20سال انتظار هامون‌نشینان برای تأمین حقابه

اسدالله افلاکی|دبیر گروه زیست‌بوم:

معاون دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط‌زیست با اعلام اینکه مطالعات نیاز آبی تالاب هامون انجام شده است،  گفت: براساس این مطالعات، بخشی از هامون که در خاک‌های سرزمینی ایران واقع شده به 1.5تا 2.5میلیارد مترمکعب آب نیاز دارد و این نیاز آبی از طریق دستگاه دیپلماسی کشور پیگیری می‌شود.
مسعود باقرزاده‌کریمی در گفت‌وگو با همشهری، افزود: حقابه تالاب‌های سه‌گانه هامون باید از سوی کشور افغانستان تأمین شود؛ به همین منظور کارگروهی متشکل از مسئولان ذیربط ایرانی و افغانی تشکیل شده تا چگونگی تأمین آب مورد نیاز این تالاب بررسی شود.  
معاون دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به تشکیل 4کارگروه در بحث دیپلماسی آب،  گفت: یکی از این کارگروه‌ها بحث محیط‌زیست هامون را بررسی می‌کند و سازمان حفاظت محیط‌زیست از همین طریق پیگیر حقابه هامون است.
تأمین حقابه از سوی افغانستان تنها راه نجات هامون
اسماعیل کهرم، استاد محیط‌زیست هم در گفت‌وگو با همشهری تنها راه نجات هامون را رایزنی از طریق دستگاه دیپلماسی کشور با افغانستان عنوان کرد و گفت: رودخانه هلمند یا هیرمند تأمین‌کننده حقابه هامون است.
 این رودخانه به طول 790کیلومتر از شمال شرق افغانستان به سمت هامون امتداد دارد و تا پیش از آنکه افغان‌ها 2سد بزرگ« کمال خان» و «کجکی» را روی این رودخانه احداث کنند حقابه هامون از این طریق تأمین می‌شد.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه این سدها قبل از انقلاب احداث‌شده است، افزود: با وجود احداث این سدها،  افغانستان متعهد شده بود تا حقابه هامون را از طریق هیرمند به میزان هر ثانیه 20مترمکعب تأمین کند اما در زمان طالبان این تعهد را زیر پا گذاشت و از آن زمان تا‌کنون آبی برای هامون ازاین رودخانه تأمین نشده است. به گفته کهرم 20سال است که هامون به‌طور کامل خشک شده  و مهم‌ترین عامل آن تأمین نشدن حقابه این تالاب بین‌المللی است. خشکسالی‌های پی‌درپی هم به این وضعیت دامن زده است.
کهرم گفت: از زمانی که حقابه هامون تأمین نشد، طراوت ناشی از آب دریاچه هامون جای خود را به گرد وخاک داد و زندگی و معیشت حاشیه‌نشینان این تالاب بین‌المللی را با خطر جدی مواجه کرد؛ به‌طوری که زراعت،  دامپروری و صنایع‌دستی وابسته به نیزارهای گسترده اطراف هامون به کلی نابود شد و دامداران حاشیه‌نشین، ناگزیر گاوهای کوهان‌دار (براهما) خود را به پایین‌ترین قیمت به گرگانی‌ها فروختند.
کهرم با اشاره به بازدید‌های مکرر خود از هامون در زمان پرآبی  این تالاب یادآور شد: در آن زمان،  حاشیه نشینان هامون به برکت این تالاب در رفاه کامل به‌سر می‌بردند. مردها به‌کار ماهیگیری و شکار پرنده مشغول بودند و زن‌ها امور منزل را مدیریت می‌کردند. بازار زابل مملو از ماهی و پرنده بود. شمار قابل توجهی هم در کار زراعت و دامپروری بودند و صنایع‌دستی به‌ویژه حصیربافی رونق داشت و بخشی از معیشت آنان را تأمین می‌کرد.
او به پیشینه رایزنی‌های دیپلماسی با افغانستان برای تأمین حقابه هامون اشاره کرد و گفت: رئیس دولت اصلاحات در سفر به افغانستان از همتای افغانی خود خواست در ازای آبی که 3میلیون پناهنده افغانی درایران مصرف می‌کنند حقابه هامون را رها کند اما این درخواست به جایی نرسید. همان زمان،  کمیته‌ای تخصصی برای پیگیری حقابه هامون در دولت تشکیل شد اما از آن روز تاکنون،  افغانستان از تعهدات خود سر باز می‌زند.

   ضرورت پیگیری دیپلماسی برای جلوگیری از سد‌سازی‌ در ترکیه

اسماعیل کهرم درباره سدسازی در ترکیه و پیامدهای خسارت‌بار آن به همشهری، گفت: ترکیه 11سد روی رودخانه دجله و فرات احداث کرده و جلوی حقابه عراق،  سوریه و ایران را گرفته است. باوجود این،  دستگاه دیپلماسی کشور برای مقابله با ا ین روند ناگوار تاکنون اقدام کارسازی انجام نداده است. به گفته این استاد محیط‌زیست،  ساخت سد بزرگ ایلسو در ترکیه علاوه بر مشکلاتی که برای عراق و سوریه ایجاد می‌کند به وضعیت بحرانی تالاب هورالعظیم هم دامن می‌زند.

   90درصد آب هامون وابسته به هیرمند است

تالاب‌های سه‌گانه هامون (صابری،  هیرمند و پوزک) در استان سیستان و بلوچستان،  سال46 در شمار مناطق حفاظت شده ثبت و سال 54به‌عنوان تالاب بین‌المللی اعلام شد.وسعت هامون در سال‌های پر آبی 5660کیلومترمربع بودکه از این مقدار،  3820کیلومترمربع در خاک افغانستان قرار دارد. بیش از 90درصد آب این مجموعه تالابی از رودخانه هیرمند و بقیه نیز از فرارود و خاش‌رود تأمین می‌شود.