حامی حییم و چند داستان دیگر

  ندا زندی 
 
وقتی یهودا و اسحاق بروخیم در خیابان فردوسی کتابفروشی‌شان را افتتاح کردند، هنوز کسی به نشر تخصصی چندان توجهی نداشت، اما برادران بروخیم که خوب فرانسه می‌دانستند و کتابفروشی‌شان هم به مدرسه فرانسوی سن لویی و سفارتخانه‌های مختلف نزدیک بود، انتشار کتاب‌های دو زبانه فرانسه- فارسی را در پیش گرفتند و به‌تدریج کتاب‌های دیگری به‌ویژه در زمینه‌های ادبی به فهرست آثارشان افزودند. اما نقطه درخشان کارنامه‌شان زمانی بود که از سلیمان حییم که در شرایطی سخت موفق به تألیف نخستین فرهنگ‌نامه انگلیسی شده بود، حمایت کردند و حروف‌چینی و چاپ فرهنگ‌های «حییم» را در بالاترین حد امکانات فنی زمان خود به انجام رساندند.
مصادف با همین ایام، کتابفروشی دانش توسط حسین دانش جعفریه در راسته ناصر خسرو در کنار مدرسه دارالفنون بازگشایی شد و احتمالا به‌دلیل همین مجاورت جغرافیایی بود که جعفریه نشر کتاب‌های درسی را برگزید و بسیار هم در این راه موفق شد.
از طرفی، «مطبعه کل قشون» که پیش از مشروطه تاسیس شده بود و حالا دیگر تجهیزات و امکاناتش نیاز روز را برطرف نمی‌کرد، مورد توجه دولت قرار گرفت و پس از تغییر نام به «مطبعه ارتش»، در 1310، به تجهیزات فنی جدید مجهز و به یکی از بزرگ‌ترین چاپخانه‌های ایران و سپس خاورمیانه بدل شد. «سفرنامه خوزستان» فرج‌الله بهرامی، «نوامیس روحیه تطور ملل» نوشته گوستاو لوبون و ترجمه علی دشتی، ازجمله آثاری هستند که توسط این نشر به بازار عرضه شدند.