همشهری؛ پایه‌گذار نسل جدیدی از روزنامه در کشور

نفیسه خانلری:

25سال پیش همین روزها بود که روزنامه همشهری با مجموعه‌ای از روزنامه‌نگاران حرفه‌ای متولد شد؛ تولدی که صرفا به‌معنای ورود یک روزنامه جدید به عرصه مطبوعات نبود و دستاوردهایی فراتر از یک تولد ساده را به همراه داشت. همشهری در حالی جای خود را میان رسانه‌های مکتوب باز کرد که در همان بدو ورود توانست تحول بزرگی در عرصه مطبوعات به‌وجود آورد. این روزنامه برای نخستین‌بار، سنت‌ها را شکست و با شکل و ظاهری متفاوت، نسل جدیدی از روزنامه‌های ایرانی را خلق کرد، این تحول بزرگ، حاصل تفکر جمعی روزنامه‌نگارانی بود که همگی از بهترین‌های این حرفه به‌شمار می‌رفتند و با ایده‌هایی ناب و جدید، در راستای تولید روزنامه‌ای مدرن و متفاوت قدم برمی‌داشتند. بهروز گرانپایه یکی از معاونان توانمند این تیم خبره در شماره‌های نخست روزنامه همشهری است که حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. در آستانه 25سالگی روزنامه همشهری، پای صحبت‌های او نشستیم تا بخشی از خاطرات آن روزها را با هم مرور کنیم.

آقای گرانپایه! می‌خواهیم به زمانی برگردیم که ایده راه‌اندازی روزنامه همشهری شکل گرفت. اصلا انتشار این روزنامه ناشی از چه نیازی بود؟

در آن زمان، جامعه با پشت‌سر گذاشتن دهه 60، وارد دوران نوسازی و سازندگی شده بود و با توجه به سیاست‌های اقتصادی دولت و گسترش طبقه مردمی متوسط (قشر دانشجویی، شاغلان جوان، زنان و...)، نیازها و انتظارات فرهنگی و اجتماعی جامعه نیز افزایش یافته بود. مردم نیاز به خواندن و کسب اطلاعات بیشتر و البته رساندن پیام خود به گوش مسئولان داشتند که روزنامه همشهری می‌توانست این بستر را به خوبی فراهم کند.

مگر روزنامه‌های دیگر این بستر را فراهم نمی‌کردند؟

به واقع باتوجه به فضای مطبوعات که در دهه 60 وجود داشت، فضای خبری و مطبوعاتی آن دوران به‌خوبی به نیازهای فرهنگی و اجتماعی مردم پاسخ نمی‌داد و لازم بود تا روزنامه‌ای با نگاه، رویکرد، شکل و روشی جدید، ظهور و بروز پیدا کرده و اتفاق تازه‌ای را در دنیای مطبوعات ایران رقم زند که روزنامه همشهری با کمک نیروهایی خبره و توانمند، این کار را به‌خوبی انجام داد. همشهری به سرعت در جامعه شهری تشنه تهران، جایگاه خود را پیدا کرد و از تیراژ 10هزارتایی در شماره اول به تیراژ 100هزارتأیی در شماره بعد رسید.

موفقیتی که با تلاش مدیران و نیروهایی خبره رقم خورد. خود شما در شماره‌های نخست روزنامه همشهری به‌عنوان یکی از 2 معاون این روزنامه فعالیت می‌کردید. از ورودتان به این روزنامه برایمان بگویید. اواسط سال 70 بود که از سوی شهردار وقت، تصمیم برای انتشار این روزنامه جدی شد اما تا رسیدن به مرحله اجرا کمی زمان برد و درنهایت از آقای احمد ستاری که پیش‌تر مدیرکل مطبوعات داخلی وزارت ارشاد بود، خواستند که این روزنامه را منتشر کند که ایشان نیز از بنده و آقای رمضانپور دعوت به همکاری کردند و در مهرماه سال 71، تیم سه‌نفره شورای سردبیری شکل گرفت و نخستین شماره همشهری در 24آذرماه همان سال منتشر شد.

روزنامه با چند نفر کار خود را شروع کرد؟

آمار دقیقی به‌خاطر ندارم اما 16صفحه روزنامه هم به لحاظ محتوا و هم به لحاظ تعداد نیروها، بسیار پر و پیمان بود، زیرا محدودیت مالی نداشتیم و برای سازماندهی تحریریه، بهترین روزنامه‌نگاران دهه60 که بیش از یک دهه تجربه کار داشتند را گردهم آورده بودیم که این تیم به خوبی کارش را بلد بود و به شایستگی هرچه تمام‌تر عمل می‌کرد.

تیمی که طرح‌ها و ایده‌های جدیدی داشت و این ایده‌ها حسابی به دل مردم نشست.

بله. در ابتدای کار، ایده‌های متعدد و متنوعی روی میز می‌آمد؛ از قطع و رنگ گرفته تا خود لوگوی روزنامه. لوگوی همشهری، یک طراحی جدید در فضای مطبوعات بود. ما می‌خواستیم با حروف فارسی که قابلیت جدانویسی نداشت، لوگویی طراحی کنیم که تازه و متفاوت باشد، قالب گرافیکی جذابی داشته باشد و در عین حال گویا و واضح باشد. این کار، انرژی زیادی برد اما در نهایت لوگوی همشهری ماندگار شد، به‌طوری که در بیش از 2دهه هیچگاه نیاز به تغییر احساس نشده است. اما نکته دیگری که باعث تمایز روزنامه همشهری از دیگر روزنامه‌ها می‌شد، تحولاتی در قطع و رنگ این روزنامه نسبت به دیگر روزنامه‌های زمان خود بود. روزنامه همشهری با جسارت هرچه بیشتر سنت‌ها را شکست و با قطعی کوچک‌تر و استفاده از رنگ منتشر شد که این اتفاق، تحول بزرگی را در دنیای مطبوعات ایران رقم زد.

به واقع، روزنامه مدرن همشهری، راه تازه‌ای را پیش‌روی مطبوعات ایران قرار داد و پایه‌گذار نسل جدید روزنامه‌ها بود. همینطور است.

انتشار همشهری با سبک و سیاق گرافیکی جدید، به منزله یک الگوی مهم برای مطبوعات ایران بود، زیرا بعد از آن، روزنامه‌های جدید به شکل روزنامه همشهری منتشر شدند، به‌طوری که می‌توان این روزنامه را پایه‌گذار نسل جدید روزنامه‌ها دانست.

آقای گرانپایه! این همه تغییرات اساسی در نشر یک روزنامه مورد نقد مدیران وقت همشهری قرار نگرفت؟

ما با هیچ‌گونه مخالفت و موضعگیری‌ای مواجه نبودیم. مدیران شهرداری، اعتماد مطلق به این تیم داشتند، زیرا می‌دانستند که همشهری را به تیمی نخبه سپرده‌اند. البته استدلال‌های نیروهای باتجربه همشهری برای تغییرات و نوآوری‌ها نیز کاملا منطقی و مقبول بود که به همین سبب، هیچ مقاومتی وجود نداشت و نتیجه آن اعتماد هم چیزی نبود جز تیراژ 10برابری ظرف یک‌ماه!

گاهی سؤالی ذهن مخاطبان را به‌ خود مشغول می‌کند و آن اینکه اصلا چرا ارگانی به نام شهرداری، تصمیم به بنای روزنامه همشهری گرفت؟در این‌باره برایمان توضیح دهید.

اساسا یکی از وظایف شهرداری‌ها، موضوع مربوط به فرهنگ شهری است و در آن زمان نیز لازم بود که شهرداری علاوه بر فرهنگسراها، مطبوعات این چنینی را راه‌اندازی کند، زیرا همشهری می‌توانست جامعه را با مسائل ناشی از رشد فضای شهری از نظر رفت‌وآمدها، ترافیک، محیط‌زیست، سبک زندگی شهری و... آشنا کند که در تمام این زمینه‌ها نیز به خوبی ظاهر شد. همشهری بعد از یک شروع موفق و مرتبط با چارچوب‌های وظایف، رویکردها و سیاست‌های شهرداری، به‌تدریج اوج گرفت و سرانجام به موفق‌ترین روزنامه کشور هم از لحاظ تیراژ و شمار مخاطب و هم از لحاظ محتوا تبدیل شد؛ به واقع، روزنامه همشهری توانست با محتوایی در بحث آگاهی‌بخشی و سبک زندگی شهری مدرن، طرح مسائل و دغدغه‌ها و چاره‌اندیشی برای آنها و تولید ضمائم متنوع، به نیازها و علایق گروه‌های مختلف جامعه از کودکان گرفته تا نسل جوان و خانواده‌ها پاسخ داده و نظر آنها را جلب کند.

در آستانه 25سالگی روزنامه همشهری، اوضاع و احوال امروز روزنامه را چطور می‌بینید؟

این روزنامه به سبب سیاست‌های مدیریت دوره قبل، کمی دچار سیاست‌زدگی شد و توجه آن به مسائل شهری تحت‌الشعاع دغدغه‌های سیاسی مدیریت کلانشهر تهران قرار گرفت، بنابراین همشهری برای آنکه همچنان بتواند روزنامه‌ای با هویت اولیه‌اش باشد، باید توجه به مسائل شهری هماهنگ با سیاست‌های شهرداری را سرلوحه برنامه‌ریزی‌های خود قرار دهد. درحال حاضر باتوجه به مشکلات عمده کلانشهرها در بحث ترافیک، آلودگی هوا، هم‌زیستی‌های محله‌ای و... شهروندان با آسیب‌ها و تنش‌های زیادی مواجه هستند که همشهری باید به سبب ارتباطی که با شهروندان و ارگان‌های مسئول دارد، در جهت تبدیل این فضای استرس‌آور به فضایی آرامبخش برای مخاطبان عمل کند، بنابراین برنامه‌ریزی برای تولید مطالب باید در راستای همین مسئله یعنی آرامش شهری شکل گیرد.

آینده همشهری را چطور می‌بینید؟

بنده فکر می‌کنم که همشهری می‌تواند افت نسبی سال‌های اخیر را جبران کند و نقش مؤثرتری برای موفقیت سیاست‌های شهرداری و برنامه‌هایش داشته باشد. زمینه مالی و استعداد لازم برای شکوفایی دوباره همشهری وجود دارد و می‌توان همه‌‌چیز را بهتر از امروز کرد.

همشهری باید وارد بازار رقابت با فضای مجازی شود

بهروز گرانپایه به‌عنوان یکی از پیشکسوتان عرصه مطبوعات، با یادآوری اینکه گسترش فضای مجازی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین رقبای رسانه‌های مکتوب و کاغذی به‌شمار می‌رود، روزنامه همشهری را نیز متاثر از همین فضا دانسته و با توصیه‌هایی در این زمینه می‌گوید: «وجود رقبایی در فضای مجازی می‌تواند روی تمام رسانه‌های مکتوب ازجمله همشهری تأثیربگذارد که این تأثیر حتی در زمینه آگهی و تبلیغات نیز بسیارمحسوس است. در دنیایی که مردم برای یافتن پاسخ  ‌سؤال‌هایشان به سراغ فضای مجازی می‌روند، روزنامه‌ها نیز باید کارایی و توانایی‌های خود را در این زمینه افزایش دهند تا به خوبی پاسخگوی نیاز شهروندان باشند، بنابراین مدیران همشهری باید به این نکته توجه داشته باشند تا این رسانه جای خود را در فضای مجازی باز کند».