قدرت نمایی ترکیه در امتداد مدیترانه

سیاوش فلاح پور_خبرنگار

در رخدادی بی‌سابقه و به فاصله کوتاهی پس از پیروزی‌های نظامی دولت وفاق علیه شبه نظامیان ژنرال حفتر، عالی‌ترین مقامات نظامی ترکیه در سفری رسمی عازم طرابلس، پایتخت لیبی شدند. خلوصی اکار، وزیر دفاع و یشار غولر، رئیس ستاد ارتش ترکیه در جریان این سفر با فایز السراج، رئیس دولت وفاق ملی و دیگر مقامات و فرماندهان نظامی این دولت ملاقات و رایزنی داشتند. پیش از این نیز، وزیر خارجه ترکیه و فرمانده نیروی دریایی این کشور در سفرهایی جداگانه با سران دولت وفاق ملاقات داشتند؛ نموداری رو به رشد از سفرها و تعاملات رسمی که نشان از تحکیم موقعیت دولت وفاق در طرابلس، بعد از ماه‌ها کشمکش و درگیری نظامی سرنوشت‌ساز دارد.
تمام اینها در حالی است که افزایش دخالت‌های ترکیه در بحران لیبی و نقش اساسی مستشاران نظامی این کشور در شکست سنگین نیروهای حفتر، نارضایتی شدید برخی کشورهای عربی و اروپایی را به‌دنبال داشته است. برای مثال سخنگوی وزارت خارجه فرانسه روز گذشته با اشاره به سفرهای مقامات نظامی ترکیه به طرابلس گفت: رفتارهای ترکیه در سطح منطقه و مخصوصا بحران لیبی منجر به افزایش تنش شده و نگرانی جامعه جهانی را به‌دنبال داشته است. همچنین انور قرقاش، وزیر مشاور دولت امارات نیز در توییتر خود، سفر مقامات نظامی ترکیه به طرابلس را نقض آشکار توافق کنفرانس برلین و قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل خواند.
کنفرانس برلین سال گذشته به میزبانی آلمان و با حضور تمام بازیگران مؤثر در بحران لیبی با هدف یافتن راه‌حلی برای پایان بحران نظامی این کشور برگزار شد. در پایان این کنفرانس، توافقی عمومی میان تمام کشورهای حاضر، مبنی بر عدم‌حمایت تسلیحاتی از نیروهای حاضر در لیبی و تشویق این نیروها برای آتش‌بس حاصل شد. همچنین قطعنامه‌های مورد نظر انور قرقاش نیز از سال2014، هرگونه ارسال سلاح به داخل لیبی یا حمایت نظامی و امنیتی از نیروهای حاضر در این کشور را ناقض امنیت جهانی و غیرقانونی به‌شمار آورده است.
با این حال باید توجه داشت پیش از ترکیه، کشورهایی نظیر فرانسه، امارات، روسیه، عربستان سعودی و مصر بودند که مفاد قطعنامه‌ها و توافق‌های مذکور را از طریق ارسال گسترده سلاح و نیرو به لیبی نقض کرده‌اند. براساس تحقیقات میدانی روزنامه گاردین، دولت امارات صرفا از ابتدای سال میلادی جاری تا‌کنون، 5تن سلاح از طریق کشتی‌های باربری به بنادر تحت سیطره ژنرال حفتر فرستاده است. علاوه بر تسلیحات روسی و فرانسوی متعدد یافت‌شده در پایگاه‌های حفتر، تعداد قابل توجهی از نیروهای مزدور واگنر یا سودانی نیز با حمایت‌های مالی عربستان سعودی و امارات برای حمایت از مواضع شبه‌نظامیان حفتر در لیبی حضور دارند. این حمایت‌ها تا جایی پیش رفت که حفتر به فاصله کوتاهی پس از کنفرانس برلین با زیر پا گذاشتن تمام توافق‌های صورت‌گرفته، عملیات خود برای «فتح طرابلس» و سقوط دولت وفاق را آغاز کرد؛ عملیاتی که البته نتایج معکوس داشته و با شکست و عقب‌نشینی قابل‌توجه نظامیان تحت امر حفتر خاتمه یافت.
شبکه الجزیره در این‌باره می‌نویسد: سفرهای بی‌سابقه مقامات نظامی ترکیه به لیبی در چنین شرایطی، پیامی مبنی بر قدرت‌نمایی به طرف‌های مقابل دارد. جالب آنکه این مقامات، پیش از سفر به لیبی، همراه با رجب طیب اردوغان در دوحه، پایتخت مهم‌ترین متحد عرب ترکیه حضور داشتند.

به سوی تأسیس پایگاه نظامی؟
از جمله محورهای رایزنی مقامات نظامی ترکیه و دولت وفاق، توافق بر سر تاسیس «مراکز آموزش حرفه‌ای نظامیان» توسط ارتش ترکیه در خاک لیبی بوده است. صلاح النمروش، وزیر دفاع دولت وفاق ضمن تأیید این خبر به خبرنگاران گفت: حمایت‌های همه‌جانبه ترکیه از مردم و دولت لیبی در طرابلس ادامه دارد و در این چارچوب قرار است برای بازسازی زیرساخت‌های ازبین‌رفته ارتش لیبی و طراحی نیروی نظامی مدرن و کارآمد، بیش از گذشته به ظرفیت‌های ترکیه رجوع کنیم.
منابع رسانه‌ای نزدیک به دولت وفاق علاوه بر این، اطلاعاتی را هم درباره حضور پررنگ‌تر نیروی دریایی ترکیه در سواحل طرابلس برای حمایت از مواضع دولت وفاق و تامین امنیت مراکز حیاتی این کشور منتشر کرده‌اند. به گزارش خبرگزاری دولتی لیبی (وابسته به دولت وفاق)، در جریان نشست مشترک وزرای دفاع 2کشور بر سر حق حضور دائمی کشتی‌های جنگی ارتش ترکیه در مرزهای آبی لیبی و بنادر این کشور، توافق‌های اولیه صورت گرفته است. شبکه الجزیره قطر نیز در گزارش خود با اشاره به این موضوع نوشت: احتمال تعرض به کشتی‌های ترکیه در مسیر سواحل لیبی، از سوی نیروی دریایی یونان، مصر و یا حتی اسرائیل، تمرکز این کشور بر حضور جدی‌تر در دریای مدیترانه را بیشتر کرده است. پیش از این دولت‌های مصر و امارات از کشورهای حوزه مدیترانه خواسته بودند با انتقال غیرقانونی سلاح توسط کشتی‌های ترکیه به سواحل لیبی برخورد کنند.
این اقدامات بی‌سابقه از سوی محور مخالف ترکیه در بحران لیبی به‌عنوان نشانه‌هایی از برنامه ارتش این کشور برای تاسیس پایگاه نظامی دائمی تفسیر شده است. روزنامه سعودی الشرق‌الاوسط در سرمقاله خود به قلم عبدالرحمن الراشد در این‌باره نوشت: ترکیه با اعزام هزاران مزدور و تروریست از شهر ادلب به لیبی، بحران نظامی این کشور را وارد مراحل پیچیده‌تری کرده و حالا با حرکت تدریجی در مسیر تاسیس پایگاه نظامی، به‌دنبال تکرار الگوی شمال سوریه است؛ الگویی که باید به‌طور یکپارچه از سوی کشورهای عربی و جامعه جهانی با آن مقابله شود.