کوچه‌ها و پیاده‌راه‌های شهر ما

محمدمنصور فلامکی
چهره ماندگار و استاد دانشگاه

روزی روزگاری که چندان دور از امروزمان نبود، همه ما «کوچه» خود را داشتیم و کوچه ما شاهرگ محله ما به شمار می‌رفت و آورنده تشخص و نمایانگر برهه‌ای از هویت ما نیز بود. بچه‌محل«ها» در کوچه‌ها بزرگ می‌شدند و آرام آرام وجودشان و رفتارشان طعم شهرشان را هویدا می‌کرد؛ کوچه‌های ما که به گذرگاه‌های بزرگ و همگانی شهری می‌رسیدند و هویت خانواده و خانه‌های ما را حفظ می‌کردند. در آن روزهای دور، حضورها و رفتارها در کوچه‌ها و محل‌ها ضابطه داشت و سنتی همگانی بود که تب و لرز از هرچه‌‌ زاده شده را به کوچه نیاوریم و در آن سال‌ها کرونا نبود که صورت و دست آدمیان را پنهان کند. از روزی به بعد اما شهرهای ما دارای «پیاده‌راه» شدند و آن نه کوچه بود و نه خیابان و گذر شهری نیز نبود. پیاده‌راه برای جدا کردن سواره‌راه به دنیای شهرهای ما آورده شد و ما نیز همانند فرنگی‌ها آرام‌آرام با آن همراه شدیم، به آن تشخص شهری و اعتبار اقتصادی دادیم و هریک از شهروندانی که در کوچه بزرگ شده بودند، به هنگام گزینش مکان کسب و کار به خیابان‌ها چشم دوختند و در کنار خیابان‌هایی که اعتبار می‌آوردند و شهرت، جای گرفتند. پیاده‌راه‌ها در هر دو سمت بسته بودند؛ یک سمت مغازه‌ها و سمت دیگر جوی آب یا چراغ‌برق و سپس خیابان آسفالت شده. در پیاده‌راه‌های شهرهای ما چه تنها ‌باشی و چه همراه یا همدل با 3-2 نفر دیگر از شهریان، مهمان دعوت شده به دکان‌های منور می‌شوی و همراه و همسو با دیگر کسانی که هر لحظه می‌توانند جذب ویترین دکانی شوند، از حرکت می‌ایستی. در شهرهای ما، در همین پیاده‌راه‌ها و کوچه‌ها، اجالتا رهگذران از یکدیگر دورند. کرونا همراه با نگرانی‌هایی که آورده، گفت و شنود‌های روزمره را نیز کاهش داده است، آدمیانِ پیاده‌راه‌ها را از یکدیگر دور کرده و پیاده‌راه‌ها را بیش از پیش به مکان‌ تردد شبیه کرده است. در پایان این یادداشت بنگریم که شهر با همه کوچه‌پس‌کوچه‌ها و همسویی‌های تاریخی و همه خیابان‌های قدیمی و نوسازش، آورنده حسِ حرمت‌گذاری بر شهر و تاریخ آن است.