این راه‌آهن پر ماجرا

جمال رهنمایی 

بیست‌و‌هفتم مردادماه سال 1317 راه‌آهن سراسری افتتاح شد . طراحی آلمانی‌، پول حاصل از مالیات بر قند و چای از سوی ایرانیان و مدیریت اجرایی شرکت دانمارکی « کمپساکس » که یکسال زودتر از موعد هم پروژه را تحویل داد . حرف و حدیث بر سر این پروژه از آن زمان تا کنون زیاد بوده است .ماجرایی بزرگ که اتفاقات بعدی هم به آن دامن زد . از جمله اینکه مصالح شخصی و منافع بیگانگان بر منافع ملی و نیازهای جغرافیایی کشور ترجیح داده شده است . بسیاری از این حرف ها و آدم هایی که له یا علیه آنان گفته شد ،اکنون به تاریخ پیوسته‌اند اما خط آهن  سراسری و بخصوص محور معروف به « سه خط طلا » در محور تهران – گرگان که از شاهکارهای مهندسی زمان خودش محسوب می‌شد ،هنوز و پس از 80سال در حال جابجایی بار و مسافر است .
قطارها همه را به مقصد رساندند؛ مسافرها، خاندان سلطنتی، بارهای عظیم وحتی سربازان متفقین در جنگ جهانی دوم. همین مسیر در جنگ‌جهانی دوم «پل پیروزی» نام گرفت و با تسهیل کمک‌رسانی، استالینگراد را از خطر سقوط رهانید و آلمان‌ها را که خودشان این مسیر را طراحی کرده بودند با شکستی تاریخی روبه‌رو کرد .  افسانه‌ها و داستان‌ها در باره این جاده آهنی هنوز هم دست‌به‌دست می‌شوند . فروید در فصل دوم کتاب «‌تمدن و ملالت‌های آن» به تفصیل به برخورد متضاد مردم با دستاوردهای تمدن پرداخته است . او این تضاد را ناشی از پرداختن بشر به سوال بزرگ «پیدا‌کردن راه سعادتمندی» می‌داند . در همان کتاب او سرچشمه رنجهای بشری چیرگی نیروهای طبیعت، ضعف بدنی، میرایی انسان و ناتوانی نهادهایی می‌داند که روابط میان انسان، خانواده، دولت و جامعه را تنظیم می‌کنند. دستاورد‌های تمدنی با هدف کاهش این رنج‌های بشری را حاصل شده‌اند.
در هر موقعیت مکانی و تمدنی، میزانی از این بهره‌مندی از مواهب تمدن وجود دارد که میزان رضایت از تمدن به میزان بهره‌مندی مردم از آن بستگی دارد. هر جا مواهب و دستاوردهای تمدن به صورتی توزیع نشود که بهره‌مندی از آن رضایت حد اکثر نسبی را به دنبال داشته باشد، نارضایتی از توزیع‌، به نارضایتی از تمدن تبدیل می‌شود. ورود انواع مظاهر تمدن به جامعه روستایی ایران با همین سردرگمی همراه بود. مردم احساسات متضادی نسبت به این پدیده‌های نوظهور داشتند . در همان حال که علاقه‌مند و مشتاق به داشتن آنها بودند، آنها را نکوهش می‌کردند و از دوران نبودن آنها به نیکی یاد می‌کردند .