مردِ پدرپیشه

   حمیدرضا محمدی  

شاید از معدود کسانی‌که حالا هستند و فعالیت می‌کنند و «حسین‌علا» را از نزدیک دیده باشند، نوش‌آفرین انصاری باشد که روایتش از دیدار با او در شیراز، به‌سبب پیشه پدرش (عبدالحسین مسعود انصاری) که دیپلمات و اهل سیاست بود، جالب است.
او کسی را در کودکی از نزدیک دیده است که همه عمرش را وکیل و سفیر و وزیر و حتی نخست‌وزیر بود و کودکی و نوجوانی او هم به‌واسطه شغل پدرش (میرزا محمدعلی ‌خان علاءالسلطنه) که او هم در دریای سیاست و دیپلماسی غوطه‌ور بود، در این‌شهر و آن‌شهر به‌ویژه تفلیس و لندن گذشت.
میرزا حسین‌خان علا در لندن و پاریس و مادرید وزیرمختار و در واشنگتن سفیرکبیر بود و همین ماموریت، او را به ایجاد تشکیلاتی رهنمون ساخت که کمتر مورد توجه بوده است. او در برهه‌ای به آمریکا رفت؛ اردیبهشت تا بهمن1302- و با اینکه نماینده مجلس پنجم شده بود، با اجازه مجلس تا پایان تابستان1303ماند ، شهریور1324تا اسفند1328.
او در همان ماموریت نخست، با آرتور آپهام پوپ، هنرپژوه، تاریخ‌نگار و ایران‌شناس آمریکایی، مذاکره کرد و او را به ایران دعوت کرد تا در ایجاد نهادی که «انجمن ایران و آمریکا» نام گرفت، یاری‌اش کند.
پوپ، چندی بعد، در فروردین1304، در جایگاه رئیس بخش هنرهای خاورنزدیک در مؤسسه صنایع ظریفه شیکاگو برای نخستین‌بار به ایران آمد و میزبانش، کسی نبود جز حسین علا. او، دوم اردیبهشت همان سال، در مجلسی در خانه سردار اسعد بختیاری، درباره هنر ایرانی سخن گفت و پیشنهاد ایجاد این انجمن را مطرح کرد؛ مجلسی که از رضاخان و فروغی و تیمورتاش و داور تا تقی‌زاده و مستوفی‌الممالک و مشیرالدوله پیرنیا و محتشم‌السلطنه و حتی آرتور میلسپو و دکتر ساموئل جردن  در آن حضور داشتند.
انجمن تشکیل شد و محمدعلی فروغی، ریاستش را برعهده گرفت و قرار شد علا به همراه محتشم‌السلطنه و محمدعلی فرزین و ارباب کیخسرو شاهرخ هیأت‌مؤسس آن باشند. اگرچه در عمل، از سال1343، در سپهرسیاسی و فرهنگی ایران فعالیت کرد.