حذف مدارس سمپاد، بلاتکلیفی دانش‌آموزان و چند سؤال

ولی خلیلی|خبرنگار:

در حالی تنها کمتر از 3‌ماه تا زمان برگزاری آزمون مدارس تیزهوشان و نمونه دولتی باقی مانده است که دانش‌آموزان متقاضی شرکت در آزمون این مدارس در مقطع متوسطه اول و خانواده‌هایشان بلاتکلیف رها شده‌اند و مشخص نیست که آیا این دانش‌آموزان همچنان خود را باید برای امتحان خرداد و تیر ماه این مدارس آماده کنند یا اینکه کلا برگزاری این آزمون در سال‌جاری لغو شده است. از حدود 2‌ماه پیش که وزیر آموزش و پرورش خبر از حذف آزمون مدارس سمپاد و نمونه دولتی در مقطع اول متوسطه را داد و شورای‌عالی انقلاب فرهنگی مصوب کرد این موضوع تا زمانی که در این شورا مورد بررسی دقیق قرار نگیرد قابل اجرایی نیست، چندین هزار دانش‌آموزی که خود را برای آزمون مدارس تیزهوشان و نمونه دولتی سال تحصیلی جاری یا سال بعد آماده می‌کردند؛ در شرایط سخت و بلاتکلیف به‌سرمی‌برند. اتفاقی که در میان کارشناسان نیز بازخوردهای مثبت و منفی بسیاری را به همراه داشته است. علاوه بر اینها در این میان سؤالات بسیاری هم وجود دارد که هنوز مسئولان آموزش و پرورش به آنها پاسخ نداده اند:
1- وزیر آموزش و پرورش علت اصلی حذف آزمون و مدارس سمپاد و نمونه دولتی در مقطع متوسطه اول را «جلوگیری از ایجاد استرس و اضطراب» این آزمون‌ها اعلام کرده که البته همه کارشناسان هم این موضوع را تأیید می‌کنند که شرکت در هر نوع آزمونی از این دست می‌تواند با ایجاد اضطراب و استرس همراه باشد، اما سؤال اصلی این است که آیا اعلام ناگهانی این موضوع و بلاتکلیف گذاشتن دانش‌آموزان که ماه‌هاست برای حضور موفق خود در این آزمون تلاش و هزینه کرده‌اند، صحیح بوده است؟ آیا بهتر نبود که وزیر و مسئولان آموزش و پرورش از ابتدای سال تحصیلی این موضوع را اعلام می‌کردند تا دانش‌آموزان که علاقه به حضور در مدارس سمپاد و نمونه دولتی را داشتند با سردرگمی و سرخوردگی مواجه نمی‌شدند. از طرف دیگر این سؤال هم مطرح است که اگر آزمون مدارس سمپاد و نمونه دولتی در مقطع اول متوسطه ایجاد استرس و اضطراب برای دانش‌آموزان می‌کند، چرا در مقطع دوم متوسطه هم حذف نمی‌شود؛ مگر در آن مقطع که دانش‌آموزان اتفاقا دوران بلوغ خود را طی می‌کنند و بیشتر آسیب‌پذیر هستند، این آزمون باعث ایجاد استرس و اضطراب نمی‌شود؟
2- طبق اعلام مسئولان آموزش و پرورش ازجمله اهداف حذف آزمون مدارس سمپاد و نمونه دولتی، رشد و آموزش دانش‌آموزان در کنار یکدیگر و عدم‌جداسازی آنها در مدارس خاص و معمولی و ایجاد فضای یکسان آموزشی در کشور است؛ موضوعی که در نهایت به عدالت آموزشی در کشور منجر می‌شود و به اعتقاد همه کارشناسان بحثی بسیار مهم و مورد تأیید است، اما سؤال اصلی این است که آیا زیرساخت‌های لازم برای عدالت آموزشی در کشور فراهم است؟ و آیا با حذف آزمون مدارس سمپاد در مقطع اول متوسطه این شرایط فراهم می‌شود؟ آیا شرایط آموزش و امکانات آموزشی هم‌اکنون در جنوبی‌ترین نقطه کشور با شمالی‌ترین نقطه یکسان است؟ دانش‌آموز مدرسه‌ای در منطقه شیرآباد حاشیه شهر زاهدان از همان امکاناتی استفاده می‌کند که دانش‌آموزی در نیاوران تهران از آن بهره می‌برد؟ وزیر آموزش و پرورش ابتدای مهر‌ماه سال 96اعلام کرد که همچنان حدود هزار کلاس گلی و نزدیک به ۲هزار کلاس کانکسی در کشور داریم و حالا سؤال این است که چطور قرار است عدالت آموزشی برای دانش‌آموزان این مدارس با دانش‌آموزان مدارس دیگر فراهم شود و اصلا آیا با حذف آزمون تیزهوشان دردی از دانش‌آموزان حاضر در کلاس‌های کانکسی برطرف می‌شود؟ در مقابل اگر در همین مدارس مناطق محروم دانش‌آموز تیزهوشی پیش از این می‌توانست با شرکت در آزمون مدارس تیزهوشان و نمونه دولتی و پذیرفته شدن امید تازه‌ای در خود شکل دهد، تکلیف او از این پس چه خواهد بود؟ مناسب نبود که قبل از هر تصمیم‌گیری درباره حذف آزمون مدارس تیزهوشان و نمونه دولتی در مقطع متوسطه اول، ابتدا زیرساخت‌های لازم برای عدالت آموزشی در تمام کشور فراهم می‌شد و بعد مدارس استعدادهای درخشان حذف می‌شدند؟ فراموش نکنیم که الان بیش از 10سال است که طبق مصوبه مجلس شورای اسلامی قرار است کنکور به‌عنوان اصلی‌ترین رقابت آموزشی در کشور با تمام استرس‌ها و اضطراب‌هایی که برای دانش‌آموزان و جوانان و نوجوانان کشورمان به‌وجود می‌آورد، حذف و به‌جای آن نمرات امتحانات نهایی جایگزین شود ولی هنوز مسئولان سازمان سنجش و آموزش و پرورش نتوانسته‌اند به یک جمع بندی مناسب برسند که با رعایت عدالت آموزشی و برگزاری امتحاناتی مشابه، این اتفاق را در کشور رقم بزنند.
3- در کنار موضوعات اشاره شده یکی از بحث‌های اساسی که نادیده گرفته می‌شود استقبال بسیار زیاد خانواده‌ها و حتی فشار روی دانش‌آموزان از سوی خانواده‌هایشان برای شرکت در آزمون‌های تیزهوشان و نمونه دولتی و ادامه تحصیل در این مدارس است؛ تاجایی که به گفته علی زرافشان معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش 220تا 250هزار دانش‌آموز در آزمون ورودی مدارس تیزهوشان شرکت می‌کنند که 15هزار نفر آنها (از هر 15نفر یک نفر) پذیرفته می‌شود و 350هزار دانش‌آموز در آزمون ورودی مدارس نمونه دولتی شرکت می‌کنند که تنها 50هزار نفر پذیرفته می‌شوند. این آمارها نشان می‌دهد میزان رقابت در آزمون‌های مدارس تیزهوشان و نمونه دولتی حتی از کنکور سراسری در رشته‌های ریاضی و فنی و علوم انسانی هم بیشتر شده است زیرا طبق آمارهای سازمان سنجش در آزمون سال 96تعداد شرکت‌کنندگان گروه علوم ریاضی و فنی 148هزار و 429نفر و در گروه علوم انسانی 184هزار و 122نفر است. اما سؤال اصلی این است که چرا این رقابت در بین خانواده‌ها و دانش‌آموزان ایجاد شده است؟ چرا بسیاری از دانش‌آموزان به قول مسئولان آموزش و پرورش با «یادگیری تست زدن از همان کودکی» تلاش می‌کنند تا یکی از صندلی‌های مدارس تیزهوشان و نمونه دولتی را به‌دست بیاورند؟ آیا این موضوع به عدم‌اعتماد به سیستم آموزشی و امکانات تحصیلی در مدارس دولتی و یا نگرانی خانواده‌ها نسبت به آینده فرزندانشان که اگر در مدارس دولتی تحصیل کنند، باز نمی‌گردد؟ بهتر است وزیر آموزش و پرورش و مسئولان این وزارتخانه اعلام کنند که چند درصد از فرزندانشان در مدارس دولتی تحصیل کرده و یا می‌کنند؛ آن هم در شرایطی که هر روز شاهد شکل‌گیری انواع و اقسام مدارس غیرانتفاعی با شهریه‌های نجومی، مدارس نمونه غیردولتی و... هستیم. آیا به جای پاک کردن بخش ناچیزی از صورت مسئله که حذف آزمون مدارس سمپاد و نمونه دولتی است، بهتر نیست مسئولان به فکر حل ریشه‌ای مشکل عدم‌اعتماد عمومی به کیفیت مدارس دولتی باشند؛ مدارسی که بخش مهمی از دانش‌آموزان کشورمان در آن تحصیل می‌کنند و معلمان و کادر زحمتکش آموزش و پرورش در آن فعالیت دارند ولی متأسفانه در جامعه اعتماد چندانی به این سیستم وجود ندارد.
4- معاون ابتدایی وزارت آموزش و پرورش پیش از تعطیلات نوروز در گفت‌وگو با روزنامه همشهری به درستی اعلام کرد که استعدادیابی تنها توانمندی بالا در دروس ریاضی و علوم نیست و تاکنون آزمون‌های مدارس سمپاد و نمونه دولتی تنها تمرکزشان بر این دو درس بوده است در شرایطی که ما باید به‌دنبال کشف استعدادهای هنری، ورزشی و... هم در کشور باشیم؛ اتفاقی که حتما می‌تواند برای کشور مان از اهمیت بالایی برخوردار باشد و در آینده به موفقیت ورزشکاران کشور در المپیک‌ها و بازی‌های جهانی، مسابقات هنری و... منجر شود؛ اما آیا راه‌اندازی مراکز استعدادیابی و پرورش نخبگان هنری، ورزشی، ادبی و... در کنار ادامه فعالیت مدارس تیزهوشان و نمونه دولتی ممکن نیست و آنها اصلا چه تداخلی از نظر کارکرد با یکدیگر دارند؟ مسئولان آموزش و پرورش می‌توانند با گسترش چتر استعدادیابی‌ها به این مهم هم که به درستی نیاز سنجی شده است بپردازند؛ موضوعی که حتما می‌تواند مورد استقبال بسیاری از دانش‌آموزان و خانواده‌هایشان هم قرار گیرد.
5- در سال‌های گذشته بسیاری از آموزشگاه‌های خصوصی و مراکز آموزشی که مولف کتاب‌های کمک‌آموزشی و برگزار‌کننده انواع کلاس‌های تقویتی هستند، گرایش خود را از کنکور سراسری خارج کرده و به مقاطع تحصیلی و آزمون‌های خاص همچون مدارس تیزهوشان و نمونه دولتی روی آورده اند؛ موضوعی که به اعتقاد کارشناسان حتما آسیب زا خواهد بود و در سال‌های آینده اثرات منفی آن بر سیستم آموزش و پرورش دانش‌آموزان مشخص خواهد شد. در این بین مسئولان آموزش و پرورش اعلام می‌کنند که با حذف آزمون‌های مدارس تیزهوشان و نمونه دولتی دست مافیای این مراکز را کوتاه خواهند کرد و اتفاقا اعلام می‌کنند که در 2‌ماه گذشته هم اصلی‌ترین مخالفان حذف آزمون مدارس تیزهوشان و نمونه دولتی همین مافیا بوده‌اند که در تلاش هستند تا آموزش و پرورش را منصرف کنند؛ اما سؤالی که در این بین مطرح می‌شود این است که چرا مسئولان با این مراکز که بیشتر آنها و اصلی‌ترینشان با مجوزهای رسمی و قانونی آموزش و پرورش و دولت فعالیت دارند و انواع کتاب‌های تست و... را منتشر می‌کنند، برخورد نمی‌کنند به جای اینکه آزمون مدارس تیزهوشان و نمونه دولتی را حذف کنند؟ علاوه بر این‌ها، سال‌هاست که شاهد شکل‌گیری مدارس غیردولتی نمونه و مدارس خاص دیگری هم در کشور هستیم که معمولا از سوی افراد با نفوذ شکل گرفته و برای خود اسم و رسمی هم به هم زده‌اند و با برگزاری آزمون‌هایی شبیه مدارس تیزهوشان دانش‌آموز جذب می‌کنند؛ مدارسی که در تصمیم وزارت آموزش و پرورش در حذف مدارس تیزهوشان مشخص نیست کجای ماجرا قرار گرفته‌اند و آیا عدم‌برگزاری آزمون شامل حال آنها هم می‌شود یا نه؟ به اعتقاد بسیاری از کارشناسان حذف آزمون مدارس تیزهوشان بدون توجه و محدودیت برای این مدارس؛ می‌تواند باعث رونق بیشتر این مدارس خاص در سال‌های آینده و ایجاد رانت‌ها و فسادهای جدید شود که باید از همین حالا جلوی آن گرفته شود.
با توجه به نکاتی که گفته شد؛ بیشتر کشورهای جهان برای داشتن آینده‌ای روشن از همین امروز روی پرورش استعدادها و نخبگان علمی، ورزشی، هنری و... خود سرمایه‌گذاری می‌کنند و به‌نظر برخی از کارشناسان حذف آزمون مدارس تیزهوشان و نمونه دولتی و تعطیلی این مدارس در مقطع متوسطه اول می‌تواند در آینده به بنیه علمی کشور در رقابت‌های جهانی همچون المپیادها و جذب دانشگاه‌های برتر آسیب وارد کند؛ اگرچه ممکن است که بسیاری از دانش‌آموزان استعدادهای درخشان و نخبه کشور بعد از تحصیل در مدارس و دانشگاه‌های کشور مهاجرت کنند، اما باید درنظر گرفت که بازهم برای کشورمان افتخارآفرین خواهند بود؛ دانش‌آموزانی همچون مریم میرزاخانی که در مدرسه فرزانگان تحصیل کرد و به یکی از بزرگ‌ترین دانشمندان ریاضی جهان تبدیل شد. علاوه بر این نباید از یاد برد که هم‌اکنون بسیاری از دانشمندان ایرانی که در مراکز حساس هسته‌ای و مراکز تحقیقاتی کار می‌کنند، دانش‌آموخته دانشگاه‌های برتری همچون صنعتی شریف، تهران، امیرکبیر و... هستند که روزگاری نه چندان دور بسیاری از آنها دانش‌آموزان مدارس تیزهوشان، فرزانگان و نمونه‌های دولتی بوده‌اند.
باوجود نکات و سؤالات بسیار مهمی که هم‌اکنون در ارتباط با حذف آزمون مدارس تیزهوشان و نمونه دولتی در مقطع اول متوسطه وجود دارد و هنوز مسئولان آموزش و پرورش به آنها پاسخ‌های شفافی نداده‌اند اما مهم‌ترین سؤالی که به‌نظر می‌رسد باید هر چه زودتر مسئولان آموزش و پرورش و شورای‌عالی انقلاب فرهنگی به آن پاسخ دهند این است که آیا امسال آزمون برگزار خواهد شد یا نه؟ سؤالی که پاسخ به آن جمعیت زیادی از دانش‌آموزان و خانواده‌هایشان را از بلاتکلیفی خارج خواهد کرد.