استقلال نساجی، گام مهم پایداری خودکفایی

ایمان مهدی‌زاده ـ پژوهشگر توسعه پایدار

خودکفایی و استقلال که جزو شعارها و برنامه‌های 4دهه گذشته بوده هنوز مسیر درستی پیدا نکرده است. گرچه مسئولان برخی بخش‌های مختلف برای خوشامد بالادستی‌ها مدام از خودکفایی محصولات متفاوت می‌گویند اما باید دید این خودکفایی‌ها برای کشور و مردم چقدر هزینه در بر دارد و چه تأثیری بر کسب‌وکار و تولید شغل می‌گذارد. بیشترین محصولی که تاکنون چندبار به‌خودکفایی تولید آن رسیده‌ایم گندم است و شاید مهم‌ترین دلیلش از سر گذراندن طولانی‌ترین جنگ قرن بیستم و تحریم‌های ناعادلانه باشد اما در همسایگی ما کشور عربستان سعودی نیز تلاش کرد در این حوزه به‌خودکفایی برسد که منجر به از دست دادن منابع آبی زیادی شد و ما نیز در این مسیر نتوانستیم به پایداری برسیم و بحران آب در کشوری نیمه‌بیابانی همواره اراضی کشاورزی را در معرض تهدید قرار داد. در همسایگی شرقی ما کشور هندوستان که مانند ایران پهناور و دارای فرهنگ دیرینه است، تمام هم و غم خود را برای استقلال روی صنعت پوشاک گذاشت و هنگامی که توانست در این عرصه به‌خودکفایی برسد برای همیشه یوغ استعمار پیر را از گردنش رهانید. واقعیت این است که زنجیره تولید منسوجات از مزرعه تا پرده خانه‌ها و لباس مردم بخش مهمی از فرهنگ به‌شمار می‌آید که می‌تواند میلیون‌ها شغل تولید و باعث افزایش سرمایه اجتماعی شود. ایرانیان از دورانی دور بنا به شرایط اقلیمی و استعداد و محصولات هر اقلیم پوشاک خاصی تولید می‌کردند که نماد و نشانه آن قوم به‌حساب می‌آمد. با ورود به عصر صنعتی و مقرون به صرفه نبودن تولید پوشاک و منسوجات به شیوه سنتی کارخانه‌های ریسندگی راه‌اندازی شد اما دیری نپایید که وارد عصر جدیدی شدیم و جنگ و در ادامه تحریم‌ها اجازه نوسازی این کارخانه‌ها را نداد و کارگران بسیاری بیکار شدند. این در حالی است که می‌توانیم با برنامه‌ریزی مدون و مبتنی بر واقعیات مواداولیه را وارد کرده و در تولید منسوجات ملی بکوشیم. متأسفانه قیمت و کیفیت پایین منسوجات چینی به تولیدکننده‌های داخلی ضرر زیادی وارد کرد اما بیش از آن قاچاق پوشاک که هر ساله ارقامی میلیاردی را شامل می‌شود منجر به از دست دادن این تولید استراتژیک می‌شود. مسئولان مختلف از‌تریبون‌های زیادی درباره لباس و ارزش‌های جامعه ایرانی گفته‌اند اما هنوز عزم جزمی برای حرکت به‌سوی این استقلال فراهم نشده است.