ما سرباز نمی‌شویم

مرضیه ثمره‌حسینی  

قانون خدمت نظام اجباری در خرداد1304 شمسی به تصویب مجلس شورای ملی رسید. با این حال اجرای برنامه سربازگیری از سال1306 آغاز شد. براساس این قانون، «مشمولین نظام اجباری را حاضر و غایب و اشخاصی که معاینه و قبول می‌شدند را به سربازخانه اعزام می‌کردند». در غالب شهرها، مردم به رهبری علما به تصویب این قانون اعتراض کردند و تحصن و تجمعاتی به ‌منظور لغو این قانون رخ داد.
یکی از این اعتراضات در شهرضای اصفهان رخ داد. بنابر گزارش‌ها، در این شهر تجار و بازاریان «درصدد تعطیل بازار بوده ولی در نتیجه اقداماتی که [از طرف حکومت] برای جلوگیری به عمل آمده، بالاخره دکاکین بازار نیمه باز ماند». با وجود فشارهای حکومت، تجار شهرضا به بهانه تعطیلی تجارت اصفهان و شیراز، کسب و تجارت خود را به حال تعطیل درآوردند.
در پاسخ به این اعتراضات اعلام شد که دولت «در تصمیم خود راجع به نظام وظیفه اجباری تغییر نخواهد داد» چرا که «الغای قوانین خصوصاً قوانینی که در صلاح و خیر اساس مملکت است، خلاف دوراندیشی و از حدود اختیارات دولت بیرون است». حکومت در قبال تعطیلی بازار، خود را در ظاهر بی‌تفاوت نشان داد، به‌گونه‌ای که به مسئولین اعلام کرد که «هرچند مدت که می‌خواهند بازار بسته باشد ابداً مزاحم خیال حضرات نباشید». سرانجام اعتراضات راه به جایی نبرد و قانون نظام وظیفه اجباری به اجرا درآمد؛ برای مثال، در اصفهان در یک روز بیش از هزار نفر به سربازخانه‌ها فرستاده شدند.
اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، شماره 310.32335
اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، شماره 291.1729
روزنامه کوشش، شماره 104، 19مهرماه 1306، صفحه سوم
روزنامه کوشش، شماره 106، 26مهرماه 1306، صفحه دوم