شوک نهاده‌ها به بازار دام و طیور

علی ابراهیمی ـ دبیر گروه بازار

سناریوی افزایش قیمت گوشت، مرغ و تخم‌مرغ در حالی به رویه‌ای جاری در بازار مواد پروتئینی تبدیل شده که تولید‌کنندگان این محصولات، رشد هزینه تمام‌شده تولید ناشی از مشکلات تخصیص و تامین ارز و نحوه واردات نهاده‌های دامی مانند ذرت، کنجاله سویا، جو و... و تامین بخشی از این اقلام با نرخ بازار آزاد را عامل اصلی گرانی این محصولات تلقی می‌کنند. این موضوع باعث‌شده تا متولیان تنظیم بازار نیز هر از چند گاهی با افزایش نرخ مصوب انواع مواد پروتئینی و عرضه گوشت و مرغ منجمد به بازار، سعی در تثبیت نرخ این اقلام در بازار مصرف کنند اما تولید‌کنندگان، نرخ‌های مصوب و حتی افزایش‌یافته دست‌اندرکاران تنظیم بازار برای گوشت قرمز، مرغ و تخم‌مرغ را جوابگوی رشد هزینه تمام‌شده تولید ناشی از کمبود و گرانی نها‌ده‌های تولید نمی‌دانند. این در حالی است که واردکنندگان نهاده‌های دامی، مشکلات تامین و تخصیص ارز دولتی این نهاده‌ها و مانع‌تراشی‌های بانک مرکزی در مسیر واردات این اقلام را عامل کمبود و رشد دو تا سه برابری قیمت این اقلام در بازار دانسته و در نامه‌ای به حسن روحانی، رئیس‌جمهور خواستار تسهیل روند تخصیص ارز و واردات این محصولات برای تامین امنیت غذایی کشور شده‌اند.


کمبود و گرانی انواع نهاده‌های دام و طیور از کنجاله سویا و ذرت گرفته تا جو و انواع دارو  و مکمل‌های غذایی، تولید‌کنندگان گوشت قرمز و مرغ و تخم‌مرغ را زمینگیر کرده و روزی نیست که تولید‌کنندگان این بخش از به‌صرفه‌نبودن تولید این محصولات خبر ندهند. در نقطه مقابل، افزایش قیمت مداوم این محصولات در بازار مصرف فشار مضاعفی را به مصرف‌کنندگانی وارد کرده که در بحبوبه کاهش قدرت خرید پس از نوسان نرخ ارز و کاهش ارزش پول ملی، مرغ و تخم‌مرغ و به‌خصوص گوشت قرمز و ماهی از سفره‌هایشان حذف شده است، به‌نحوی که نتایج مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران نشان می‌دهد که 8.2درصد از خانوارهای ایرانی در یک سال گذشته اصلا گوشت‌قرمز مصرف نکرده‌اند و این مقدار در مقایسه با خرداد سال گذشته 3.5درصد افزایش داشته است. درخصوص میزان مصرف گوشت مرغ در خانوارهای ایرانی نیز 4.4درصد خانوارها هر روز، 62درصد چند روز در هفته و 28.4درصد چند روز در‌ ماه گوشت‌مرغ مصرف می‌کنند و 3.7درصد خانوارها طی سال گذشته چندبار و 1.3درصد اصلاً گوشت‌مرغ مصرف نکرده‌اند. میزان مصرف گوشت‌مرغ در مقایسه با خرداد 98حدود 12.6درصد به‌صورت مصرف هر روز یا چندروز در هفته در سبد غذایی خانوارها کاهش داشته است. همچنین 24.6درصد پاسخگویان گفته‌اند که اصلاً در خانواده‌شان ماهی مصرف نمی‌کنند و میزان مصرف روزانه و چندروز در هفته گوشت‌ماهی نیز در مقایسه با سال گذشته 8.3درصد کاهش داشته است.

انحصارطلبی صرافی بانک‌ها 
دبیر اتحادیه واردکنندگان نهاده‌های دام و طیور ایران با انتقاد از مانع‌تراشی بانک‌های عامل در مسیر استفاده از ظرفیت صرافی‌های مجاز برای جابه‌جایی ارز، گفت: اکنون بسیاری از صرافی‌های مجاز و مورد تأیید بانک مرکزی امکان جابه‌جایی منابع ارزی با هزینه و زمان کمتر برای تجار و تامین‌کنندگان کالاهای اساسی را دارند اما متأسفانه بانک‌های عامل با ایجاد انحصار امکان چنین فعالیتی را به صرافی‌های مجاز نمی‌دهند و باید تمامی جابه‌جایی‌های ارز با پرداخت 2تا 5درصد هزینه بیشتر و صرف زمان زیادتر از طریق صرافی بانک‌ها انجام شود. عباس حاجی‌زاده افزود: این انحصارطلبی بانک‌های عامل برای جابه‌جایی ارز از طریق صرافی‌های بانکی موجب شده تا هزینه‌های تامین مواداولیه و کالاهای اساسی افزایش پیدا کند. او این شیوه عملکرد بانک‌ها را برخلاف مصوبه و ابلاغیه دفتر نظارت و مقررات ارزی بانک مرکزی دانست و اضافه کرد: از بانک مرکزی می‌خواهیم تا نسبت به اجرایی‌شدن مصوبات خود در این حوزه و جلوگیری از سودجویی کاسبان تحریم، به وظایف قانونی خود در زمینه تشدید نظارت بر عملکرد بانک‌ها عمل کند. دبیر اتحادیه واردکنندگان نهاده‌های دام و طیور ایران همچنین تأخیر در تامین ارز مورد نیاز نهاده‌های دامی را منجر به بیکاری و کاهش تولید محصولات پروتئینی کشور دانست و افزود: با وجود پیگیری‌های مستمر دستگاه‌های ذی‌ربط، میزان واردات نهاده‌های دامی بنا بر آمار‌های اعلام‌شده در 4 ماه اول امسال با کاهش ۳۱ درصدی مواجه شده است. حاجی‌زاده با بیان اینکه کندی و کاهش روند تأمین ارز مورد نیاز واردات نهاده‌های دامی به‌زودی باعث تشدید کمبود نهاده‌های دامی در کشور خواهد شد، افزود: متأسفانه هشدارهای دست‌اندرکاران زنجیره تولید مواد پروتئینی کشور و حتی تأکید رئیس‌جمهور طی ماه‌های گذشته نیز تأثیر زیادی در تامین ارز نهاده‌های دامی نداشته است. مجموعه دست‌اندرکاران به‌ویژه بانک مرکزی باید تدبیر ویژه‌ای برای جبران و تامین فوری منابع مورد نیاز جهت تامین ارز واردات نهاده‌های دام و طیور مطابق برنامه سالانه اتخاذ کنند. او درباره محموله‌های ذرت که در بازار عرضه می‌شود، گفت: بخش قابل توجهی از ذرت موجود در بازار از طریق واردات اعتباری فعالان اقتصادی ‌تامین شده و تاجران و بازرگانان با استفاده از اعتبار شخصی خود این محموله‌ها را به‌صورت اعتباری خریداری کرده و بانک مرکزی موظف شده است که تا ۳ماه بعد ارز آن را تامین کند.

نامه‌نگاری وارد‌کنندگان با رئیس‌جمهوری
مشکلات تامین ارز و واردات نهاده‌های دامی موجب شده تا هفته گذشته تشکل‌های زنجیره تامین و تولید صنایع دام و طیور ایران در نامه‌ای به رئیس قوه مجریه خواستار همراهی بانک مرکزی برای ترخیص اعتباری نهاده‌های دامی رسوب‌کرده در گمرکات کشور شوند. در بخشی از این نامه به حسن روحانی اعلام شده است، برای تامین فراورده‌های پروتئینی مورد نیاز کشور روزانه به بیش از ۴۰ هزار تن انواع نهاده‌ دام و طیور نیاز است. اهتمام دولت در تامین نهاده‌های وارداتی مورد نیاز کشور با استفاده از اعتبار بین‌المللی تولیدکنندگان و در ادامه تمهید کارگروه تنظیم بازار برای ترخیص درصدی میلیون‌ها تن نهاده‌های رسوبی به‌شدت مورد نیاز صنایع دام و طیور کشور که به تأیید اولیه بانک مرکزی نیز رسید، مؤثرترین راهکار برای تحقق وعده جنابعالی درخروج از دام بحران تحریم و به مخاطره‌انداختن امنیت غذایی مردم است. در ادامه این نامه آمده است، با وجود تصمیمات ویژه ستاد تنظیم بازار و موافقت بانک مرکزی برای تسهیل مقررات و ترخیص درصدی میلیون‌ها تن نهاده‌های کشاورزی وارداتی رسوب‌کرده و قریب‌الفساد، در کمال ناباوری بانک مرکزی ضمن نقض توافق‌های قبلی خود، بانک‌های عامل را از صدور تأییدیه بابت هر نوع ثبت سفارش مبنی بر قرارگرفتن در صف تخصیص و یا تامین ارز نهی کرده وبه‌دنبال تعقیب موضوع توسط دبیرخانه کارگروه تنظیم بازار در اقدام شگفت‌آور دیگری عملا همه راه‌های ترخیص درصدی نهاده‌های وارداتی رسوبی را مسدود کرده است. وارد‌کنندگان در ادامه این نامه، ضمن یاد‌آوری تبعات چنین اقداماتی از سوی بانک مرکزی در از بین‌بردن فضای اطمینان فروشندگان بین‌المللی به نظام بانکی و تولیدکنندگان، تجار و واردکنندگان ایرانی نهاده‌های استراتژیک و اثرات چنین اقداماتی در فساد قریب‌الوقوع میلیون‌ها تن کالای کشاورزی رسوبی که ماه‌ها از تخلیه آنها در بنادر کشور می‌گذرد، تأکید کرده‌اند: تقاضا دارد به‌ترتیب مقتضی بانک مرکزی را به رعایت و اجرای مفاد توافقات قبلی خود درخصوص ترخیص درصدی کالاهای رسوبی در بنادر کشور ترغیب کنید. تداوم استنکاف بانک مرکزی از تأیید ثبت سفارشات و قراردادن آنها در صف تخصیص و یا تامین ارز و اختلال در ترخیص درصدی نهاده‌های رسوبی وارداتی، موجب به مخاطره‌انداختن قریب‌الوقوع امنیت غذایی مردم و ورشکستگی بسیاری از واردکنندگان و تولیدکنندگان، نابودی حلقه‌های مختلف زنجیره تامین مواد پروتئینی در کشور و بیکاری صدها‌هزار نفر در بخش صنایع دام و طیور می‌شود.


رشد دو تا سه‌برابری قیمت نهاده‌های دام و طیور 

عضو هیأت مدیره انجمن واردکنندگان نهاده‌های دام و طیور در گفت و گو با همشهری، کمبود و گرانی نهاده‌های تولید دام و طیور را علت اصلی افزایش قیمت گوشت قرمز، مرغ و تخم‌مرغ و سایر مواد پروتئینی در بازار دانست و گفت: تنگناهای تامین و تخصیص ارز موجب کندی روند واردات انواع نهاده‌های دامی مورد نیاز تولید‌کنندگان و رشد هزینه تمام‌شده تولید و افزایش قیمت انواع مواد پروتئینی در بازار مصرف شده است. غلامعلی فارغی، افزود: از سوی دیگر بانک مرکزی برخلاف مصوبات ستاد تنظیم بازار، در اقدامی خطرناک ترخیص تعهدی نهاده‌های دامی از گمرکات کشور را ممنوع کرده است که این امر روند تامین و واردات نهاده‌های دامی را کندتر کرده و موجب رشد قیمت این نهاده‌ها در بازار مصرف شده است. به گفته او، مشکلات تامین و تخصیص ارز 4200تومانی مورد نیاز واردات نهاده‌های دامی موجب شده است تا به‌دلیل کمبود و کاهش شدید عرضه این نهاده‌ها، قیمت خرده‌فروشی کنجاله سویا در بازار به سه برابر نرخ‌های قبلی و قیمت ذرت به بیش از دو برابر افزایش یابد؛ روندی که باعث افزایش هزینه تمام‌شده تولید گوشت قرمز، مرغ و تخم‌مرغ و سایر مواد پروتئینی و افزایش قیمت این اقلام در بازار مصرف خواهد شد.