شورایاری
در پی توافقنامه بین مدیران محلات و شهرداری تهران انجام می‌شود
سازوکار جدید برای سراهای محله
حدود 2دهه از تاسیس شورایاری‌ها می‌گذرد و به‌دنبال آن سراهای محله با طول عمر حدود یک‌دهه به‌عنوان بازوی اجرایی بین مدیریت شهری و مشارکت شهروندان در اداره امور شهر به‌وجود آمدند، ولی همچنان بعد از گذشت چندین سال در ساختار مدیریت شهری دارای مشکلاتی هستند.
چندی پیش برای ساماندهی فعالیت مدیران محلات دستورالعملی از سوی شهرداری تهران با هدف مشارکت برای اجرای فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی، ورزشی، هنری و آموزشی تهیه شد که برخی انتقادات و مخالفت‌ها را از سوی مدیران محلات در پی داشت. به همین دلیل، کمیته مشارکت‌های مردمی شورای شهر تهران به ریاست حجت نظری، نشستی مشترک با حضور نمایندگان مدیران محلات، رئیس کمیسیون فرهنگی، اجتماعی شورای شهر، معاونت فرهنگی، اجتماعی شهردار و رئیس ستاد راهبری مدیریت محله در محل ستاد سمن‌های شهر تهران برگزار کرد. رئیس کمیته مشارکت‌های مردمی شهر تهران هدف از این نشست را هم‌اندیشی برای رفع دغدغه‌های مدیران محلات عنوان کرد و به همشهری گفت: «مدیریت محله‌محور یکی از استراتژی‌های به‌روز دنیا در عرصه مدیریت شهری است و شورای شهر پنجم نیز از همان آغاز فعالیت تاکنون تلاش کرده از طریق ارتباط و تعامل دوسویه با محله‌ها چه از طریق شورایاری‌ها و چه از طریق مدیران محله و... بتواند اقدامات و سیاستگذاری‌های خود را منطبق با خواست محلات انجام دهد. در این میان سراهای محله نیز باید به نقشی که در جلب مشارکت شهروندان، آموزش و اطلاع‌رسانی آنها و البته حفظ پویایی و البته شناخت مشکلات محله دارند، آگاه بوده و براساس آن اقدام کنند.»
نظری ادامه داد: «در همین راستا نیز با هدف ساماندهی فعالیت مدیران محلات، توافقنامه مشارکت در اجرای فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی، ورزشی، هنری و آموزشی در ساختمان، فضاها و امکانات سرای محلات از سوی شهرداری تهران به نگارش درآمد، اما انتقادات و اعتراضاتی به برخی از بندها و نکات آن وجود داشت که پس از اطلاع شورای شهر از این موارد، جلسه مشترکی در این خصوص با حضور نمایندگان مدیران محله و مدیران شهری در محل ستاد توان‌افزایی و حمایت از فعالیت سازمان‌های مردم‌نهاد شهر تهران برگزار شد. طی چندین ساعت تلاش کردیم تا نکات و موارد مدنظر نمایندگان مدیران محله را دریافت کنیم.» براساس این گزارش، اینطور که مشخص است توافق نهایی بین نمایندگان مدیران محلات و معاونت امور فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران حاصل شده و کمیسیون فرهنگی، اجتماعی شورا نیز توانسته تا حد زیادی رضایت طرفین را جلب کند؛ موضوعی که می‌تواند به سازوکار دقیقی برای فعالیت مدیریت محله‌ها و سراهای محله بینجامد.
مسائل در قالب گفت‌وگوهای سه‌جانبه باید حل شود
سیدآرش حسینی‌میلانی ـ نایب رئیس ستاد هماهنگی شوراها
هدف از راه‌اندازی سراهای محلات از ابتدا ارائه خدمات اجتماعی به شهروندان بوده است. درواقع، شهرداری از طریق سراهای محلات، خدمات مورد نیاز شهروندان را ارائه می‌کرده؛ مانند بحث آمادگی در برابر زلزله یا ارائه خدمات در زمان شیوع ویروس کرونا. قانونگذار در زمان ایجاد سراهای محلات، فعالیت این نهاد را به شکل خودگردان تصویب کرده است. سراهای محلات باید دخل و خرج خودشان را دربیاورند، اما شهرداری هم تسهیلات و کمک‌هایی را به آنها ارائه می‌دهد. این مسئله موجب شده تا از گذشته ابهامات حقوقی و قراردادی در مدیریت سراهای محلات ایجاد شود که تاکنون حل نشده است. ابهامات موجود موجب نگرانی طرفین شده است؛ به این شکل که پرسنل و مدیران سراهای محلات نگران آینده شغلی خود هستند و از سوی دیگر، شهرداری هم متولی استخدام آنها نیست.
شورایاری‌ها متولی سراهای محلات نیستند، متولی سرای محلات شهرداری است، اما چون شورایاران اعضای اصلی هیأت امنای سراهای محلات را شامل می‌شوند، مسائل سراهای محلات به‌نحوی به ستاد هماهنگی شورایاری‌ها هم منعکس می‌شود. در جلسه‌ای که با مدیران شهرداری داشته‌ایم، تأکید شده است که باید شرایط اقتصادی دوران کرونا را مدنظر داشت؛ چراکه بسیاری از خدمات سراهای محلات که درآمدزا بوده، اکنون مانند سابق نیست و باید راهکارها و تسهیلاتی را مدنظر قرار داد تا این شرایط جبران شود. باید فرصتی را برای گفت‌وگو با طرفین و اخذ صددرصدی نظرات در نظر گرفت تا دیدگاه‌ها به یکدیگر نزدیک شود و به نقطه‌ای نرسیم که با طومار و تجمع بخواهیم کار پیش برود. فرایند گفت‌وگو میان نمایندگان سراهای محلات با شهرداری آغاز شده است؛ هرچند که از ستاد هماهنگی شورایاری‌ها برای حضور در این جلسات دعوتی به عمل نیامده است. شهرداری نگران است که با کارکنان سراهای محلات رابطه استخدامی پیدا کند و این مطالبه هم از سوی مدیران سراها وجود دارد که شرایط شغلی باثباتی داشته باشند؛ این درحالی است که سراهای محلات یک نهاد اجتماعی خودگردان بوده و پرسنل آن، جزو کارکنان شهرداری محسوب نمی‌شوند. شهرداری با مازاد نیروی انسانی بسیار قابل‌توجهی روبه‌روست. سیاست کلی شورای شهر، مدیریت شهری و وزارت کشور هم بهینه‌سازی نیروی انسانی است که محدودیت‌های زیادی برای استخدام را به‌وجود می‌آورد. رویکرد مدیریت شهری حذف و از دست دادن مدیران سراهای محلات نیست، بلکه هدف ساماندهی آنها و خروج از وضعیت بلاتکلیفی کنونی است، اما این کار همانند وضعیت مباحث کارگری و کارفرمایی باید در قالب مذاکرات سه‌جانبه حل و فصل شود.
اهمیت مدیریت محله‌ها در آگاه سازی شهروندان
معصومه علی‌نقی‌پور ـ کارشناس حوزه شهری
آگاهی از حقوق و مسئولیت های شهروندی موجب می‌شود که مشارکت شهروندان در امور شهری از مراتب پایداری، استمرار و مسئولیت‌پذیری بیشتری برخوردار شده و مفیدتر باشند. توجه کالبدی و سخت‌افزاری به شهر، مدیریت شهری را گرفتار فرسایش سخت و شکننده می‌کند. بهتر است اهتمام دست‌اندرکاران برای برون‌رفت از انواع معضلات در حوزه مدیریت و توسعه شهری به ریشه‌یابی باشد که زمینه را برای حل و فصل عمیق سبب شود که در این میان به نظر می‌رسد عمیق‌ترین و کارآمدترین راه حل، آگاه سازی و ارتقای سطح دانش شهروندان از حقوق و مسئولیت‌هایشان نسبت به امور شهری است. نکته‌ای که سراهای محله‌ها و مدیران محلات شهر می‌توانند نقش جدی را در این باره ایفا کنند و شهروندان را نسبت به حقوق خود و شهر آگاه‌تر کنند.
با توجه به مقتضیات جامعه شهری، نظام‌های مدیریت شهری، نهادهای محلی و شهری، مقامات محلی، شوراهای شهر، در این میان، اهمیت و جایگاه خاصی دارند؛ بنابراین، بدیهی ترین گام در این زمینه بررسی و مطالعه آگاهی شهروندان از حقوق و مسئولیت‌های شهروندی نسبت به امور شهری و عوامل اجتماعی موثر بر آن است. چون پایه اصلی برنامه‌ریزی و هدف گذاری توسعه فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، کسب آگاهی علمی در این زمینه است. منظور از حقوق شهروندی شهری آن دسته از امتیازاتی است که افراد یک اجتماع سیاسی (دولت-ملت) و اجتماع محلی (دولت- شهر) به عنوان شهروند و به طور قانونی حق برخورداری از آن را دارند و (دولت ) در سطح ملی و شهرداری‌ها در سطح محلی موظف به اعطا و تامین آنهاست (نجاتی‌حسینی، 1391 :42)؛ بنابراین بر طبق این تعریف، منظور از میزان آگاهی از حقوق شهروندی نسبت به امور شهری این است که افراد در ذهن خود در مورد حقوق شهروندی‌شان نسبت به امور شهری چه چیزهایی می‌دانند و این دانسته‌ها چقدر با واقعیت تطابق دارد. آنچه امروزه توسعه شهری را تضمین می‌کند، مشارکت تمامی شهروندان در فعالیت‌های شهری است؛ از این بین، مقدماتی‌ترین اقدام می‌تواند همکاری و یاری‌رسانی به شورایاران و مدیران محله به حساب بیاید. بنای مشارکت در روند مدنیت جامعه، مبتنی بر موضوعیت حق و مسئولیت است. مشارکت مبنایی است برای تبدیل فرد به شهروند. با این تفاسیر به نظر می‌رسد که مدیریت محلات باید 3مورد مهم را در ارتقای سطح آگاهی از حقوق شهروندی در نظر بگیرند:
1ـ حق زیست شهری برای همگان با هدف مشارکت شهری و جلوگیری از طردشدگی اجتماعی
2ـ تولید فضای شهری حق زیست شهری بر مبنای فضای عمومی شهری مشارکتی
3ـ حق داشتن شهر و حق نسبت به شهر که مبنایی برای تبدیل شهروندی سیاسی، مدنی و اجتماعی به شهروند ساکن در شهر و تمرکز آن بر حقوق، مسئولیت و امتیازات برابر است.
