عشق سوت می زند

لیلی خرسند_روزنامه نگار

از عشق می‌گوید؛ اینکه عشق نباشد نمی‌شود کاری کرد. پای حرف‌هایش که می‌نشینی، به حرفش می‌رسی؛ مگر می‌شود 6‌ماه کار کنی و بیشترین دستمزدت 3میلیون تومان باشد. در همه این 6‌ماه هم همه بهت نق بزنند که اینجای کارت ایراد داشت و آنجا، آن سوت را اشتباه زدی. این وضعیت یکی از بهترین داوران زن ایران است؛ زری فتحی. فتحی را مثل خیلی از زنانی که در ورزش به جایی رسیده‌اند، خیلی‌ها نمی‌شناسند، جز آنهایی که درگیر فوتسال هستند. شاید کسی نداند که او در جام ملت‌های اروپا سوت زده، در مسابقات دانشجویان جهان سرداور یکی از مسابقات مردان بوده‌ و در ۲ سال گذشته رکورددار تست بدنی داوران آسیا بوده است. فتحی با داشتن کارشناسی‌ارشد فیزیولوژی، معلم است؛ معلم ورزش مدرسه ابتدایی. او به دانش‌آموزانش هم عشق می‌دهد؛ دانش‌آموزانی که به‌خاطر کرونا از آنها دور مانده. ۲هفته دیگر لیگ فوتسال زنان به پایان می‌رسد. اعتراضات به داوری این فصل از لیگ بیشتر از هر فصل دیگر بود. همین بهانه‌ای شد تا با فتحی هم‌صحبت شویم.

 در فوتسال زنان این ادعا وجود دارد که ایران بهترین داوران را دارد. دلیلش هم حضور شما و گلاره ناظمی است که در سطح اروپا و در مسابقات مردان هم داوری کرده‌اید. اما درهمین لیگ داخلی ایران، همیشه از داوری گلایه است، به‌خصوص این فصل که تقریبا همه تیم‌ها از داوری ناراضی بوده‌اند و بعد از هر شکستی که تیمشان داشته، به داوری اعتراض کرده‌اند. نمونه‌اش همین بازی مس کرمان و هیأت فوتبال خراسان در مرحله پلی‌آف بود که خراسانی‌ها مدعی بودند ۲پنالتی برایشان گرفته نشده.
من این اجازه را ندارم که بازی به بازی درباره داوری صحبت کنم اما در کل بخواهیم حرف بزنیم بله اینکه می‌گویند ما بهترین داوران را داریم درست است. این بهترین‌بودن هم به‌خاطر کلاس‌هایی است که کمیته داوران می‌گذارد. کمیته برای تدریس در این کلاس‌ها حتی از پدرو گالان، رئیس کمیته داوران فیفا دعوت می‌کند. داوران ما آموزش‌های خیلی خوبی می‌بینند و سطح‌شان بالاست و به صرف اینکه در خیلی از بازی‌ها، مربیان به داوری معترض هستند، نمی‌شود گفت که آنها کارشان خوب نیست. بعد  از هر بازی یکی از صفحه‌های اینستاگرامی که اخبار فوتبال و فوتسال زنان را پوشش می‌دهد، صحنه‌های مشکوک داوری را می‌گذارد و از کارشناسان نظر می‌پرسد. در بیشتر صحنه‌ها نظر کارشناسان این است که داوری مشکلی نداشته. به‌نظر من مشکل از مربیان است که از قوانین داوری آگاه نیستند. به هر حال مربیان دوست دارند در بازی برای تیم آنها پنالتی گرفته شود یا هر اتفاق دیگری به نفع تیم‌شان بیفتد.

یعنی  داوران ایرانی هیچ اشتباهی ندارند؟
نه من نمی‌گویم داوران اشتباهی ندارند. همانطور که یک مربی می‌تواند یک تعویض اشتباه داشته باشد یا بازیکن توپ صددرصد گل را بیرون بزند، داور هم انسان است و می‌تواند اشتباه داشته باشد و یک صحنه از دیدش دور بماند. داور وقتی اشتباه می‌کند، قبل از هر کسی خودش ناراحت می‌شود و خودش را سرزنش می‌کند. قضاوت، سخت‌ترین کار در دنیاست به‌خصوص در رشته‌ای مثل فوتسال که سرعت بالایی دارد. یک اشتباه من می‌تواند نتیجه بازی را عوض کند و هیچ داوری نمی‌خواهد حیثیت خودش را زیرسؤال ببرد. به‌نظر من در حق داوران ایرانی خیلی کم لطفی می‌شود.

 مربیان تیم‌ها در شروع لیگ، کلاس توجیه داوری نمی‌روند؟ 
امسال که قوانین تغییراتی کرده، قرار است سازمان لیگ برای سرپرست، مربی و کاپیتان تیم‌ها کلاس بگذارد و آنها را توجیه کند. در لیگ مردان هر سال این اتفاق می‌افتد و قوانین داوری را به تیم‌ها می‌گویند. باور می‌کنید مربیان ما بعضی از قوانین ساده را هم نمی‌دانند. چند وقت پیش در یک بازی، یک مربی معترض بود که چه ایرادی دارد بازیکن ما جلوی بازیکن حریف را گرفته تا نتواند جلو برود. این مربی نمی‌داند که این کار بلاک است و خطاست.

 ولی بازیکنان که باید این قوانین را بدانند، به هر حال ایران، قهرمان آسیاست و در تورنمنت‌های بین‌المللی هم شرکت می‌کند.
بازیکنان حرفه‌ای زیادی داریم که در آسیا حرف اول را می‌زنند. خیلی از آنها کمک می‌کنند ولی بعضی‌ها تحت‌تأثیر مربیان قرار می‌گیرند.

شما در آسیا و حتی اروپا هم داوری کرده‌اید، آنجا هم مربیان به داوری معترض هستند؟
نه اصلا. مربیان اینجا دنبال این هستند که باخت را به گردن داور  بیندازند و این کار عرف شده. به جای اینکه بعد از هر بازی دنبال ضعف‌های خودشان و تیم‌شان باشند، علیه داوری جو می‌سازند. امسال این اعتراض‌ها بیشتر از سال‌های قبل بود. یک مربی اعتراض را باب کرد و بقیه هم از او پیروی کردند.

 کرونا روی کار داوران هم تأثیرگذار بوده است؟
اول باید به سازمان لیگ فوتسال خداقوت بگویم. درحالی‌که لیگ فوتبال، بسکتبال و دیگر مسابقات زنان نیمه‌کاره ماند ولی سازمان لیگ رفتاری حرفه‌ای داشت و لیگ فوتسال را ادامه داد. مسابقات فوتسال زنان مثل فوتبال مردان، با رعایت پروتکل‌های بهداشتی برگزار شد. امسال لیگ پویایی داشتیم و اگر نیمه‌تمام می‌ماند، به زنان بی‌محبتی می‌شد. این فصل برای ما داوران هم فصل سختی بود. چند‌ماه است که قرنطینه هستیم و نمی‌توانیم راحت تمرین کنیم. در گروه‌هایی که در فضاهای مجازی داریم، صحنه‌هایی از داوری‌ها را می‌گذاریم و بحث می‌کنیم. برای اینکه بدن‌هایمان هم از فرم خارج نشود و افت نکند، در خانه تمرین می‌کنیم و کار بعضی از ما هم به روی‌پشت‌بام هم کشیده.

 صحنه‌های بازی‌هایی که قبلا انجام شده را می‌بینید؟
صحنه‌هایی از بازی‌هایی که هست یا ویدئوکلیپ‌هایی را که ای‌اف‌سی در اختیار داوران می‌گذارد، تحلیل می‌کنیم. درباره قوانینی که عوض شده، صحبت می‌کنیم و... .

 تمرینات هم نباید سخت باشد.
خانه تمرین می‌کردم. یک مدت هم روی پشت‌بام تمرینات کششی و قدرتی انجام می‌دادم اما دیگر تمرین در خانه کسل‌کننده شد و نمی‌توانستم ادامه بدهم. به‌خاطر همین به یک باشگاه بدنسازی که می‌شناختم رفتم و مربی گرفتم. ۲‌ماه هم زیرنظر مربی کار می‌کردم. تمریناتی مثل تمرینات چابکی و طناب‌زنی را می‌شود در جاهای کوچک انجام داد اما بقیه تمرینات را نه.

 از تمریناتی که داوران انجام می‌دهند در این حد تصور نیست. به‌نظر می‌رسد که داوران با یک ساعت دویدن در پارک هم می‌توانند خودشان را آماده نگه دارند.
دید همه به داوران همین است. فکر می‌کنند که تمرینات ساده‌ای انجام می‌دهیم ولی اینطور نیست. ما تست R یک باید بدهیم؛ تست سرعت و چابکی است. حدنصابی است که باید پاس کنیم. کار بسیار سختی است. داوران ایرانی به نحو احسن این تست را پاس می‌کنند. در هر فصل شاید یک داور یا دو داور باشند که نتوانند این تست را پشت سر بگذارند. هر داوری هم مربی یا برنامه تمرینی خاص خودش را دارد. در سمیناری هم که ای‌اف‌سی چند‌ماه پیش در مالزی گذاشته بود، گفت هر داور زنی که بتواند تست مردان را پاس کند، می‌تواند برای داوری در جام جهانی مردان نامزد شود. من و یک داور زن چینی بودیم که توانستیم این تست را پاس کنیم. این آمادگی جسمانی ما هم به‌خاطر کمیته داوران است. اینطور نیست که کمیته داوران بگوید در این تاریخ تست می‌گیریم. یک دفعه تاریخ را اعلام می‌کنند. همین باعث شده که داوران سطح آمادگی جسمانی‌شان بالا باشد.

 تست زنان و مردان چقدر متفاوت است؟
تست مردان 38قسمت دارد و تست زنان 30. در هر قسمت سرعت بیشتر و زمان کمتر می‌شود. من بالاتر از 38هم رفتم و به قسمت 51 هم رسیدم. به هر حال آمادگی جسمانی مردان با زنان متفاوت است و آنها از ما آماده‌تر هستند؛ مثل رکوردهایی که مردان در دوها دارند که از رکوردهای زنان بهتر است.

 در این شرایط چرا شما را برای داوری مسابقات مردان می‌گذارند؟
به خاطر همین تست می‌دهیم. فقط داوران زنی می‌توانند مسابقات مردان را سوت بزنند که تست داوری مردان را پاس کرده باشند. بازی مردان با بازی زنان اصلا قابل قیاس نیست. داوری در بازی مردان خیلی لذت‌بخش است. سرعت، تمرکز و هر چیز دیگری را که داور نیاز دارد و باید انجام بدهد، در بازی مردان هست و این لذت‌بخش است.

 این حرف را می‌زنید زنان ناراحت نمی‌شوند؟
نه، چرا ناراحت بشوند. یک‌بار یکی از من پرسید داوری در کدام بازی به دلت نشسته و در ذهنت مانده، من فکر کردم دیدم بازی فینالی که در مسابقات دانش‌آموزی سوت زدم بیش از هر بازی دیگری در ذهنم مانده.

 شما در جام ملت‌های فوتسال زنان اروپا داوری کرده‌اید، در بازی‌ها دانشجویان جهان مسابقه مردان را سوت زده‌اید ولی الان می‎گویید فینال مسابقات دانش‌آموزی در ذهنتان مانده.
داوری در جام ملت‌های اروپا که سال 2019برگزار شد تجربه جدید و متفاوتی بود. در آن جام من ۲  بازی سوت زدم که حتی الان اسم تیم‌ها یادم نیست ولی فینال مسابقات دانش‌آموزی خیلی خوب در ذهنم مانده. مسابقات، 2سال پیش در مشهد برگزار شد؛ مسابقات دختران ابتدایی بود. به قدری بچه‌ها جنب وجوش داشتند و ما پا‌به‌پای آنها در زمین دویدیم که واقعا لذت بردیم. من هیچ وقت فکر نمی‌کردم که در اروپا سوت بزنم. سقف آرزوهایم جام جهانی بود اما به مسابقات اروپایی هم  دعوت شدم.

 شما فیزیولوژی خوانده‌اید. یکی از اتفاقاتی که در لیگ فوتسال زنان می‌افتد، آسیب‌های زیاد است؛ بازیکن حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای هم ندارد، همه مصدوم می‌شوند. فکر می‌کنید چرا اینقدر بازیکنان آسیب می‌بینند و کارشان به جراحی می‌کشد؟
اتفاقا چند وقت پیش با یکی از دوستانم که متخصص آسیب‌شناسی است درباره این موضوع صحبت می‌کردم. از نظر او یا تمرینات اصولی نیستند و یک‌دفعه بازیکنان از تمرینات سبک وارد تمرینات سنگین می‌شوند یا اینکه کفپوش سالن‌ها مناسب نیستند. تعداد قابل توجهی از بازیکنان مینیسک پاره می‌کنند و زیر تیغ جراحی می‌روند. مصدومیت فقط برای بازیکنان ایرانی نیست ولی بازیکنان حرفه‌ای خیلی دیر به این آسیب‌ها می‌رسند. این درحالی است که بازیکنان ما در سن‌های پایین مصدومیتی در حد پاره‌شدن مینیسک را تجربه می‌کنند.

 فکر می‌کنید مربیان در طراحی تمرین حرفه‌ای نیستند؟
همانطور که من دوست ندارم مربیان کار من را قضاوت کنند، دوست ندارم که خودم هم درباره کار تخصصی آنها نظر بدهم. ولی حرف آسیب‌شناس این است که تمرینات بازیکنان ما غیراصولی است و کفپوش‌ها مشکل دارند.

 در مقایسه با سالن‌هایی که در اروپا دیده‌اید، کفپوش‌های سالن‌های ایران خیلی مشکل دارند؟
اروپا را کنار بگذاریم، در همین آسیا هم کفپوش‌های سالن‌ها خیلی متفاوت از کفپوش‌های سالن‌های ما هستند. این بی‌انصافی است اگر ما بگوییم پیشرفت نکرده‌ایم، ما پیشرفت کرده‌ایم و مدیریت باشگاه‌ها هم در فکر بهترشدن امکانات هستند ولی باید قبول کنیم که هنوز ضعیف هستیم.

     زنگ ورزش تخصصی شده

 شما معلم هم هستید. در این چند‌ماه کرونا این کارتان را هم تعطیل کرد.
بله من معلم ورزش دبستان دخترانه در شیراز هستم. بچه‌ها دل‌نشین‌ترین موجودات هستند. کرونا هم ما را قرنطینه کرد و اجازه نداد بچه‌ها را ببینیم و هم اینکه همه برنامه‌هایمان را نیمه‌تمام گذاشت. ما معلمان ورزش از اول مهر برای بچه‌ها برنامه‌های خاص چیده بودیم و قرار بود این برنامه‌ها اردیبهشت نتیجه بدهد و به اتمام برسد ولی وسط کار رها شد. ما برنامه‌های استعدادیابی در رشته‌های خاص داشتیم و به مرحله مسابقه رسیده بودیم که کرونا همه‌‌چیز را تعطیل کرد.

 چیزی که ما از زنگ ورزش مدرسه به یاد داریم، این چیزهایی که شما می‌گویید نیست. کسی برنامه‌ریزی نمی‌کرد و بیشتر در این ساعت ریاضی می‌خواندیم.
برای خود ما هم همینطور بود اما الان همه‌‌چیز متفاوت شده است. مثلا در کلاس چهارم بچه‌ها تخصصی طناب زدن را یاد می‌گیرند، طناب‌زنی دونفره، سه‌نفره، نمایشی و... ما که دو ساعت در هفته بیشتر زنگ ورزش نداریم. با خانواده‌ها صحبت می‌کنیم که برای هماهنگی عضله و عصب بچه‌ها حتما در خانه هم پیگیر تمرینات آنها بشوند. وقتی این توصیه را می‌کنیم تعجب می‌کنند و می‌گویند در زنگ ورزش به ما یک توپ می‌دادند و می‌گفتند بازی کنید ولی الان برای خانه هم تمرین می‌دهید. سیستم آموزشی متفاوت شده. الان برای کلاس پنجم تخصصی تنیس‌روی میز را به بچه‌ها یاد می‌دهیم یا در کلاس ششم، آموزش دوومیدانی داریم. کار ما سخت شده ولی معلمی موفق است که بتواند این کارها را انجام بدهد.

 همه معلمان ورزش این توانایی را دارند که این برنامه‌ها را برای دانش‌آموزان برنامه‌ریزی و اجرا کنند؟
جوانانی که استخدام می‌شوند این توانایی‌ها را دارند.

 شما در این مدت بین دانش‌آموزان خودتان استعدادهایی را هم دیده‌اید که برای ورزش قهرمانی و حرفه‌ای مناسب باشند؟
در این 10سالی که کار می‌کنم استعدادهای جدید زیاد دیده‌ام. در والیبال، شطرنج، تنیس روی میز، شنا و.. نفراتی را داشته‌ایم که استعداد ویژه دارند. البته در بعضی از رشته‌ها راحت نمی‌شود کار کرد مثل شنا. مدرسه‌ها استخر ندارند و فقط بچه‌هایی را که به شنا علاقه دارند، آموزش کوتاه‌مدت می‌دهیم. در شیراز مدارسی هم به نام بهسا هست که آموزش‌های تخصصی ورزشی به بچه‌ها می‌دهد. این مدارس را در تهران هم من ندیده‌ام ولی در شیراز، ۲ مدرسه برای پسران و ۲ مدرسه هم برای دختران داریم. مثلا کسی که در والیبال استعداد دارد یک سال زیرنظر مربیان متخصص در این رشته تمرین می‌کند. اگر هم بعد از یک مدت ببینند بچه‌ای در رشته‌ای که هست خیلی استعدادش شکوفا نشده، به یک رشته دیگر می‌رود و اینقدر در رشته‌ها می‌چرخد که ورزش مورد علاقه‌اش را پیدا کند.

  شیراز بازیکن دارد پول ندارد

شما چرا فوتسال را انتخاب کردید؟ وقتی فوتبال و جذابیت‌هایش هست، چرا انتخاب شما فوتسال بوده؟
برادرم، رضا، بازیکن تیم فوتبال فجر سپاسی بود. فیلم بازی‌هایش را که می‌دیدم، نقش داور برایم جذاب بود. از بچگی رهبری را دوست داشتم و همیشه می‌خواستم تیمی را رهبری کنم. اما به‌نظرم اقتداری که داور فوتسال داشت، داور فوتبال نداشت. بازی فوتسال، سریع‌تر وسخت‌تر به‌نظرم آمد و من دوست داشتم کار سخت‌تر را انجام بدهم.

 پشیمان نیستید؟
اصلا. اگر بمیرم و یک‌بار دیگر به دنیا بیایم، باز هم دوست دارم داور فوتسال شوم، با همه بی‌محبتی‌هایی که هست و می‌شود.

 و با همه بی‌پولی‌هایی که داوری دارد.
بله. کمترین مبلغی که یک بازیکن در فوتسال زنان آخر فصل می‌گیرد، 10میلیون تومان است اما داوران اگر هر هفته داوری کنند و در همه بازی‌ها هم سرداور باشند، 2تا 3میلیون تومان می‌گیرند. 6‌ماه کار کنی و همه دستمزدت فقط این باشد. خیلی وقت‌ها هم شده که فدراسیون نتوانسته برای داوران پرواز بگیرد، بچه‌ها یا خودشان پرواز گرفته‌اند و یا زمینی به محل مسابقه رفته‌اند. می‌دانید دستمزدها هم که سر وقت پرداخت نمی‌شود. تا عشق نباشد با این شرایط نمی‌شود کار کرد. هیچ وقت هم ندیده‌اید که داوران فوتسال از بی‌پولی گلایه کنند. باحیاترین قشر در ورزش، داوران فوتسال هستند.

 شیراز بازیکن و داور خوب دارد ولی کم پیش آمده که تیم داشته باشد.
چون اسپانسر نیست. یا کسی حمایت نمی‌کند یا اگر هم اسپانسری باشد و تیمی بدهد، وسط فصل تیم را رها می‌کند. بازیکن کم نداریم ولی به‌خاطر همین که کسی نیست سرمایه‌گذاری کند، در تیم‌ها و شهرهای دیگر بازی می‌کنند.

برادرم رضا بازیکن تیم فوتبال فجر سپاسی بود. فیلم بازی‌هایش را که می‌دیدم، نقش داور برایم جذاب بود.از بچگی رهبری را دوست داشتم و همیشه می‌خواستم تیمی را رهبری کنم. اما به نظرم اقتداری که داور فوتسال داشت، داور فوتبال نداشت. بازی فوتسال سریع‌تر وسخت‌تر به نظرم آمد و من دوست داشتم کار سخت‌تر را انجام بدهم.