آخرین شب ونیز

آرش نهاوندی- روزنامه نگار

مراسم اختتامیه واهدای جوایز هفتادوهفتمین دوره جشنواره فیلم ونیز دیشب در حالی در میانه شیوع کرونا و با رعایت پروتکل‌های مرتبط با ویروس کووید-19 برگزار شد که 18فیلم ازجمله فیلم‌های «خورشید» اثر مجید مجیدی از ایران، «رفقای عزیز» ساخته اندری کانچالووسکی از روسیه، «عشایر» اثر کلوئه زائو از آمریکا، «دنیایی که می‌آید» اثر مونا فستولد از آمریکا، «و فردا تمام جهان» اثر جولیا فون‌هاینز از آلمان و فرانسه، «خواهران ماکالوسو» ساخته اما دانته، «پدر ما» ساخته کلودیو نوسه از ایتالیا، «عشاق» اثر نیکول گارسیا از فرانسه، با یکدیگر برای تصاحب شیر طلایی ونیز رقابت می‌کردند. جشنواره ونیز از قدیم سکوی پرتاب فیلم‌ها برای مراسم اسکار بوده است و طبق یک عرف مرسوم فیلم‌های موفق و تحسین‌شده در جشنواره ونیز اغلب توانسته‌اند در ادوار گذشته به موفقیت در اسکار نایل شوند. امسال فیلم‌های «یک شب در میامی» ساخته رجینا کینگ و فیلم «رفقای عزیز» اثر آندری کانچالووسکی ازجمله آثاری بودند که بیشتر مورد تحسین منتقدان واقع شدند.

«رفقای عزیز»؛تحسین‌شده‌ترین فیلم
فیلم «رفقای عزیز» یک درام تاریخی به کارگردانی آندری کانچالووسکی و تهیه‌کنندگی «آلیشر عثمانوف» خیر و تاجر روس است. این فیلم پس از نمایش در جشنواره ونیز مورد تحسین گسترده منتقدان قرار گرفته است. این فیلم یکی از وقایع تراژیک رخ داده در زمان حاکمیت اتحاد شوروی را روایت می‌کند. در تابستان سال1962 کارگران یکی از بزرگ‌ترین کارخانه‌های کشور (کارخانه لوکوموتیو برقی در نووچرکاسک) در اعتراض به افزایش بهای کالاهای اساسی و کاهش میزان تولید که به کاهش دستمزدها انجامیده بود، تظاهرات مسالمت‌آمیزی برپا کردند. مردم شهر نیز به کارگران اعتصابی پیوستند. به گفته افسران امنیتی، حدود 5هزار نفر در این تظاهرات شرکت داشتند. اما این تظاهرات به سرعت و به‌طور بی‌رحمانه‌ای توسط واحدهای نظامی ارتش سرکوب شد.

بازسازی با اتکا به اسناد و گفته‌های بازماندگان
آندری کانچالووسکی برای بازسازی حوادث این رویداد تراژیک، به جمع‌آوری اسناد آرشیوشده پرداخت و همچنین با شاهدان عینی حادثه که در قید حیات هستند، گفت‌وگوهایی را انجام داد. آندری کانچالووسکی که فیلمنامه «رفقای عزیز» را هم نگاشته در فیلمبرداری «رفقای عزیز» هم مشارکت داشته است. شخصیت محوری این فیلم، کمونیستی دوآتشه و کاملا وفادار به ایدئولوژی حاکم است. او زنی است به نام «لودیمیلا» که دخترش از معترضان طرفداری کرده و در جریان سرکوب خونین این تظاهرات مسالمت‌آمیز ناپدید شده است. در اینجا برای نخستین بار ثبات عقیده «لودیمیلا» که دخترش در جریان اعتراضات ناپدید شده، خدشه‌دار می‌شود. رفقای عزیز نخستین کلماتی است که او در سخنرانی خود در برابر اعضای حزب کمونیست در جلسه‌ای که به‌منظور «معرفی دشمنان مردم» برگزار شده به‌کار می‌برد. اما او که در حال گذراندن سخت‌ترین دوران عاطفی و احساسی زندگی‌اش است نمی‌تواند سخنان خود را به پایان برساند و وظیفه ایدئولوژیک خود را در معرفی دشمنان نظام کمونیستی انجام دهد.
این نخستین فیلمی نیست که کانچالووسکی با مضمون تاریخی می‌سازد. او در دهه1960 فیلمسازی را آغاز کرد و در ژانرهای مختلف فیلم ساخت. او فیلم‌هایی ساخت که نام او را در هالیوود مطرح کرد؛ فیلم‌هایی نظیر «عشاق ماریا» (1984)، «قطار افسارگسیخته» (1985)، «تانگو و کش» (1989) با بازی «سیلوستر استالونه» و «کورت راسل». اما او آخرین آثار سینمایی خود را بر محور موضوعات تاریخی ساخته است.

«یک شب در میامی»؛ شانس اسکار ونیز
درصورتی‌که رجینا کینگ بتواند در مراسم جایزه اسکار نامزد دریافت جایزه بهترین کارگردانی برای فیلم «یک شب در میامی» شود، ششمین کارگردان زنی خواهد بود که در طول 92سال برگزاری جایزه اسکار نامزد جایزه در این رشته شده است. درصورت نامزدی در رشته بهترین کارگردانی او همچنین جایگاه نخستین زن سیاه‌پوستی راکه در این رشته نامزد شده به‌خود اختصاص خواهد داد.  در فیلم «یک شب در میامی» که نخستین ساخته رجینا کینگ نیز به‌حساب می‌آید به داستان ۴ شخصیت تاریخی سیاه‌پوست آمریکایی پرداخته می‌شود. محمدعلی کلی، جیم براون، سم کوک و مالکوم ایکس، در شب پیروزی محمدعلی کلی برابر سانی لیستون، یک بار گرد هم می‌آیند و به بحث و گفت‌وگو درباره جنبش حقوق مدنی که آغازگر آن مارتین لوترکینگ بود، می‌پردازند.این فیلم در سایت روتن تومیتوز که نظرات منتقدان را بازتاب می‌دهد، توانسته نظر 100درصد از 28منتقد را به‌خود جلب کند. این فیلم روز 7سپتامبر2020 (17شهریور) در هفتاد و هفتمین جشنواره ونیز به نمایش درآمد.

جوایز فیلم‌های ایرانی در ونیز2020
2جایزه جنبی هفتادوهفتمین جشنواره فیلم ونیز ایتالیا به سینمای ایران رسید. فیلم «جنایت بی‌دقت» به کارگردانی شهرام مکری و نویسندگی نسیم احمدپور ، شهرام مکری و تهیه‌کنندگی نگار اسکندرفر، جایزه بهترین فیلمنامه غیراقتباسی را از انجمن منتقدان مستقل در جشنواره ونیز دریافت کرد. فیلم «دشت خاموش» به کارگردانی احمد بهرامی هم جایزه فیپرشی (جایزه انجمن جهانی منتقدان) را هم در این بخش دریافت کرد. «دشت خاموش» نیز به‌عنوان نماینده سینمای ایران در بخش رقابتی افق‌های نو  جشنواره ونیز به‌نمایش درآمده بود. فیلم «جنایت بی‌دقت» نیز نماینده ایران در بخش افق‌های نو جشنواره ونیز بود.