حمله دوم‌کرونا به اقتصاد ایران

با افزایش تعداد مبتلایان و فوتی‌های ناشی از شیوع موج تازه ویروس کرونا حالا اقتصاد ایران گرفتار فشار تحریم‌ها، کسری بودجه دولت و نرخ تورم بالا در خطر حمله دوم کرونا قرار گرفته است، حمله دوم نه‌تنها می‌تواند بسیاری از کسب و کارهای داخلی که تجارت خارجی ایران را تحت‌تأثیر قرار دهد و اگر جلوی موج دوم شیوع این ویروس گرفته نشود و مردم رعایت نکنند، احتمال وضع محدودیت‌های تازه هم بر کسب و کارها و هم بر تجارت خارجی ایران وجود دارد.
به گزارش همشهری، در موج اول حمله کرونا که از بهمن سال گذشته شروع و تا نیمه اردیبهشت‌ماه ادامه پیدا کرد، دولتی که خود با کسری بودجه شدید مواجه است، بر حسب ضرورت سیاست تزریق 75هزار میلیارد تومان از منابع بانک‌ها برای حمایت از معیشت خانوارها و نجات بنگاه‌های اقتصادی را در دستور کار خود قرار داد و حتی از درآمدهای مالیاتی و تامین اجتماعی به‌صورت کوتاه‌مدت و موقتی چشم‌پوشی کرد تا از فشار حملات کرونا بر معیشت مردم و اقتصاد کشور جلوگیری کند. اما همزمان اتفاق دیگری در عرصه تجارت خارجی رخ داد و اکثر قریب به اتفاق کشورهای طرف تجاری ایران به‌ویژه همسایگان اقدام به بستن مرزهای خود کردند که نتیجه آن کاهش محسوس حجم تجارت خارجی و افت شدید درآمدهای ارزی بود.
فعال‌شدن دیپلماسی اقتصادی باعث شد تا سرانجام با وقفه 4ماهه مرزهای تجاری ایران با دیگر کشورها در نتیجه رایزنی‌های سیاسی و اقتصادی کشور با همسایگان باز و به کامیون‌های ترانزیت کشور با اعمال پروتکل‌های بهداشتی و قرنطینه اجازه تردد داده شود، نتیجه این گشایش مرزهای تجاری ایران، رونق نسبی صادرات کالاهای نفتی و غیرنفتی و انتظار برای بهبود وضعیت ارزی کشور بود اما حالا با ضد‌حمله دوم کرونا این خطر بیش از گذشته احساس می‌شود که دولت دست‌کم در استان‌های قرار گرفته در وضعیت قرمز محدودیت‌های تازه‌ای اعمال کند و حتی رفت‌وآمد بین برخی استان‌ها متوقف شود.

لشکر جدید بیکار شده‌ها
هرچند تاکنون دولت تلاش کرده با هدف جلوگیری از آثار مخرب اقتصادی حمله دوباره کرونا، اجازه فعالیت بسیاری از کسب و کارها را مشروط به رعایت پروتکل‌های بهداشتی داده که بیم آن می‌رود درصورت تشدید وضعیت سلامتی شهروندان ناخواسته حکم به توقف برخی فعالیت‌های پرخطر کند، اگر دولت ناخواسته و از روی اضطرار بخواهد مانع از فعالیت کسب و کارها و رفت‌وآمد مردم در بازارها شود، زنگ خطر شکل‌گیری لشکر جدیدی از بیکارشده‌ها به صدا درخواهد آمد و ممکن است بسیاری از اصناف و واحدهای تولیدی و خدماتی با اختلال بین درآمد و هزینه‌ها مواجه شوند.

بخشش و کمک در کار نیست
دخل و خرج دولت با هم نمی‌خواند و دولت دیگر توان کافی برای پرداخت تسهیلات ارزان‌قیمت در قالب وام یک میلیون‌تومانی به خانوارها و حتی کمک جدید به بنگاه‌های تولیدی آسیب‌پذیر در اثر حمله دوم کرونا را ندارد و اعمال سیاست تأخیر در وصول درآمدهای مالیاتی هم بر خزانه کشور فشار سنگینی وارد می‌کند و اگر قرار باشد دوباره سازمان تامین اجتماعی با تأخیر چندماهه حق بیمه را دریافت کند، این سازمان در ارائه خدمات به مردم و حتی پرداخت به‌موقع حقوق بازنشستگان دچار دردسر خواهد شد و حتی ممکن است با تشدید بیکاری، صندوق بیمه بیکاری هم توان پرداخت حق بیمه بیکاری را نداشته باشد. از این جهت راه نجات بسیاری از کسب و کارها از خطر حمله موج دوم کرونا، همراهی مردم در رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و دست‌کم استفاده از ماسک و جدی‌گرفتن پروتکل‌های بهداشتی است و هم مردم و هم صاحبان اصناف و کسب و کارها باید با این واقعیت تلخ کنار بیایند که ممکن است کسب و کارها تعطیل و هزینه‌ها افزایش یابد و حتی برخی کسب و کارها دیگر توان ادامه فعالیت را پیدا نکنند.

راه سخت دولت و مردم
دیروز محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه از 2راهکار برای جبران کسری بودجه دولت در سال‌جاری خبر داد که به گفته او، این کسری بودجه عمدتا ناشی از مشکلات در فروش نفت ایران است. وی افزود: دولت تلاش می‌کند که از یک سو اعتبارات غیرپرسنلی و حقوق و مزایای کارمندان را به‌صورت کامل پرداخت و در سایر موارد 20درصد صرفه‌جویی کند. او راه دیگر پیش‌روی دولت را فروش اوراق و اسناد خزانه دولتی می‌داند. اصلی‌ترین چالش پیش روی دولت و مردم اما این است که تدابیر دوگانه دولت برای جبران کسری بودجه تنها محدود به کاهش درآمدهای نفتی است و اگر خطر ضد‌حمله دوم کرونا به اقتصاد ایران جدی گرفته نشود، فشار بر مردم و دولت به واسطه تشدید کسری بودجه و احتمال استقراض مستقیم و غیرمستقیم از بانک مرکزی و صندوق توسعه ملی جدی‌تر خواهد شد. به‌ویژه اینکه اگر گستره شیوع ویروس کرونا باعث اعمال محدودیت‌ها در تجارت خارجی ایران با معدود کشورهای طرف تجاری شود، این احتمال قوی وجود دارد که درآمدهای ارزی بیشتر، ورودی ارز به کشور سخت‌تر و نرخ دلار و سایر ارزهای خارجی افزایش یابد. اتفاقی که باعث فشار سنگین هم بر سفره مردم و هم بودجه دولت خواهد شد.

   زنگ خطر جهانی
نه فقط اقتصاد ایران گرفتار تحریم و جنگ با کرونا که اقتصاد جهان هم با خطر جدی مواجه است و اگر موج تازه کرونا بتواند شاخص رشد اقتصاد جهان را تحت‌تأثیر قرار دهد، به‌طور طبیعی شوک تازه‌ای بر اقتصاد ایران وارد خواهد شد، این شوک می‌تواند هم در کاهش قیمت جهانی نفت و هم در افت قیمت جهانی بسیاری از کالاهای صادراتی ایران ازجمله محصولات پتروشیمی‌ها و فولادی بازتاب پیدا کند. تازه‌ترین گزارش سازمان جهانی کار می‌گوید در نتیجه موج تازه پاندومی کرونا در نیمه دوم سال‌جاری میلادی بازار جهانی کار با چالش فراگیر و جدی مواجه خواهد شد و ضربه سختی را بر زنان کارگر وارد می‌سازد. این نهاد بین‌المللی می‌افزاید: در جهان حدود ۵۱۰ میلیون یا ۴۰ درصد از تمامی کارگران زن جهان در بخش به‌شدت آسیب دیده کار می‌کنند و این رقم برای مردان ۳۶.۶ درصد است به‌نحوی که ساعات کاری در 3 ماهه دوم سال با ریزش ۱۴ درصدی معادل از دست رفتن ۴۰۰ میلیون شغل تمام‌وقت مواجه شده درحالی‌که پیش از این پیش‌بینی شده بود تنها 305میلیون شغل از دست برود.