بدون تماشاگر

نورا عباسی ـ روزنامه‌نگار

کرونا در روزهای اول اسفند آمد و همانطور که با داس مرگ، جان‌ها را یکی پس از دیگری درو می‌کرد، سایه شومش را بر اهالی هنر گستراند.  سینما، تئاتر و کنسرت حکم تعطیلی گرفتند؛ تعطیلی‌هایی که به گمان بسیاری قرار بود برای چند روز و چند هفته ادامه داشته باشد اما در کمال ناباوری از آخرین روزهای اسفند تا تابستان داغ کرونایی کش آمده و هیچ‌کس نمی‌داند که چه زمانی قرار است با خیال راحت راهی سینما، تئاتر و کنسرت بشویم و با نشستن روی صندلی‌ سالن‌های نمایش از خود نپرسیم که آیا از کرونا در امان هستیم؟ محروم‌شدن دوستداران هنر از رویدادهای هنری و به تماشانشستن فیلم مورد علاقه‌شان، یک روی سکه آسیب کرونا به این حوزه است و در سوی دیگر تداوم تعطیلی بخش فرهنگ و هنر، ضربه سنگینی به نقش‌آفرینان این حوزه وارد کرد تا جایی که سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در نامه‌های جداگانه به معاون اول رئیس‌جمهور، رئیس دفتر رئیس‌جمهور، رئیس سازمان برنامه و بودجه و معاون اقتصادی رئیس‌جمهور با اعلام خسارات وارده به بخش فرهنگ و هنر ایران متاثر از کرونا، خواستار اقدامات حمایتی متناسب با ابعاد این خسارات شد. براساس گفته صالحی، میزان خسارت وارد شده به این حوزه تا پایان فروردین 99، مبلغی نزدیک به ۹۷۶ میلیارد تومان برآورد شده بود؛ رقمی که بدون شک با ادامه تعطیلی‌ها روند صعودی را با سرعت بیشتری طی کرده است.


خاطره‌ای به نام سینما
سینما در سال 98شروع خوبی داشت که به پایان خوشایند ختم نشد و این بداقبالی در سال99 نیز امتداد یافت. برای آنکه نمایی از وضعیت پرفروش سینما در سال98 به‌دست بیاوریم، شاید بهتر باشد که نیم‌نگاهی به آمار مقایسه‌ای این سال با سال گذشته‌اش یعنی سال97 داشته باشیم.
اگر ۲ماه آخر سال 98را فاکتور بگیریم باید بگوییم که فروش ده‌ماهه سال98 عددی معادل 279میلیارد و 19میلیون و 437هزار تومان بود، درحالی‌که کل فروش 12ماهه سینما در سال97 به رقمی معادل 250میلیارد تومان رسیده بود. بنابراین می‌توان گفت که سینما در سال98 از اقبال بیشتری برخوردار بود اما این حال خوش در اسفندماه با سدی به نام کرونا روبه‌رو شد.
امیرحسین خان‌احمدی، کارشناس و تحلیل‌گر کسب و کارهای رسانه‌ای در فروردین‌ماه گزارشی را در رابطه با بررسی خسارت‌های اقتصادی واردشده به سینماها به‌واسطه بحران کرونا منتشر کرد. در بخشی از این گزارش آمده است که «در اکران نوروزی سال۹۸ مجموع فروش سینماها مبلغ ۳۸ میلیارد تومان بود، ما با احتساب رشد ۱۰ درصدی در نوروز ۹۹ نسبت به سال۹۸، پیش‌بینی کردیم که فروش سینماها در اکران نوروزی سال ۹۹ می‌توانست حدود 42میلیارد تومان باشد که به‌واسطه بحران کرونا ما آن را از دست دادیم و این ضرر متوجه کل سینمای ایران شد چون از این فروش تنها ۴۵درصد سهم سینمادار است و سهم تهیه‌کننده و شرکت‌های پخش هم در این میان از دست رفته است».
خان‌احمدی در این گزارش پژوهشی به این سؤال پاسخ داده بود که هر‌ماه تعطیلی سینماها چه ضرر مالی‌ای به این صنعت وارد خواهد کرد؟
او برای پاسخ، رقم فروش اکران نوروزی امسال و‌ ماه اسفند سال۹۸ را که سینماها در تعطیلی به سر می‌بردند حذف و مجموع درآمد کل سینماها از اردیبهشت تا بهمن سال گذشته را محاسبه و تقسیم بر تعداد ماه‌ها کرد و در نهایت با احتساب همان رشد ۱۰‌درصدی به نسبت سال قبل، به عدد ۲۵‌میلیارد تومان دست یافت؛ در واقع باید گفت که استمرار تعطیلی سینماها، ماهانه ضرری معادل ۲۵میلیارد تومان به صنعت سینما وارد می‌کند.
در این میان سینماگران برای عبور از سد کرونا راه‌حل‌های مختلفی را درنظر گرفتند؛ مانند تلاش برای اکران آنلاین. فیلم سینمایی «خروج» تازه‌ترین اثر ابراهیم حاتمی‌کیا نخستین فیلمی بود که در قامت اکران آنلاین از طریق سامانه فیلیمو و نماوا بر صفحه تلویزیون و مانیتور تماشاگران خانگی نقش بست. این فیلم در مدت یک روز 400میلیون تومان فروش کرد اما هنوز ۲ روز از نخستین تجربه اکران آنلاین فیلم سینمایی خروج نگذشته بود که خبرهایی از قاچاق فیلم منتشر شد و کانون کارگردانان سینمای ایران قاچاق فیلم ابراهیم حاتمی‌کیا را محکوم کردند.
این اتفاق موجب نشد که حرکت مسیر اکران آنلاین متوقف شود، فیلم‌های دیگر مانند «طلا»، «خوب بد جلف2 »و... به شکل آنلاین اکران شدند تا شاید بخشی از خسارت وارد شده به سینما را جبران کنند.

صحنه‌های خالی تئاتر
نقش‌آفرینان حوزه تئاتر، وضعیتی بهتر از صنعت سینما ندارند و روزگارشان را در خوف و رجا سپری می‌کنند. تعطیلی تئاتر از همان ابتدا ضربه ‌خود را به تن نحیف تئاتر وارد کرد و کار به جایی رسید که در همان روزهای نخست اعمال محدودیت‌های کرونایی، بعضی از تماشاخانه‌ها در آستانه اعلام ورشکستگی قرار گرفتند.
 هر چند بعد از گذشت چند ماه، گشایشی در گره اهالی تئاتر رویت شد و آنها اجازه یافتند تا با رعایت الزامات بهداشتی کار خود را از سر بگیرند اما حضور کمرنگ تماشاگران تئاتر، در کنار تمایل‌نداشتن گروه‌ها برای اجرا، دست به‌دست هم داد تا صحنه‌های تئاتر خالی بمانند.
نمایش«بچه» به کارگردانی افسانه ماهیان با بازی فاطمه معتمدآریا، جزو نخستین نمایش‌هایی بود که برخی از آن به‌عنوان محرک تئاتر پس از چند‌ماه تعطیلی یاد می‌کردند اما استقبال کم مخاطب در پیش‌خرید بلیت این نمایش موجب شد تا گروه نمایشی با حساب سود و زیان حضور در صحنه، تصمیم به انصراف بگیرد؛ داستانی که با تکیه بر گفته محمد دشت‌گلی، مدیر پردیس تئاتر شهرزاد به خبرگزاری مهر، از سوی گروه‌های دیگر نیز تکرار شد؛ چراکه «بیشتر گروه‌ها تمایل به اجرای آثارشان در این شرایط ندارند زیرا در این شرایط درصد اینکه متضرر شوند بسیار بالاست.»
برای حساب و کتاب ضررهای مالی حوزه تئاتر، آمار دقیقی وجود ندارد اما براساس گزارشی که روزنامه دنیای اقتصاد منتشر کرده است، می‌توان به یک آمار حدودی دست پیدا کرد؛ «پیش از بازگشایی سالن‌ها، طبق آماری که وزارت ارشاد اعلام کرده است، در اسفندماه، ۱۸۴ اثر نمایشی اجرایشان را متوقف کرده‌اند و برنامه اجرای ۵۸ گروه نمایشی در فروردین و اردیبهشت نیز پس از تعطیلی‌ها متوقف مانده است. با این حساب از ابتدای شیوع کرونا تا زمان بازگشایی محدود تئاترها، ۲۴۲ تئاتر اجرایشان را متوقف کرده یا به تأخیر انداخته‌اند. خسارت‌وارده به فروش بلیت برای اجرای این گروه‌ها با فرض میانگین ۲۳ تماشاگر برای هر اجرا در هر شب و میانگین قیمت ۲۰ هزار تومانی برای هر بلیت، نزدیک به ۱۰ میلیارد تومان است.»

ساز ناکوک
اسفند‌ماه همواره روزهای شلوغ برگزار‌کنندگان کنسرت و خوانندگان به شمار می‌آید اما اسفندی که گذشت، جز سکوت و نگرانی، آورده‌ای برای اهالی موسیقی نداشت.
براساس اطلاعاتی که سایت‌های خبری تسنیم در گفت‌وگو با مسعود برزی، مدیر بخش موسیقی سایت تیوال و موسیقی ما در گفت‌وگو با محمدحسین توتونچیان، مدیر سایت ایران کنسرت به‌دست آورده‌ بودند، می‌توان گفت که برآورد ضرر حاصل از لغو کنسرت‌ها در اسفند‌ماه در سایت تیوال رقمی نزدیک به 3میلیارد تومان و این رقم در 2 سایت ایران کنسرت و ایران نمایش در بازه زمانی 2هفته اول اسفند حدود 9میلیارد تومان بوده است.