چایکاری در زمین سیاست

   حمیدرضا محمدی   

درباره‌اش حرف بسیار است و داوری‌ها متفاوت. گروهی او را چون سبب شد روس‌ها خاک ایران را ترک کنند و حکومت خودمختار آذربایجان فروپاشیده شود، می‌ستایند و بعضی دیگر چون جایگزین دکتر مصدق شد و نخست‌وزیری را به‌دست گرفت و دست به گلوله برد، منفور می‌دانند. پندارها هرچه باشد، احمد قوام یا همان قوام‌السلطنه، از مؤثرترین چهره‌های سیاست ایران است.
درباره قوام بسیار نوشته‌اند، اما چیزی که شاید کمتر مورد توجه بوده، علاقه‌اش به چای است.
 قوام، در مهر1302 به اروپا تبعید شد، وقتی 7‌‌سال بعد، اجازه یافت برگردد، بی‌سروصدا به لاهیجان آمد، به روستای بازکیاگوراب.
بخشی از زمین‌های میرزا احمدخان سالارمؤید را خرید و شد چای‌زار. ابتدا 24هکتار بود، اما به‌مرور به 72هکتار گسترش داد. کار چنان موسع شد که در سال1319 سومین کارخانه چای لاهیجان را در 4طبقه و با ماشین‌آلات آلمانی احداث کرد و اسمش را گذاشت «چای نو».
در سفرنامه احمد ملکی، مدیرمسئول روزنامه ستاره، در نوروز1321، آمده که «لاهیجان... دارای کارخانه‌های چای‌خشک‌کنی است که مهم‌ترین آنها متعلق به آقای قوام‌السلطنه است و روزانه 100نفر عمله در آنجا مشغول کار هستند و باغات چای و کارخانه چای‌خشک‌کنی و ساختمان بناهای زیبا برای کارگران و دهقانان شده در خور ستایش است». 
جز این کارگران دائمی، در فصل کار حدود ۷۰۰ کارگر زن، نانخورِ کارخانه بودند. کارخانه چنان رونق داشت که پول چایکاران، پس برگ چای، همان روز پرداخت می‌شد.
قوام جز آن کارخانه و مزارع تابعه، برای کارگرانش خانه ساخت. مریضخانه‌ای هم بنا کرد که هنوز هم هست و نامش، سیدالشهدا است. حمام و مدرسه و راه روستا هم، تحت توجه او ایجاد شد. اما کارخانه حالا سال‌هاست که دیگر چای خُرد نمی‌کند. حیف از آن همه تشکیلات که پس از مصادره، دودهه می‌شود که متروکه مانده و تنها بنای آن، سال گذشته به ثبت ملی رسیده است.