پادشاه واژه های فارسی

 جمال رهنمایی 

انتشار لغتنامه بزرگ دهخدا، حاصل تلاش علی‌اکبر دهخدا که طی 40سال جمع‌آوری، دسته‌بندی و رازگشایی شده بود، از سال1325 با بودجه 25هزار تومانی مصوب مجلس شورای ملی شروع شد. لغتنامه دهخدا شامل بیش از 200هزار عنوان واژه فارسی بود که در کوران حوادث برای بیان آنچه گذشته، به عاریت گرفته شده یا خلق شده بود. این لغتنامه شامل سیر تاریخی تحول کلمه و معنای آن در زبان فارسی دری نیز بود. علی‌اکبر دهخدا ادیب، شاعر و سیاست‌پیشه‌ای بود که با واژگان فارسی زندگی و مسیر زندگی واژه‌ها را دنبال کرده بود. علاقه‌مندانش به او لقب فردوسی دوم داده بودند. واژ‌ه‌ها اختراع بشر سخنگو‌شده برای بیان درونیات خود بودند. این اختراع بشری از یکسو می‌توانست وسیله‌ای برای ارتباط میان آدمیان باشد و از سوی دیگر با محدود‌کردن معنا در قالب کلمه از هیبت و گستردگی معنی می‌کاست.
زبان‌شناسان، فیلسوفان و ادیبان همواره در تلاشی بی‌پایان بوده‌اند تا از این فاصله میان واژه و معنا بکاهند.
اریک فروم در کتاب «زبان ازدست‌رفته» به توصیف زبان ارتباطی نسل انسان‌های ماقبل انسا‌های سخنگو پرداخته است. این زبان که فروم آن را زبان از‌یاد‌رفته نامیده است، زبانی است که رؤیاهای ما هنوز به همان زبان با ما سخن می‌گویند. او می‌گوید یکی از دلایل نامفهوم و غریب بودن آنچه در ‌رؤیا می‌بینیم آن است که زبان رؤیا‌ها مربوط به زمان خاموشی زبان آدمی و سخنگویی سمبل‌ها و اسطوره‌ها بوده است و آدمی با اختراع کلمه و سخنگویی، زبان سمبل‌ها و اساطیر را از یاد برده و فراموشی زبان نیاکانی از دستاوردهای ناخواسته اختراع واژه است.
به همین روی جویندگان معنی پس از استفاده از همین واژه‌ها برای بیان عمیق‌تر مفاهیم، دست آخر به یک اسطوره یا نماد در قالب شعر، حکایت یا ضرب‌المثل پناه می‌برند تا بتوانند از این شکاف میان واژه و معنی بکاهند.
به همین منوال می‌بینیم که پادشاه ایرانی واژه‌های پارسی، در سوی دیگر این اثر بزرگ ادبی «دخوی»، طنزگوی مجموعه چرند و پرند و زبان حکمت «امثال و حکم» نیز است تا بتواند تعاریف قانونمند آنچه را که در لغتنامه دهخدا به نظم درآمده، با مفهوم گسترده‌تر نانوشتنی‌ها پیوند دهد.