نان گرانی به تنور نچسبید

فرخنده رفائی- خبرنگار

نان، قوت غالب مردم ایران است؛ ارزان‌ترین و در عین حال مهم‌ترین جزء سفره و البته فرهنگ ما. در گرانی و ارزانی و جنگ و صلح، هرچه  هم که سر سفره‌ها نبوده، نان بوده و همین است که از دیرباز نان را برکت سفره‌ می‌دانستند و هنوز هم می‌دانند. زندگی شهری، گرچه بساط گرم  تنور و گندم و آرد را از خانه‌های بیشتر مردم ایران جمع کرد، اما هیچ‌گاه نتوانست متاع دیگری را در سفره مردم با آن جایگزین کند. امروز نه‌فقط در شهرها بلکه در بسیاری از روستاها نان داغ فقط از نانوایی‌ها به خانه‌ می‌آید و دیگر کمتر کسی زحمت پخت آن را در خانه به ‌خود می‌دهد. کار، آسان‌تر شده اما مشکلاتی هم هست؛ کیفیت و قیمت. گذشته از مشکلات کیفی ناشی از افزودنی‌ها و نوع آرد و شیوه‌های پخت، که زیاد درباره آن صحبت شده و کمتر نتیجه‌بخش بوده، آنچه این روزها موجب نگرانی مردم شده این است که قیمت نان در بسیاری از نانوایی‌ها افزایش یافته و در شرایطی که گرانی دیگر مواد غذایی، از پروتئینی تا لبنیات و روغن و برنج، سفره‌های مردم را روزبه‌روز خالی‌تر می‌کند، بیم آن می‌رود آنها که توان اقتصادی پایینی دارند بعد از این نان را هم نتوانند به آسانی تهیه کنند.

از ابتدای امسال و بعد از شوکی که کرونا به اقتصاد کشور وارد کرد، قیمت بیشتر کالاها در بازار سیر صعودی گرفت. اصنافی که پیش از کرونا نیز به‌ دلیل تبعات گرانی دلار هزینه‌های تولیدشان چندبرابر شده بود، حالا زیان انباشته چند‌ماه تعطیلی و توقف چرخ اقتصاد را هم متحمل شدند و این باعث شد با وجود کسادی بازار قیمت‌ بسیاری از اجناس بالا برود. تخصیص نیافتن ارز برای واردات طی 3 ‌ماه ابتدای سال و تغییر پایه ارز تخصیصی به واردات برخی کالاها از دولتی به نیمایی یا ارز حاصل از صادرات نیز مزید بر علت شد و با برهم زدن تعادل عرضه و تقاضا در بازار، به گرانی کالاها دامن زد. اصناف از ستاد تنظیم بازار و سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان، برای تصویب نرخ جدید و افزایش قیمت‌ها مجوز خواستند و این درخواست‌ها در بعضی موارد مثل لبنیات، روغن و ماکارونی پاسخ مثبت گرفت، اما برای نان قیمت مصوب هنوز همان است که پارسال اعلام شد، گرچه در نانوایی‌ها کمتر می‌توان نان را با نرخ مصوب پیدا کرد.

نانوایی‌ها: هزینه‌ نان پختن بالاست
نانواها می‌گویند هزینه‌های پخت نان به‌شدت بالا رفته و قیمت کنونی نان پاسخگوی هزینه‌ها نیست. رئیس اتحادیه نانوایان سنتی تهران با برشمردن این هزینه‌ها در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: همه گرانی‌هایی که به واسطه شرایط اقتصادی کشور به همه مردم جامعه تحمیل می‌شود را، نانوایان هم تحمل می‌کنند اما علاوه بر آن در یک‌سال اخیر مواداولیه تولید نان به‌شدت گران شده و قیمت تمام‌شده نان را بسیار افزایش داده است، درحالی‌که ما نان را با وجود این افزایش هزینه با نرخ سال گذشته می‌فروشیم. بیژن نوروزمقدم با اشاره به رشد هرساله دستمزد کارگر، نرخ بیمه، هزینه آب، برق و سایر نهاده‌های تولید، می‌افزاید: یکی از مهم‌ترین نهاده‌های تولید نان، خمیرمایه است که این کالا بهمن‌ماه سال گذشته ۲۰ درصد افزایش قیمت داشت و اردیبهشت‌ماه امسال هم دوباره حدود ۲۴ تا ۲۵ درصد گران شد. نانوایی‌های سنتی البته برای آرد امسال هزینه اضافه‌تری نسبت به پارسال پرداخت نکرده‌اند، دولت آرد را به‌صورت یارانه‌ای والبته دو نرخی در اختیار نانوایی‌ها قرار می‌دهد، اما فعالان این صنف معتقدند نانوا برای تبدیل این آرد به نان هزینه‌های زیادی را متحمل می‌شود که به چشم دولت نمی‌آید. نوروزمقدم می‌گوید: این هزینه‌ها هر سال افزایش پیدا می‌کند و دولت متناسب با افزایش هزینه‌ها باید فکری برای جبران آن کند تا واحدهای نانوایی با آرامش خاطر به فعالیت بپردازند.
 

قیمت نان همین امروز هم به عقیده بسیاری از مردم در مقایسه با کیفیت آنچه تحویل مشتری می‌شود، تناسبی ندارد، با این حال نانوایان افزایش قیمت نان را از نهادهای مسئول درخواست دارند. رئیس اتحادیه نانوایان سنتی می‌گوید که با توجه به نرخ تورم و افزایش سایر هزینه‌ها از ستاد تنظیم بازار خواستار افزایش ۳۰ تا ۴۰درصدی قیمت نان شده‌اند. نوروزمقدم می‌افزاید: در سال ۹۸ بعد از ۵ سال، قیمت نان افزایش یافت و همان موقع قرار شد برای این مصوبه تاریخ انقضا تعیین کنند؛ چراکه وقتی تاریخ انقضا نداشته باشد برای افزایش قیمت مجدد باید مدت‌ها پیگیری کنیم. وی با اشاره به اینکه ابتدا اعلام شد این قیمت با تغییر قیمت آرد تغییر ‌کند، ادامه می‌دهد: ما با این موضوع مخالفت کردیم و قرار شد علاوه بر قیمت آرد، سایر هزینه‌ها ازجمله حقوق کارگر، بیمه، برق و‌آب و... نیز ملاک تغییر قیمت نان باشد، بنابراین در مصوبه افزایش قیمت نان در سال ۹۸ اعلام شد که اجازه افزایش نرخ نان درصورت گران شدن و تغییر قیمت آرد ‌و سایر هزینه‌ها صادر می‌شود، اما امروز با وجود رشد هزینه‌های جانبی، قیمت نان بی‌تغییر مانده است. رئیس اتحادیه نان سنتی می‌افزاید: درخواست افزایش قیمت نان از سوی نانوایان سنتی و سنگکی به ستاد تنظیم بازار ارائه شده زیرا با محاسبه همه افزایش قیمت‌ها، نرخ فعلی نان متناسب با هزینه‌های سال ۹۳ است و این فاصله قیمتی فشار اقتصادی زیادی به نانوایان وارد کرده است، به‌طوری‌که فقط یک قلم نهاده یعنی خمیرمایه از بهمن سال گذشته تا امروز ۴۵ درصد گران شده است.

گرانی چراغ‌خاموش
قیمت نان هیچ افزایش رسمی‌ای نداشته ولی بیشتر مردم اخیرا در مراجعه به نانوایی‌ها با گرانی نان مواجه شده‌اند. گرچه نانوایان این افزایش را به‌ناچار و برای کاهش فاصله هزینه و فایده می‌دانند اما با توجه به جایگاهی که نان در سبد مصرف خانوارهای ایرانی دارد، کوچک‌ترین افزایشی موجب ایجاد نگرانی در آنها می‌شود. رئیس اتحادیه نانوایان سنتی با تأیید تلویحی این تخلف در برخی نانوایی‌ها می‌گوید: به‌دلیل همه این شرایط ‌و به‌منظور جلوگیری از تخلف و کاهش کیفیت نان، درخواست افزایش قیمت نان سنتی را به سازمان صنعت استان تهران، اتاق اصناف تهران، سرپرست وزارت صمت، سازمان حمایت و ستاد تنظیم بازار ارسال کرده‌ایم و منتظر پاسخ آنها هستیم. امیدواریم تا قبل از اینکه فشار اقتصادی نانوایان را به سمت تخلف سوق دهد، این موضوع حل شود.

دولت گرانی نان را نمی‌پذیرد
بعد از اینکه در روزهای پایانی هفته گذشته افزایش قیمت نان در برخی نانوایی‌ها خبرساز شد و اخباری مبنی بر افزایش رسمی قیمت نان انتشار یافت، دولت به‌سرعت نسبت به این شایعه واکنش نشان داد. چهارشنبه هفته گذشته سرپرست معاونت بازرگانی داخلی وزارت صمت با تأکید بر اینکه دولت هیچ برنامه‌ای برای افزایش قیمت نان ندارد، گفت: تا زمانی که یارانه پرداخت می‌شود قیمت نان گران نخواهد شد. محمدرضا کلامی با بیان اینکه دولت هیچ برنامه‌ای برای تغییر قیمت نان ندارد، گفت با وجود افزایش خرید تضمینی گندم که به ‌منظور حمایت از کشاورزان صورت گرفته، افزایش قیمتی برای نان در سال‌جاری درنظر گرفته نشده و نرخ نان همان قیمت تعیین شده در سال گذشته است. وی تأکید کرد: نان گران نمی‌شود و تا زمانی که یارانه پرداخت می‌شود قیمت نان افزایش نخواهد یافت. کلامی از افزایش یارانه پنهان نان گفت و افزود: دولت در سال گذشته ۱۱ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان یارانه نان پرداخت می‌کرد که بخشی از آن به‌صورت یارانه پنهان و بخش  دیگر در قالب یارانه نقدی یعنی هر نفر ۵ هزار تومان در هر ‌ماه به ‌حساب سرپرستان خانوار واریز می‌شد؛ اما امسال و با افزایش نرخ خرید تضمینی گندم به هر کیلوگرم 2هزار و 700تومان، یارانه پنهان نان نیز از ۱۱ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان در سال ۹۸ به ۲۲ هزار میلیارد تومان در سال ۹۹ افزایش یافته است.

یارانه و ‌خرید تضمینی مشکل‌گشا نیست
راه‌حل دولت برای پایین نگه داشتن قیمت نان و کمک به اقشار آسیب‌پذیر با نقدهایی هم مواجه است. رئیس اتحادیه نان سنگکی در این زمینه می‌گوید: دولت مبالغ بالایی را به پرداخت یارانه ماهانه برای افراد اختصاص داده که مبلغ بسیار زیادی را ماهانه از بودجه دولت کسر می‌کند، اما کمکی به برطرف کردن مشکلات مردم نمی‌کند. اصغر پابرجا می‌افزاید: در شرایط فعلی دولت نباید به آرد یارانه بپردازد، ۶۰ درصد افرادی که از این یارانه استفاده می‌کنند نیازی به این مراعات ندارند اما افرادی که در دهک‌های پایین اقتصادی هستند، اگر کارت یارانه مخصوص نان برایشان صادر شود، می‌توانند یارانه واریزی هر ماهه را در این کارت ذخیره و تنها به خرید نان اختصاص دهند. به اعتقاد من همین عامل منجر به گردش مالی در حوزه آرد و نان می‌شود.

کارت یارانه نان
 رئیس اتحادیه نان سنگکی: در شرایط فعلی دولت نباید به آرد یارانه بپردازد. ۶۰ درصد افرادی که از این یارانه استفاده می‌کنند نیازی به این مراعات ندارند اما افرادی که در دهک‌های پایین اقتصادی هستند، اگر کارت یارانه مخصوص نان برایشان صادر شود، می‌توانند یارانه واریزی هر ماه را در این کارت ذخیره کنند و تنها به خرید نان اختصاص دهند و همین عامل منجر به گردش مالی در حوزه آرد و نان هم می‌شود

نبض بازار
 رئیس اتحادیه نانوایان سنتی با تأیید تلویحی گرانفروشی در برخی نانوایی‌ها می‌گوید: به‌دلیل رشد  هزینه تولید و به ‌منظور جلوگیری از تخلف و کاهش کیفیت نان، درخواست افزایش قیمت نان سنتی را به ستاد تنظیم بازار ارسال کرده‌ایم و امیدواریم تا قبل از اینکه فشار اقتصادی نانوایان را به سمت تخلف سوق دهد، این موضوع حل شود

دولت در حالی با درخواست‌ اتحادیه‌های صنفی مرتبط با نان برای افزایش قیمت این کالا مخالفت کرد که نرخ مصوب در بسیاری از نانوایی‌ها رعایت نمی‌شود