گزارش
فرونشست به شمال شهر رسید
نشانه‌های آشنای فرونشست درکوچه‌های تهران
شهرداری تهران ملزم به اسکن مستمر معابر برای بررسی احتمالی و پیشگیری از فرونشست شده است
الهام مصدقی‌راد- خبر‌نگار
هفته گذشته زنگ خطر فرونشست در استان تهران جدی‌تر از قبل به صدا درآمد تا جایی که 27خانوار در پاکدشت مجبور به تخلیه خانه‌های خود شدند. فرونشست رخ داده در این منطقه، ترک‌هایی روی دیوار 5 دستگاه آپارتمان ایجاد کرد و در نهایت ساختمان‌ها برای جلوگیری از حوادث احتمالی بعدی تخلیه شدند. منطقه شهریار و ورامین در استان تهران از جدی‌ترین نقاط دارای فرونشست هستند. از چند سال قبل نخستین نشانه‌های فرونشست زمین در دشت‌های کشاورزی این مناطق دیده شده و با گسترش به بافت مسکونی، نگرانی‌ها را بیشتر کرده است. پیامدهای فرونشست در دشت‌های کشاورزی استان تهران نه فقط ورامین و شهریار که شهر پرجمعیت و متراکم تهران را نیز تهدید می‌کند.
سال گذشته در همین روزها شورای شهر تهران میزبان مسئولان سازمان نقشه برداری کشور بود تا گزارشی از وضعیت فرونشست در تهران را دریافت کند. هرچند در این جلسه مسئولان سازمان نقشه برداری و برخی اعضای شورای شهر، با تعدادی از معاونان شهرداری به تعریف مشترکی از «بحران» درخصوص فرونشست نرسیدند؛ اما سازمان نقشه‌برداری براساس مطالعه و بررسی تصاویر ماهواره‌ای اعلام کرد 1182کیلومتر مربع در تهران با جمعیت 336هزارنفر تحت‌تأثیر فرونشست قرار دارد و هم‌اکنون مناطق 17، 18، 19 و 20 تهران با بیشترین نرخ فرونشست در میان مناطق روبه‌رو هستند و اگر اقدام مؤثری انجام نشود فرونشست به‌زودی به میدان آزادی خواهد رسید. شاید جالب باشد بدانید که طی یک‌ماه اخیر حتی فرونشست در برخی از محله‌های شمال شهر تهران مشاهده شده که بیشترین آن مربوط به دو محله چیذر و دزاشیب بوده است. به‌گونه‌ای که در جنوب امامزاده علی‌اکبر(ع) چیذر، طی‌ماه اخیر 2بار فرونشست زمین رخ داده است. به هر ترتیب طی یک‌ماه اخیر حفره‌های بزرگی در برخی محله‌های شمال پایتخت ایجاد شده است.
در این میان مصطفی محمد نجار، رئیس ستاد پیشگیری و مدیریت بحران کشور به استانداران 11استان دارای بالاترین نرخ فرونشست از جمله تهران نامه‌ای زده که نشان از «بحرانی» بودن وضعیت فرونشست در این استان‌ها دارد. در این نامه که از استانداران خواسته شده تدابیری برای مدیریت منابع آب اندیشیده و از استقرار و ساخت‌وساز دستگاه‌ها و مراکز مهم در این نقاط جلوگیری کنند؛ با این اوصاف تشکیک بر سر بحرانی بودن یا نبودن فرونشست حداقل در مورد تهران یکسره شده است.
نشانه‌های فرونشست در معابر تهران
اصلی‌ترین دلیل فرونشست، حفر چاه‌های متعدد و بهره‌برداری بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی است. این نوع بهره‌برداری منجر به تخلیه آبخوان‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی شده، آنها را خشک و در نهایت متراکم کرده و نشست زمین را رقم می‌زند. به‌دلیل همین برداشت‌های بی‌رویه آب، نقاطی در جنوب تهران طی چند سال اخیر دچار فرونشست چند متری شدند تا جایی که بزرگراه آزادگان، بزرگراه آیت‌الله سعیدی و جاده کرج به سمت شهریار طی 20سال گذشته نزدیک به 2متر کاهش ارتفاع داشته‌اند. شهروندان در برخی معابر در مناطق جنوبی تهران بارها و بارها نشانه‌های فرونشست را بی‌آنکه بشناسند دیده‌اند؛ تیرهای چراغ برقی که کج شده‌اند، دیوارهایی که ترک خورده‌اند، معابری که شکاف خورده و آسفالتی که خراشیده شده و حتی دیوار حیاط مدرسه‌ای در یکی از همین مناطق که یکباره فروریخت و بعد از بازسازی باز هم تخریب شد.
سالاری: آسفالت کشی و نفوذ ناپذیری معابر مختلف شهری و عدم احداث تصفیه‌خانه‌های محلـی، سفــره‌های آب زیرزمینی را خشک‌تر و فرونشست در تهران را تشدید کرده است
معابر نفوذناپذیر فرونشست را دامن می‌زند
شورای شهر تهران برای پیشگیری ازفرونشست‌های زمین در پایتخت، شهرداری تهران را ملزم به اسکن مستمر معابر کرده تا درصورت بروز نشانه‌های فرونشست، از آن جلوگیری کند، اما به گفته محمد سالاری، عضو شورا هنوز تجهیزات مورد نیاز برای این موضوع خریداری نشده است. او معتقد است؛ به جز بهره‌برداری بیش از اندازه از آبخوان‌ها که فرونشست را رقم زده، موضوع دیگری به تشدید این مسئله در پایتخت و البته بعضی دیگر از شهرها کمک کرده و آن «ناتراوا» شدن معابر شهری است. سالاری به همشهری می‌گوید: «یکی از عمده‌ترین اشکالات ما در شهرسازی، احداث معابر و سطوح ناتراواست که امکان نفوذ آب را به زمین نمی‌دهد. میادین، بوستان‌ها، معابر و بزرگراه‌ها و حتی حیاط ساختمان‌ها به‌گونه‌ای نفوذ ناپذیر ساخته می‌شوند که اجازه ورود آب‌های سطحی و آب باران را به سفره‌های زیرزمینی نمی‌دهد و همین مسئله آبخوان‌ها را خشک‌تر می‌کند.» نفوذناپذیر کردن زمین و عدم اجازه ورود آب به آن، چند سال قبل و در جریان ساماندهی روددره‌های تهران نیز رخ داد و فضای بکر و طبیعی این روددره‌ها را با بتن پوشاند، این کار احتمال بروز سیلاب را نیز افزایش می‌دهد. مطالعات کارشناسان محیط‌زیست نیز نشان می‌دهد در مناطق دارای فرونشست که آبخوان‌ها به‌صورت کامل تخریب شده‌اند، سیلاب نیز به وفور رخ می‌دهد. رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر همچنین به دلیل دیگری که منجر به افزایش فرونشست در تهران شده اشاره کرده و معتقد است توسعه شبکه فاضلاب در تهران اقدام بسیار مهم و مؤثری است، اما متأسفانه همزمان با این طرح، تصفیه‌خانه‌های محلی احداث نشد و فاضلاب شهری تهران به جنوب شهر منتقل شده و به سفره‌های آب زیرزمینی منتقل نمی‌شود. سالاری می‌گوید: «به تازگی و بعد از برگزاری جلسات متعدد با وزارت نیرو و مسئولان آب و فاضلاب تهران قرار شده نخستین تصفیه خانه در منطقه22 و در فاز بعدی در منطقه4 به اجرا درآید.»
