فیلترینگ بازار فیلترشکن‌ها را داغ می‌کند
زمزمه فیلتر شدن تلگرام برای نخستین بار در بهمن‌ماه امسال به گوش رسید. زمانی که به‌خاطر ناآرامی‌ها در چند شهر، تلگرام با «محدودیت موقت» مواجه شد. هرچند عبارت «موقت» پشت این فیلترینگ آمده بود اما از همان زمان، صحبت از لزوم کوچ کاربران ایرانی به پیام‌رسان‌های ایرانی نقل محافل مختلف اعم از دولتی و خصوصی بود. هرچند کمی بعد محدودیت از تلگرام برداشته شد اما در همین دوره، پشتیبانی چند میلیارد تومانی به میان آمد. در روزهای پایانی سال گذشته نیز دوباره صحبت از فیلتر شدن دائم تلگرام به میان آمد و در تعطیلات عید هم بار دیگر تکرار شد. هرچند تأیید و تکذیب‌های فیلترینگ تلگرام تا آخر فروردین ادامه دارد اما اگر این اتفاق رخ بدهد، مردم چه رفتاری از خودشان نشان می‌دهند؟ پیام رسان‌های ایرانی برای حضور در این بازار چقدر آماده هستند و واقعا می‌توانند کاربران تلگرام را جذب کنند؟
ابهام درباره فیلترینگ تلگرام
در آخرین روزهای سال گذشته، بحث فیلتر شدن تلگرام که گفته می‌شود تعداد کاربرانش در جهان به 200میلیون نفر رسیده، برای چندمین بار داغ شد. حمیده زرآبادی، یکی از نمایندگان مجلس، با استناد به درونمایه صحبت‌های برخی مسئولان تصمیم‌گیرنده در حوزه فیلترینگ با استناد به اطلاعاتی که به دستش رسیده، تأکید کرده بود: فیلتر کردن دائمی تلگرام یک مسئله کاملا جدی است. هرچند بعدها مسئولان گفتند: شورای‌عالی فضای مجازی و کمیته تعیین مصادیق محتوای مجرمانه (فیلترینگ) هیچ مصوبه‌ای در این زمینه ندارند اما در برخی محافل صحبت از احتمال فیلترینگ تا پایان فروردین‌ماه به میان آمده بود. تازه‌ترین واکنش در این‌باره را علاءالدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ایران داشت. او گفت: تصمیم به فیلترشدن تلگرام در «بالاترین سطح» حاکمیت ایران اتخاذ شده و این پیام‌رسان محبوب ایرانیان تا پایان فروردین جای خود را به یک «سامانه مشابه ملی» خواهد داد. گفت‌وگوی همشهری با چند تن از نماینده‌های مجلس در زمان اوج گفت‌وگوها درباره ایجاد محدودیت برای تلگرام نشان می‌دهد، مصوبه‌ای در این‌باره وجود ندارد و درنتیجه زمان دقیقی نیز برای محدودیت دسترسی این شبکه نمی‌توان متصور شد.
نگاه کلی گروهی که موافق فیلترینگ تلگرام هستند، حمایت از محصول ایرانی است و این عقیده را دارند که با فیلترینگ تلگرام کاربران این پیام‌رسان به سراغ نمونه‌های داخلی می‌روند.
ضررهای فیلترینگ برای اقتصاد کشور
فیلتر کردن یک شبکه اجتماعی هرچند در نگاه اول ممکن است یک راه‌حل مؤثر به‌نظر برسد اما تجربه رفتار کاربران در دوران فیلترینگ موقت تلگرام نشان می‌دهد، ماجرا احتمالا به این سادگی‌ها هم نباشد. داده‌هایی که از آن زمان به جا مانده، نشان می‌دهد تعداد کاربران ایرانی تلگرام فقط در یک بازه کوتاه - حداکثر تا 48ساعت بعد از آغاز فیلترینگ - افت داشته اما بعد از آن، عده زیادی از کاربران آماتور به استفاده از نرم‌افزارهای تغییر «آی‌پی» (فیلترشکن) روی آوردند که تا پیش از آن برایشان هیچ مورد استفاده‌ای نداشت. با این اتفاق، افت استفاده از خدمات تلگرام چندان چشمگیر نبود. یکی از شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات فیلترشکن در همین دوران آماری ارائه داد که نشان می‌داد، کاربران در یک بازه کوتاه چندروزه 1650درصد بیشتر از این نرم افزار استفاده کرده‌اند. نتیجه، پایین‌آمدن ترافیک در سرورهای داخلی بود که روزانه ضررهای چند میلیارد تومانی به آنها وارد می‌کرد. هرچند عدد دقیقی درباره میزان این ضرر نمی‌توان ارائه داد اما تعطیل شدن سرورهای ایرانی دور از انتظار نبود. به جز این کسب و کارهای تلگرامی هم دچار مشکل شدند که ضررشان در مجموع روزی چند میلیارد تومان بود.
کوچ پرچالش ایرانی‌ها در تلگرام
کارشناسان حوزه اینترنت و شبکه‌های اجتماعی رفتارهای کاربران را در محیط مجازی مطرح می‌کنند. طاها یاسری، استادیار پژوهشکده اینترنت آکسفورد درباره رفتار کاربران در فضای مجازی به همشهری می‌گوید: «این‌روزها زیاد می‌شنویم که قرار است به اپلیکیشن‌های پیام‌رسان داخلی از طریق تزریق پول و وام کمک شود تا آنها بتوانند خیلی سریع رشد کنند اما واقعیت این است که برخلاف خیلی از کسب‌وکارهای سنتی، پول اصلی‌ترین نیاز این اپلیکیشن‌ها نیست. اعتمادسازی چالش مهم‌تری است که با پول به دست نمی‌آید.» وی با اشاره به شیوه رفتار کاربران در دنیای مجازی می‌گوید: «استفاده از یک شبکه اجتماعی، تصمیمی همگانی است. کسی که از این شبکه‌ها استفاده می‌کند، دنبال ارتباط برقرار کردن با اطرافیان و دوستانش است. اگر چنین نیازی رفع نشود، او هم وارد این سیستم نمی‌شود. اگر با خودمان صادق باشیم، می‌بینیم که هم‌اکنون مهم‌ترین نیاز کاربران در شبکه‌های اجتماعی، احساس امنیت و حفظ حریم شخصی‌شان است که ممکن است به اندازه کافی در پیام‌رسان‌های داخلی به آن توجه نشده باشد. »
بررسی یک شایعه
اخیرا شایعه‌ای پخش شده که می‌گوید فیلترینگ جدیدی روی تلگرام اعمال خواهد شد که عملا قابل شکستن نیست وهیچ نرم‌افزاری ازجمله سیستم‌های تغییر آی.پی نمی‌توانند جلوی آن را بگیرند.آیا این شایعه واقعیت دارد؟ یکی از سناریوهای احتمالی مانند جریان وایبر می‌تواند کندکردن سرعت تلگرام و سخت شدن استفاده از این اپلیکیشن از طریق تزریق ترافیک اضافی به آن باشد. در این برنامه، اپلیکیشن فیلتر نمی‌شود اما دسترسی به آن دشوار و کند خواهد بود. با وجود این، تجربه گذشته نشان داده که احتمال دارد کاربران بیشتری به سوی نصب فیلترشکن‌های جدید و پروتکل‌های متفاوت عبور از محدودیت بروند که نمی‌شود جلوی آن را گرفت. بنابراین هرچند دسترسی به تلگرام سخت می‌شود اما غیرممکن نخواهد بود. در سوی دیگر، تلگرام اعلام کرده در آینده پیام‌رسانش را با سیستم «بلاک چین»(زنجیره بلوکی) راه‌اندازی می‌کند. هرچند این سیستم هنوز راه‌اندازی نشده و اطلاعات دقیقی هم از آن در دسترس نیست اما به‌نظر می‌رسد با راه‌اندازی چنین سیستمی عملا به‌کار گرفتن روش‌های سنتی فیلترینگ کاربردی نخواهد داشت. هم‌اکنون شبکه‌های مجازی زیادی از سامانه بلاک‌چین استفاده می‌کنند. یکی از معروف‌ترین این سامانه‌ها بیت‌کوین است.
در همینه زمینه :
