارد ایران شد هنوز چند هزار قطعه باقی مانده و شاید بتوان با همین قطعات همه هارلی دیویدسون‌هایی که از 60یا 70سال قبل وارد ایران شده‌اند و امروزه در شهرهای دور و نزدیک خاک می‌خورند را تعمیر و قابل استفاده کرد.
شاهکار متخصص ایرانی
مجموعه هارلی دیویدسون‌ها آنقدر خوش زرق و برق است که هر بیننده‌ای با دیدن آنها افسوس می‌خورد که چرا در اعماق زمین و به دور از چشم علاقه‌مندان به موتورسیکلتهای کلاسیک نگهداری می‌شوند. گردآوری چنین مجموعه‌ای کار آسانی نبوده و حیف است که 25دستگاه موتورسیکلت هارلی دیویدسون که هر کدام از آنها علاقه‌مندان به موتورهای قدیمی را به وجد می‌آورد در معرض دید عموم نباشد. یوسف شکارانداز مثل معمار خبره‌ای که برای ساخت یک بنای مجلل آجر روی آجر می‌گذارد، برای پیدا کردن قطعات نایاب این موتورها وقت و هزینه قابل اعتنایی صرف کرده و مجموعه‌ای که امروزه در ایران نظیرش پیدا نمی‌شود حاصل پیگیری‌های مستمر اوست. مجموعه‌دار تهرانی پیدا کردن قطعات نایاب را سخت‌ترین بخش مجموعه‌داری موتورسیکلتهای کلاسیک می‌داند؛ « بدون اغراق می‌گویم که تا امروز بیش از 300میلیون تومان فقط برای خرید پیچ هزینه کرده‌ام؛ چرا که موتورسیکلت هارلی دیویدسون به‌گونه‌ای ساخته شده که همه قطعاتش باید فابریک باشد، مثلا شما نمی‌توانید پیچی را که متعلق به کارخانه هارلی دیویدسون نیست برای تعمیر این موتورها استفاده کنید. برای پیداکردن پیچ و برخی قطعات دیگر به دوستانی که قصد سفر به خارج از کشور را دارند متوسل می‌شوم اما گرانی سرسام‌آور دلار کارمان را سخت‌تر کرده است.» یکی از ویژگی‌های منحصر به‌فرد این است که صفر تا صد تعمیر و بازسازی موتورها در همین زیرزمین انجام می‌شود. کسانی که کارشان تعمیر و نگهداری موتورسیکلت و خودروی کلاسیک است می‌دانند که به‌اصطلاح «جمع‌کردن» هر موتور یا خودروی قدیمی به ماموریت‌های غیرممکن می‌ماند و سازوکار خاص خودش را دارد. مجموعه‌دار تهرانی می‌گوید بدون کمک یکی از بهترین متخصصان ایرانی تشکیل چنین مجموعه‌ای امکانپذیر نبوده است؛ «من به کمک بهروز نیکان مقدم که به‌نظرم یکی از بهترین متخصصان تعمیر هارلی دیویدسون در دنیاست تا‌کنون 27دستگاه هارلی دیویدسون را احیا کرده‌ام. اینکه متخصصان ایرانی با وجود تحریم‌ها و گرانی سرسام‌آور دلار توانسته‌اند هارلی دیویدسون را مثل روز اول تعمیر و بازسازی کنند ارزش این مجموعه را دوچندان می‌کند. امروزه خیلی‌ها تصور می‌کنند این موتورها صفر کیلومتر و لای زرورق بوده‌اند اما همه قطعات موتورهایی که اینجا مشاهده می‌کنید تعویض شده‌اند تا هارلی دیویدسون‌ها به شکل امروزی دربیایند. حتی لاستیک این موتورها متعلق به چند دهه قبل است و جالب اینکه بعد از 50سال دچار پوسیدگی نشده است.»
سلطان جاده، 117ساله شد
طبق آمار رسمی که کمپانی هارلی دیویدسون منتشر کرده در کشور آمریکا هیچ تصادفی با این موتور که منجر به مرگ موتورسوار شود گزارش نشده و شاید به همین دلیل هارلی دیویدسون را یکی از محبوب‌ترین موتورسیکلتهای دنیا می‌دانند. هارلی دیویدسون‌ها برخلاف همه موتورسیکلتهای کلاسیک دو باک بنزین دارند چون در بیشتر کشورهای جهان از این موتور برای مسافرت به شهرهای دور و نزدیک استفاده می‌کنند و به همین دلیل طوری طراحی شده‌اند که موتورسوار کمتر به پمپ بنزین مراجعه کند. همه این ویژگی‌ها باعث شده تا لقب «سلطان جاده» را به هارلی دیویدسون بدهند. نکته جالب اینکه هارلی دیویدسون‌های قدیمی هنوز هم در کشورهای مختلف دنیا طرفداران زیادی دارد اما کمپانی هارلی دیویدسون که 117سال قدمت دارد، خط تولید ساخت قطعات آنها را تعطیل کرده است.
در همینه زمینه :