مرام ایران‌دوستی

 محمدناصر احدی    

گفتن از آشفتگی مطبوعات، در سال‌های پس از شهریور 1320، تکرار مکررات است و احتمالا جز ایجاد ملال حاصل دیگری ندارد. توقیف‌ مطبوعات و تهدید و ارعاب متصدیان آنها توسط حکومت و نیز اختلافات میان مدیران مطبوعات، در سال 1324، همچنان به قوت خود باقی است. قیل و قال جراید یومیه را، که در نوبت‌های قبلی به حد کفایت به آنها پرداخته‌ایم، به حال خود وامی‌نهیم و سراغ نشریه‌ای تخصصی می‌رویم که در سال1323 متولد شد و به‌رغم اینکه عمر درازی نداشت، اما در پنج سالی که منتشر شد، پر بار و پر ثمر بود و هنوز، بعد از گذشت 70 و اندی سال، می‌توان برخی مطالبش را خواند و از آنها آموخت و لذت برد. نخستین شماره «مجله ماهانه ادبی و علمی و تاریخی یادگار»، که مدیرمسئول و سردبیر آن عباس اقبال آشتیانی بود، در شهریور 1323 در چاپخانه رشدیه به طبع رسید. در نخستین مطلب این شماره با عنوان «مرام و روش مجله» آمده: «مجله یادگار که به تشویق و استظهار جمعی از دوستان معرفت‌طلب پا به عرصه وجود می‌گذارد به این امید اسباب انتشار آن فراهم آمده است که نسبت به این آب و خاک عزیز مصدر خدمتی شود و تا حدی که نویسندگان آن استطاعت دارند در شناساندن حقایق و معارف و توسعه دامنه هرگونه معلومات به هموطنان گرامی کمک کند. تأسیس این مجله اساسا به ‌منظور شناساندن ایران گذشته و حال است در قدم اول به ساکنین این سرزمین پس از آن به کلیه جهانیان، به همین نظر سعی در معرفی تمام آنچه به ایران و ایرانی ارتباط و تعلقی دارد و همه آنها نیز ایران و ایرانی را از سایر کشورها و اقوام مشخص و ممتاز می‌سازد مرام اصلی نویسندگان این مجله است. چه به عقیده ایشان تولید عشق و علاقه به هیچ مملکت و قومی مانند عشق و علاقه به هر چیز یا هر کس بدون کمال معرفت به احوال آن، عشق و علاقه‌ای سرسری و کورکورانه است و هر عشق و علاقه‌ای که سرسری و کورکورانه باشد هم اساسی استوار ندارد و هم موجب گمراهی و ناکامی است.» یادگار پنج دوره منتشر شد (سال اول از شهریور1323تا خرداد1324ش؛ سال دوم از شهریور24 تا خرداد 25؛ سال سوم از شهریور25  تا خرداد26؛ سال چهارم از شهریور26 تا خرداد1327 و سال پنجم از شهریور27 تا خرداد1328) و هر سال 10 شماره از آن منتشر می‌شد و به‌جای شماره‌های11 و 12 کتابی به مشترکان اهدا می‌شد. منتشر نشدن یادگار، که یا به‌ علت نداشتن حامی مالی یا منع کارکنان دولت از انتشار روزنامه و مجله بود، اقبال آشتیانی را بسیار آزرده‌خاطر ساخت. او در 59 سالگی در شهر رم ایتالیا درگذشت.