نوشین در شش پرده

  مهرداد رهسپار

سرگذشت بازیگران
نمایشنامه «سرگذشت» نوشته آندره بیسون در سال 1326 به کارگردانی عبدالحسین نوشین به صحنه رفت. در این عکس که از اجرا باقی مانده، لرتا هاپراپتیان، همسر عبدالحسین نوشین و صادق شباویز را در حال اجرای این نمایش می‎بینیم. لرتا که به همراه نوشین در شوروی بود، سرانجام به ایران بازگشت و در چند فیلم سینمایی و چندین نمایش بازی کرد. شباویز و لرتا هر دو در سال‎های 1326 و 1327 در نقطه اوج فعالیت خود در تئاتر بودند؛ اوجی که برای آنها فقط یک بار رخ داد.   


نوشین در سیاحت غرب
طبق صورت اسامی محصلین بازگشته از فرنگ در تاریخ 17آبان 1310، عبدالحسین‌خان نوشین، فرزند محمدباقر، به همراه لطف‎الله‌خان زاهدی، هایراپط اوهانیان و حبیب‎الله ابهری به تهران باز می‎گردند. نوشین از محصلانی است که به فرانسه اعزام می‌شود. او در این سیاحت غرب خود، با دستاوردهای هنر تئاتر روز جهان آشنا شده و به ایران می‎آید تا زندگی تئاتری پربار خود را آغاز کند. او برای فراگیری تئاتر یک‌بار به شوروی و یک‌بار دیگر نیز به فرانسه سفر می‌کند.


نوشین،
جارو و هدایت
سابقه دوستی و آشنایی عبدالحسین نوشین و صادق هدایت به همکاری آنها در مجله موسیقی در سال1318 بازمی‌گردد. آنها در آن زمان نقاط اشتراکی جز همکاری داشتند؛ هر دو اهل مطالعه در زندگی مردم و هر دو اهل توجه به فرهنگ ایران باستان بودند. هدایت تا آن زمان چندین نمایشنامه‎ نوشته بود و نوشین هم اهل تئاتر بود. 


همچون خدنگ!
توصیف انور خامه‎ای از ژست و ظاهر عبدالحسین نوشین در کتاب «چهار چهره»، به‌راستی که خواندنی است. سال 1326، 6سال از دوستی آن دو می‎گذرد؛ «قامتی بلند و استوار همچون خدنگ، اندامی ورزیده و متناسب، پوستی گندمگون ولی تیره‌رنگ، صورتی کشیده و نگاهی سخت نافذ داشت. تنها نقصی که در چهره‎اش به چشم می‌خورد، انحراف شدید بینی‎اش به سمت راست بود. با وجود این، همین نقیصه بر مردانه‌بودن قیافه‎اش می‎افزود. ولی آنچه این حالت و این مردانگی را به سرحد کمال می‎رساند صدای رسا، گیرا و خوش‌آهنگش بود. آرام، شمرده، پرطنین و همراه با ژست‎های متناسب دست و صورت سخن می‎گفت و شنونده را مجذوب گفتار خویش می‎کرد. نوشین یک ناطق و هنرپیشه تمام‌عیار بود.  

به درخواست حزب
عبدالحسین نوشین هیچ گاه نمایشنامه «خروس سحر» را به صحنه نبرد. برخی دوستان عبدالحسین نوشین اعتقاد دارند که او نمایش را به دلیل اصرار حزب توده، برای همراهی برنامه‎های تئاتر با سیاست حزب توده نوشته است. انتشار این نمایشنامه در سال1326 در ارگان تئوریک حزب توده، یعنی «نامه مردم» شاید محکم‎ترین دلیل برای اثبات این امر باشد که این نمایشنامه را نوشین به خاطر گل روی هم‌حزبی‎های خود نوشته و انتشار آن را هم به دست خودشان سپرده است.

نمایش‎های مد روز، البته کمی با تاخیر
عبدالحسین نوشین در سال1326 بهترین آثار ادبیات نمایشی جهان را در تئاتر فردوسی به صحنه می‎برد. به همین دلیل در سال1326 اجراهایی از مد روزترین نمایشنامه‎های جهان را در سال1326 در صحنه تئاتر ایران می‎بینیم. اجرای نمایش «ولپن» اثر بن جانسون (شاعر و نمایشنامه‎نویس انگلیسی)، «مستنطق» اثر جی. بی. پریستلی (رمان‎نویس، فیلمنامه‎نویس و نمایشنامه‎نویس انگلیسی)، «سرگذشت» اثر آندره بیسون (نمایشنامه‎نویس فرانسوی) و «مردم» اثر مارسل پانیول (نمایشنامه‎نویس فرانسوی) از نمایش‎های عبدالحسین نوشین در سال1326 است که توسط خود او ترجمه و اجرا می‎شدند. در این میان اجرای نمایش ولپن که نخست با نام «محتکر» در تئاتر فردوسی به نمایش درآمد، بیش از سایر نمایش‎های سال 1326 مورد توجه مخاطبان قرار گرفت. در این نمایش عبدالحسین نوشین، خود نقش ولپن را برعهده داشت. تاریخ ترجمه برخی از این نمایش‎ها به سال‎های پیش از تاسیس تئاتر فردوسی و سپس تئاتر سعدی برمی‎گردد، از جمله نمایش مردم، نوشته مارسل پانیول که در سال 1315 ترجمه کرده است.