نگرانی تازه‌واردها آرامش حرفه‌ای ها

بهزاد رنجبر_روزنامه نگار

روند نزولی بازار سهام دیروز هم ادامه یافت، نزولی که مطابق مستندات آماری و بررسی روند تاریخی بازارهای سهام در سراسر دنیا، کاملا طبیعی و جزئی از ذات بازار سرمایه است با این حال این روزها سهامداران تازه‌وارد و اتفاقا کم‌تجربه، تحت‌تأثیر این نزول دچار آشفتگی شده‌اند و حتی خیلی‌ها به‌دنبال مقصر می‌گردند و حتی در پی انجام اقدامات قضایی علیه مسئولان بازار سرمایه هستند با این حال کارشناسان 4گزاره ازجمله اینکه نزول کنونی از جنس سقوط نیست، این نزول مطابق با قواعد اصلی بازار سرمایه و اقتصاد است، کاهش شاخص‌ها ناشی از ترس و هیجان سهامداران است و بازار سهام همچنان سودده خواهد بود، را ازجمله گزاره‌های مهم در حال و هوای این روز‌های بازار سرمایه توصیف می‌کنند.

به‌گزارش همشهری، اگر حتی یک‌بار به‌درستی نمودار سهام شرکت‌های بورس نه‌فقط در ایران بلکه در سایر نقاط جهان را دیده باشید و یا حتی برای چند لحظه شاخص‌های بورس را بررسی کرده باشید، متوجه می‌شوید که قیمت‌ها براساس یک الگوی خطی و مداوم با صعود یا نزول مواجه نمی‌شوند. در ادبیات مالی، رفتار قیمت‌ها خطی نیست و به‌صورت موجی یا اصطلاحا سینوسی حرکت می‌کند؛ به‌معنای اینکه بازار‌ها نمی‌توانند به‌صورت مدام صعود یا نزول کنند و اگرچه عمق و زمان این دوره‌ها متفاوت است اما در زمان‌های صعود دوره‌های نزول و در دوره‌های نزول دوره‌های صعود وجود دارد. با تکیه بر این مبانی در علوم مالی، کارشناسان فارغ از عوامل بنیادی که همیشه صرفا محرک‌هایی برای رشد یا کاهش هستند، قویا معتقدندکه روند نزولی بازار سهام در شرایط فعلی کاملا طبیعی است و آنچه اکنون در بازار سهام در حال وقوع است اگرچه ناشی از متغیر‌های اقتصاد کلان است اما یک اصلاح موقت است و هنوز برای استفاده از واژه سقوط برای نزول بازار سهام زود است. به‌زعم تحلیلگران آنچه در شرایط کنونی التهاب ایجاد کرده، رفتار هیجانی و ترس ناشی از دانش کم، به‌ویژه از سوی سهامداران کم‌تجربه است.
از نظر تکنیکی 2تفاوت بین سقوط یا نزول در شاخص‌های بورس وجود دارد و یک سلسله اعداد کلیدی فیبوناچی برگرفته از لئوناردو فیبوناچی، ریاضیدان ایتالیایی برای محاسبه سقوط یا نزول در نظر گرفته می‌شود. از این منظر قیمت‌ها پس از صعود‌های مداوم به یک دوره استراحت مطابق با رفتار موجی یا سینوسی نیاز دارند و این اصلاح می‌تواند تا محدوده 23.6-38.2- 61.8- 78.6درصد از مسیر صعودی را دربربگیرد. به این معنا که چنانچه پس از یک‌دوره صعود قیمت‌ها تا این اعداد به سمت ارقام پایین‌تر نزول کنند نمی‌توان به آن واژه سقوط را اطلاق کرد و این دوره فقط دوره‌ای برای اصلاح روند‌هاست.
در واقع تا زمانی که میزان نزول بیش از 78.6درصد یا حتی در مواردی بیش از 99درصد نباشد، نمی‌توان به روند نزولی اتفاق افتاده واژه سقوط را اطلاق کرد و این کاهش صرفا بخشی از روند صعودی یا نزولی قبلی است.
تحلیلگران با استفاده از این مستندات و داده‌های علمی معتقدند آشفتگی ایجادشده در میان سهامداران که منجر به بروز تنش‌های بسیاری ظرف روز‌های گذشته به‌ویژه در شبکه‌های اجتماعی شده، ناشی از ناآشنایی آنان با علوم مالی و قواعد رفتاری بازار‌های سهام است. در روند تاریخی شاخص بورس به‌ویژه در 30سال گذشته نیز به‌وفور چنین دوره‌های نزولی با شدت و ضعف‌های مختلف مشاهده می‌شود و همه این مستندات بدون درنظر گرفتن اظهارنظر کارشناسان اثبات می‌کند که وقوع چنین دوره‌های نزولی چیز جدیدی نیست و جزء لازم بازار سهام است، اما آنچه اکنون نزول بازار سهام را بیش از قبل پررنگ کرده، هجوم خیلی عظیم سهامداران غیرحرفه‌ای به بازار سهام است.
بر این اساس خبرگان بازار سرمایه، به سهامداران پیشنهاد می‌کنند که از ترس و رفتار‌های هیجانی دست بردارند و تا زمان به‌تعادل‌رسیدن قدرت‌های درون بازار، با صبر و آرامش به ‌کار خود ادامه دهند. اتفاقا اغلب کارشناسان بر این باورند آنچه این روزها بیش از هر چیزی می‌تواند به تداوم روند نزولی بازار سهام دامن بزند، همین ترس و هیجان موجود در سهامداران است؛ چراکه آنچه صعود‌ها یا نزول‌های بازار سهام را می‌سازد رفتار خود ماست و بازار سهام چیزی جز مجموعه‌ای از رفتار‌های جمعی معامله‌گران یا خود ما نیست!

آرامش خود را حفظ کنید
سینا سلیمانی یک تحلیلگر بازار سرمایه درباره اینکه در شرایط فعلی چه باید کرد، می‌گوید: نزول‌های این روزهای بازار سهام، نزول‌هایی از جنس ترس است و نه منطق و بازار سرمایه هر روند غیرمنطقی را به سرعت به نقطه تعادل باز خواهد گرداند.
به‌گفته او امروز قیمت سهام با وضعیت عملکردی بسیاری از شرکت‌ها واگرایی غیرمنطقی ایجاد کرده که این روند حداقل برای یک هفته الی 10روز گذشته ادامه داشته است. بنابراین، نزول‌های این روزها می‌تواند آن بخش از روند باشد که منطقی نیست و به‌سرعت بازخواهد گشت. فقط کافی است کمی آرام باشیم و به اعداد و ارقام محاسبات سودآوری شرکت‌ها اعتماد کنیم.
او با یک بیان فنی‌تر توضیح می‌دهد: هم‌اکنون ارزش بازار سرمایه در حدود ۶میلیون میلیارد تومان است که بخش عمده‌ای از این مازاد ارزش نسبت به کف ارزش بازار سرمایه، به‌دلیل عدم‌تقارن در افت سهام برخی شرکت‌های بزرگ نسبت سایر بخش‌های بازار است. اما در هر صورت، نسبت قیمت به درآمد (P/E) بازار سرمایه با دلار 18 الی 20هزار تومانی، هم‌اکنون در سطح ۱۳ الی ۱۴واحد است. به‌گفته سلیمانی این عدد نسبت به یک‌ماه گذشته حدود ۵واحد افت داشته و از محدوده ۱۸ الی ۲۰واحد به محدوده ۱۳واحدی رسیده است. بنابراین نمی‌توان گفت بازار سرمایه درحال حاضر گران است، بلکه باید گفت بازار سرمایه نزدیک به محدوده‌های کف ارزش خود قرار دارد.
این تحلیلگر خبره بازار‌های مالی اضافه می‌کند: این محاسبات برای سرمایه‌گذاران میان‌مدت و بلندمدت و همچنین نقدینگی‌های بزرگ بسیار بااهمیت و تأثیر‌گذار است. لذا به‌نظر می‌رسد هرچه عدد شاخص به سمت یک‌میلیون و 600هزار واحد یا پایین‌تر (معادل ارزش بازار ۶میلیون میلیارد تومانی) حرکت کند، جذابیت خرید سهام بیشتر می‌شود.

نزول بازار طبیعی است
نیما آزادی، مدرس بازار سرمایه و نویسنده دست‌کم 4کتاب در حوزه بازار‌های مالی، درباره روند نزولی اخیر بازار سرمایه و آشفتگی سهامداران در کتاب شخصی‌اش می‌نویسد: معنی ندارد وقتی بازار مثبت است و همه‌‌چیز صف خرید دارد بگوییم منطق دارد  و وقتی همه‌‌چیز منفی می‌شود بگوییم منطق ندارد.
او می‌افزاید: بازار نزولی به همان اندازه بازار صعودی طبیعی است. بنابراین به‌جای اینکه زیان‌هایمان را گردن افراد مختلف بیندازیم و پای مقامات، مسئولان و کارشناسان را وسط بکشیم، باید دنبال حل مشکل درون خود باشیم. او با تأکید بر اینکه اصلاح، طبیعت و ذات بازار است با ذکر مثالی توضیح می‌دهد: به‌طور مثال اگر سابقه سهام شرکت ملی صنایع مس را درنظر بگیریم، متوجه می‌شویم که سهام این شرکت در 5سال اخیر بالغ بر 9مورد اصلاح (نزول) داشته که بین 10 تا 35درصد بوده است. اگر قرار بود پس از هر اصلاحی اینقدر عصبی باشیم و حساسیت نشان بدهیم قطعا بازدهی از این سهام به‌دست نمی‌آوردیم. به‌گفته آزادی در بازار سرمایه باید طبق یک اصول و با آرامش کامل بر مبنای سیستم معاملاتی شخصی خود معامله کنیم و بپذیریم گاهی اشتباه می‌کنیم و گاهی سود خوب به‌دست می‌آوریم.

نزول، طبیعی است و مشکل از ترس است
محمد کاویانی، یک کارشناس و فعال دیگر بازار سرمایه معتقد است: سهامداران و افراد حاضر در بورس باید بدانند اصلاح، سقوط، ریزش و نوسان در ذات بورس قرار دارد و همه باید خود را برای چنین روزهایی آماده کنند. او تأکید می‌کند: طی روزهایی که شاهد صف‌های فروش بودیم میزان حجم معامله صورت‌گرفته در بورس بسیار پایین‌تر از آن چیزی بود که در روزهای سبز بازار معامله می‌شد. این نشان می‌دهد یک ترس در بازار وجود دارد که افراد دست از معامله‌کردن کشیده‌اند. به‌گفته او ریزش اصلی بازار طی هفته‌های گذشته بیشتر جنبه روانی و احساسی دارد تا جنبه واقعی. یعنی سهامداران ذهنیت منفی نسبت به بازار سرمایه پیدا کرده‌اند.
او تصریح می‌کند: از ابتدای اردیبهشت تا‌کنون بیش از 5.5میلیون کد بورسی جدید صادر شده است. این افراد به‌تازگی خرید و فروش را شروع کرده‌اند و سودهای کمی به‌دست آورده‌اند که بازار وارد فاز اصلاح شده است. عمده صف‌های فروش را این افراد تشکیل می‌دهند که نگران از دست دادن سرمایه خود هستند. پس یک رفتار هیجانی در بازار شکل گرفته که عمده تحلیل‌ها را از درجه اعتبار می‌اندازد.
کاویانی ادامه می‌دهد: آنچه مشخص است باید 2پارامتر مهم را در بورس مورد ارزیابی قرار دهیم. اول نرخ ارز و دوم نرخ تورم. برای اینکه بتوانیم درست بازار را تحلیل کنیم باید این 2پارامتر را مورد توجه قرار دهیم. دلیلی برای ریزش شاخص هم‌اکنون نسبت به نرخ‌های تورم و ارز وجود ندارد. تورم عدد بالای 30درصد را نشان می‌دهد. نرخ ارز نیمایی هم هر روز در حال افزایش است. نگاه بازار سرمایه در اکثر مواقع به بازار ارز است و در این بازار کاهش رخ نداده که بخواهیم از این طریق ریزش بازار سرمایه را توجیه کنیم.

نزول بازار موضوع عجیبی نیست
سعید راسخی یک استاد اقتصاد هم درباره دلایل نزول بازار سهام می‌گوید: به‌نظر می‌رسد اگر شوک منفی رخ ندهد، بورس به روند صعودی بلندمدت خود ادامه خواهد داد ولی دراین مسیر با نوسانات متعددی مواجه خواهد شد. البته ریزش بازار چندین‌بار در گذشته و طی سال‌های 1383 تا 1392 اتفاق افتاده و موضوع عجیبی نیست ولی تعداد کدهای معاملاتی تا سال1392 حدود 7میلیون بوده که هم‌اکنون گفته می‌شود بالغ بر 15میلیون کد بورسی وجود دارد که نشان می‌دهد عمق بازار بیشتر شده است. او همین عامل را یکی از دلایل افزایش حساسیت‌ها نسبت به بازار سرمایه معرفی می‌کند و توضیح می‌دهد: همین موضوع باعث شده که خواسته یا ناخواسته، بورس به یک متغیر اقتصاد سیاسی تبدیل شود که قطعا نیاز به مراقبت و صیانت بیشتری خواهد داشت. بنابراین اگرچه هیجانات در بورس به‌دلیل شرایط اقتصاد سیاسی و همچنین دانش ناکافی افراد، بیشتر از قبل شده است، ولی انتظار می‌رود با خروج افراد عجول از بازار، ثبات بازار افزایش یابد.
او تأکید می‌کند: بازار سرمایه نیز همچون هر بازار دیگری، نوسان و اصلاح زمانی و قیمتی خود را تجربه می‌کند. در عین حال هنوز هم حمایت بلندمدت بازار برقرار بوده و دوباره شاهد روند صعودی در این بازار خواهیم بود. به‌گفته او دولت می‌تواند با سیاست‌های مناسب اقتصاد کلان، ایجاد اعتماد، انتشار اخبار خوب و همچنین با هماهنگی‌های اداری و سیاسی به توسعه و تعمیق بازار سرمایه کمک کند.

تلاش برای تحریک سهامداران
روند نزولی بازار سهام این روز‌ها منجر به نگرانی سهامداران شده است با این حال عده‌ای با سو استفاده از نگرانی سهامداران در حال تهدید و ارعاب فعالان بازار سرمایه و حتی تهییج سهامداران، از طریق شبکه‌های اجتماعی و حتی برخی رسانه‌های رسمی هستند.
به‌گزارش همشهری، برخلاف انتظار روند نزولی بازار سهام این هفته هم ادامه یافت این نزول موجی از نگرانی را در میان سهامداران ایجاد کرده است به‌ویژه آنکه تعداد زیادی از سهامداران کنونی، تازه کار و کم تجربه هستند و با نزول‌های اینچنینی آشنا نیستند. همین موضوع به عاملی برای سو استفاده برخی کاربران فضای مجازی تبدیل شده و این کاربران که هویت آنان مشخص نیست از طریق دسترسی به گروه‌های پر تعداد در شبکه‌های اجتماعی و حتی از طریق برخی رسانه در حال تهدید و ارعاب فعالان بازار سرمایه و حتی مدیران ارشد شرکت‌ها و مقامات بازار سرمایه هستند. این کاربران حتی تحلیلگران قدیمی بازار سرمایه که مدرس دوره‌های آموزشی هستند را هم در امان نگذاشته‌اند و از طریق ارسال پیام‌های تهدید آمیز سعی در ایجاد تنش و آشوب و حتی تحریک و تهییج سهامداران به بهانه نزول بازار سهام دارند.
این موضوع فقط مربوط به کاربران گمنام و نشان نمی‌شود و حتی برخی خبرگزاری‌ها با طراحی کمپین‌هایی برای انجام شکایت‌های قضایی، فضای تهییج سهامداران را داغ‌تر کرده‌اند، بدون توجه به اینکه این کار می‌تواند منجر به یک التهاب اجتماعی شود.
دیروز در همین رابطه حتی یک خبرگزاری رسمی نوشت: با عنایت به حضور بسیار گسترده مردم در بازار بورس صیانت از منافع مردم و سهامداران و نهادهای مالی فعال در این بازار اقتضا می‌کند نهادی مستقل مانند شعبه مستقل بورس ذیل دستگاه قضایی این وظیفه را برعهده گیرد.این رسانه حتی مدعی شد مردم با ثبت درخواستی با 20هزار امضای درخواست دخالت جدی دستگاه قضایی در این مورد را به ثبت رسانده‌اند که نشانگر دغدغه‌های بسیار جدی مردم در این‌باره است.
یک خبرگزاری دیگر با اعلام اینکه بیش از 53هزارو671نفر از مخاطبان با ثبت موضوعی خطاب به رئیس قوه قضاییه نوشتند: «آقای رئیسی به داد سهامداران بازار بورس برسید» خواستار پیگیری قوه قضاییه در قضیه بازار سرمایه شده‌اند.
از سوی دیگر کاربری با انتشار یک متن در شبکه‌های اجتماعی که تاکنون ده‌ها هزار نفر بازدید‌کننده داشته است به‌بهانه اینکه عرضه‌های سنگین سهامداران حقوقی منجر به افت بازار سهام شده است، مدیرعامل یک شرکت حقوقی بزرگ و حتی اطرافیان او را تهدید به برخورد و اقدامات قضایی کرده است. بر همین اساس روز گذشته محمودرضا خواجه نصیری، مدیرعامل تامین سرمایه تمدن ضمن تکذیب شایعات ایجاد شده درباره عرضه سهام از سوی سهامداران بزرگ، از پیگیری حقوقی شایعه سازان خبر داد و تأکید کرد که به حمایت‌های خود از بازار سرمایه ادامه خواهد داد. این تهدید‌ها صرفا محدود به مدیران شرکت‌ها، تحلیلگران و فعالان بازار سرمایه نمی‌شود و حتی برخی خبر‌ها نشان می‌دهد که این روز‌ها مقامات بازار سرمایه هم ازگزند هجمه شکل گرفته در امان نیستند.محمد کاویانی یک کارشناس و فعال بازار سرمایه معتقد است: بسیاری از سهامداران از ریزش‌های بازار سرمایه طی روزهای گذشته بسیار نگران شده‌اند اما اصلا نمی‌توان اتفاقات هفته‌های گذشته را به فرد یا گروه خاصی نسبت داد.اینکه افراد با مصاحبه‌های تلویزیونی و خبری به‌دنبال انداختن مشکل بر گردن دیگران هستند، نه‌فقط مشکل را برطرف نمی‌کند، بلکه بر بی‌اعتمادی موجود در بازار نیز دامن می‌زند.نیما آزادی یک مدرس بازار سرمایه هم معتقد است:بازار نزولی به همان اندازه بازار صعودی طبیعی است. بنابراین به جای اینکه زیان‌هایمان را گردن افراد مختلف بیندازیم و پای مقامات، مسئولان و کارشناسان را وسط بکشیم باید دنبال حل مشکل درون خود باشیم.