مجلس مصلحت‌اندیش می‌شود؟

کلیات طرح شفافیت آرای نمایندگان دیروز در کمیسیون آیین‌نامه تصویب شد و اعضای کمیسیون بررسی جزئیات آن را به بعد از وصول نظرات مرکز پژوهش‌های مجلس موکول کردند.
براساس طرح شفافیت آرای نمایندگان، هیأت‌رئیسه مجلس موظف است در پایان هر جلسه علنی مجلس شورای اسلامی آرای هریک از نمایندگان را به تفکیک موافق، مخالف، ممتنع و عدم‌مشارکت در سامانه اطلاع‌رسانی مجلس شورای اسلامی به‌صورت شفاف اعلام کند؛ به‌نحوی که مشاهده و داده‌پردازی آن برای آحاد مردم امکان‌پذیر باشد.
به‌دنبال تصویب کلیات طرح مذکور جمعی از نمایندگان که از ابتدای مجلس بر ضرورت شفافیت رأی نمایندگان تأکید می‌کردند دست به قلم شدند و در صفحات شخصی‌شان در شبکه‌های اجتماعی ابراز خرسندی کردند و نوشتند که مجلس وعده خود را فراموش نکرده است.
شفافیت آرای نمایندگان یکی از وعده‌های اصلی اصولگرایان در کارزار انتخاباتی یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی بود و به‌دنبال تصاحب اکثریت بهارستان از سوی این طیف، تحقق این وعده به آزمون راستی‌آزمایی آنان بدل شده است.
طرح شفافیت آرای نمایندگان اوایل اردیبهشت‌ماه گذشته از سوی هیأت‌رئیسه اعلام وصول و برای بررسی بیشتر به کمیسیون تخصصی‌اش یعنی کمیسیون تدوین آیین‌نامه ارجاع داده شد.

 طرح شفافیت آرا در پی چیست؟
براساس ماده واحده طرح شفافیت آرای نمایندگان آمده است که با عنایت به منطق قانون اساسی به‌ویژه اصل ۶۹ و رویه تصویب اصول آن در مشروح مذاکرات تصویب قانون اساسی در خبرگان سال‌های ۱۳۵۸ و ۱۳۶۸ و تجارب موفق جهانی درباره شفافیت و با عنایت به اینکه عملکرد و رأی وکیل نمی‌تواند از موکل پنهان باشد و با توجه به مطالبه عمومی مردم و تعهد اکثر نمایندگان مجلس یازدهم به مردم برای پیگیری موضوع و به‌دلیل نقش مهم شفافیت در مبارزه با فساد و ویژه‌خواری و نظر به اینکه پیش از استفاده از سیستم الکترونیکی، آرای نمایندگان در جلسات علنی شفاف بوده است، ارائه شده است.
براساس این طرح، گزارش حضور، غیاب، تأخیر و نیز ماموریت‌های داخلی و خارجی تمام نمایندگان نیز باید هر ماه توسط هیأت‌رئیسه مجلس به‌طور شفاف در سامانه مذکور اطلاع‌رسانی شود.
طبق تبصره این طرح، در مواردی که حداقل 15 نفر از نمایندگان درخواست رأی‌گیری مخفی با ورقه دهند، ابتدا بدون بحث نسبت به درخواست رأی‌گیری می‌شود و در صورت تصویب، در اصل موضوع مورد درخواست رأی‌گیری مخفی با ورقه انجام خواهد شد.
موافقان این طرح معتقدند که با شفاف شدن آرا، نمایندگان با دقت بیشتری به مباحث حساس و اثرگذار کشور رأی می‌دهند، باید مسئولیت رأی‌شان را بپذیرند؛ چراکه مردم از تصمیمات نمایندگان‌شان درباره اسناد مهم کشور و قوانین سرنوشت‌ساز مطلع می‌شوند و می‌توانند علل موافقت یا مخالفت نماینده با مباحث مرتبط را جویا شوند.
داستان شفافیت آرای نمایندگان قریب به 3 سالی می‌شود که در بهارستان مطرح شده است. این طرح نخستین‌بار از سوی محمدجواد فتحی، نماینده تهران در مجلس دهم در آذر سال 96 به هیأت‌رئیسه ارائه شد که البته اعلام وصول آن قریب به 9‌ماه به تعویق افتاد؛ تا اینکه در مرداد‌ماه 97حسینعلی حاجی‌دلیگانی، نماینده اصولگرای شاهین‌شهر طرحی شبیه به ایده فتحی را با نام طرح شفافیت آرای نمایندگان با 29امضا تهیه کرده و به هیأت‌رئیسه مجلس تحویل داد؛ طرحی که درنهایت با توافق فراکسیون امید و فراکسیون ولایی به‌صورت مشترک و با 68امضا از سوی هیأت‌رئیسه مجلس ارائه شد.
یک فوریت طرح شفافیت آرای نمایندگان در نشست 14شهریور 97بهارستان به رأی گذاشته شد، اما یک فوریت آن با 59رأی موافق، 108رأی مخالف و 5رأی ممتنع از مجموع 194نماینده حاضر از سوی مجلس رد شد.
مجلس دهم اما یک‌بار دیگر بحث شفافیت آرا را در دستور کار خود قرار داد که باز هم در تصویب آن ناکام ماند. آنچه سبب شد که طرح شفافیت آرای نظام تقنینی مورد توجه مجلس دهمی‌ها قرار بگیرد، گذشته از اهمیت آن، حساسیت اذهان عمومی به غائله شفافیت بود که در محرم سال گذشته از سوی جمعی از تندروهای اصولگرا برای به چالش کشیدن مجلس دهم به جریان افتاد؛ غائله‌ای که سخنان تند علیرضا پناهیان، روحانی منتقد جناح اصلاحات در نقد مجلس استارت‌زننده آن بود و در شبکه‌های مجازی و دیگر رسانه‌ها با سرعت قابل‌توجهی بازتولید شد.
دومین طرح مربوط به شفافیت آرای نمایندگان نیز در آبان‌ماه سال گذشته مطرح شد که باز هم به‌رغم امضاهای پرشمارش مورد تصویب صحن مجلس قرار نگرفت.
نمایندگان مجلس دهم بر این باور بودند که شفافیت آرای نمایندگان درصورتی مؤثر و مفید است که آرای دیگر نهادهایی که در تصویب قانون مؤثر و نقش‌آفرینند مثل شورای نگهبان، شوراهای عالی فرهنگی، مجمع تشخیص مصلحت نظام و... نیز شفاف باشد وگرنه شفافیت آرای نمایندگان در بزنگاه‌های سیاسی به ابزاری برای تحت فشار قرار گرفتن نماینده بدل می‌شود.
 به گزارش همشهری، همان ایام میرمحمد صادقی، معاون قوانین مجلس دهم اعلام کرد شفافیت آرا به حریت نمایندگان ضربه می‌زند؛ چراکه در آیین‌نامه داخلی مجلس هم این موضوع پیش‌بینی شده که بعضی رأی‌گیری‌ها باید مخفی و در ورقه انجام شود. بر همین اساس بود که اگرچه اکثریت مجلس نامشان ذیل طرح بود، اما در عمل به آن رأی مخالف دادند.
بعد از اتمام دوره دهم مجلس اصولگرایان راه‌یافته به مجلس یازدهم بر شفافیت آرای نمایندگان تأکید و طرحی را در همین راستا تهیه کردند که حالا خبر رسیده کلیاتش در کمیسیون آیین‌نامه تصویب شده است.
حال باید دید با تصویب جزئیات طرح در کمیسیون و ارجاع آن به صحن علنی، مجلس یازدهمی‌ها در روند بررسی آن، چه تدبیری اتخاذ می‌کنند. پیش‌بینی می‌شود با تصویب این طرح در صحن، آرای مصلحتی در مجلس بالا برود؛ به‌طوری‌که نمایندگان برخلاف عقیده و نظرشان و فقط برای فرار از قضاوت جامعه و موکلانشان، با یک طرح موافقت و مخالفت می‌کنند. این آفتی بود که در مجلس دهم هم مخالفان طرح شفافیت آرا بر آن تأکید می‌کردند؛ باید دید مجلس یازدهم برای این آفت چه تدبیری می‌اندیشد.