این همان جشنواره است

سعید مروتی- منتقد فیلم و روزنامه‌نگار

پوشش خبری گسترده حضور موفقیت‌آمیز نمایندگان سینمای ایران در جشنواره ونیز توسط رسانه‌های رسمی و روزنامه‌ها و سایت‌های نزدیک به جناح اصولگرا، اتفاقی کاملا قابل پیش‌بینی بود. رسانه ملی که همین چند سال پیش اسکار «جدایی نادر از سیمین» را در حد اخبار افتتاح یک درمانگاه در شهرستانی کوچک پوشش داد و انواع و اقسام برنامه‌های مختلف در نقد عملکرد مراسم اسکار و جشنواره‌های معتبر جهانی تولید و پخش کرد، حالا به صف تحسین‌کنندگان موفقیت نماینده سینمای ایران در بخش مسابقه جشنواره ونیز پیوسته است. در رسانه‌های همسو نیز این اتفاق تکرار شده است. برای یادآوری به دوستان ارجمند باید گفت که این همان جشنواره‌ای است که تا دیروز متهم به سیاه‌نمایی و برخورد سیاسی می‌شد و برگزیدگان ایرانی‌اش گاهی به وطن‌فروشی هم متهم شدند. ونیز ۲۰۲۰ هیچ تفاوت معناداری با ونیز مثلا ۲۰۱۴ ندارد. این همان جشنواره است.
هر جشنواره و رخداد هنری‌، سیاست‌هایی برای خود دارد. مثل ما که در برگزاری جشنواره فیلم فجر، باید‌ها و نبایدهایی را لحاظ می‌کنیم، کن، برلین و ونیز هم چنین می‌کنند. گاهی وقت‌ها سلیقه هیأت داوران و کاریزمای رئیس این هیأت تأثیری فراتر از تصمیم برگزارکنندگان دارد و گاهی هم نه. مثلا سالی که «پالپ فیکشن» تارانتینو نخل طلای کن را برد، کلینت ایستوود ،رئیس هیأت داوران کن بود. ایستوودی به سلیقه کن اعتنایی نکرد و در حضور کیشلوفسکی و کیارستمی، بقیه داوران را مجاب کرد که جایزه بهترین فیلم را به فیلمساز هموطنش بدهند. در همین فستیوال کن مثال‌های فراوانی می‌توان زد که نگاه سیاسی، دیدگاه اجتماعی و سلیقه خاص زیبایی‌شناسانه‌ای که مطلوب مدیران فستیوال بوده، در انتخاب برگزیدگان لحاظ شده است. مثال روشنش هم اهدای نخل طلا به فیلم ضعیف«آبی‌گرم‌ترین رنگ است» (عبداللطیف کشیش) در سالی است که مسئله همجنس‌گرایان به موضوع روز فرانسه تبدیل شده بود.
در همین سال‌های اخیر سیا‌مشق‌های فیلمسازی ایرانی، جایزه‌های زیادی از جشنواره‌های جهانی برده و هیچ مخاطب منصفی نمی‌تواند نگاه سیاسی پشت این جوایز را نبیند.«توقیف شده در ایران» هنوز هم مثل یک برند کارساز عمل می‌کند و جواب می‌دهد.
  فستیوال‌های هنری قواعد نانوشته‌ای دارند که معمولا از آن عدول نمی‌کنند.گاهی وقت‌ها این قواعد با فیلم و فیلمسازی که دوستش داریم منطبق می‌شود و گاهی هم عکس این ماجرا رخ می‌دهد. وقتی فیلمی از نظر ما بی‌ارزش و سیاه‌نما جایزه می‌گیرد، هست و نیست آن جشنواره را زیر سؤال نبریم چون فردا ممکن است همان فستیوال به فیلم و فیلمساز مطلوب ما جایزه بدهد.
  همانطور که هیچ گربه‌ای محض رضای خدا موش نمی‌گیرد، هیچ جشنواره‌ای هم بدون هدف و رویکرد برگزار نمی‌شود. راه دور نرویم. خودمان سلطان سیاستگذاری‌های غیرسینمایی در مورد مهم‌ترین رخداد هنری سالانه‌مان هستیم. کن، برلین و ونیز هم همین کار را می‌کنند. تحلیل و نقد به جای خود محترم، در اطلاع‌رسانی و انتشار خبر، رفتار دو‌گانه‌ای را در پیش نگیریم. امروز که خبرهای ونیز را با آب و تاب پوشش می‌دهیم، یادمان بماند که این همان جشنواره‌ای است که تا دیروز صدر تا ذیلش را زیر سؤال می‌بردیم. توقع زیادی نیست که از دوستان بخواهیم در حوزه اطلاع‌رسانی اجازه دهند خورشید بر همگان یکسان بتابد.