اقتصاد ایران ونزوئلایی نمی‌شود

هیأت عامل بانک مرکزی دوباره کف نرخ سود سیاستی‌اش را در کمتر از یک هفته بالاتر برد، 4تیرماه امسال کف دالان سود از 10درصد به 12درصد افزایش یافت و از امروز هم نرخ سود سپرده‌گذاری بانک‌ها نزد بانک مرکزی به 13درصد افزایش می‌یابد. سیاست بانک مرکزی جلوگیری از تبدیل پایه پولی به نقدینگی با هدف مهار نرخ تورم و سوق‌دادن آن به نرخ 22درصد در پایان امسال است، به‌ویژه اینکه نرخ رشد پایه پولی در پایان خرداد امسال نسبت به پایان سال گذشته 8.8درصد رشد کرده درحالی‌که رشد نقدینگی در این مدت 7.3درصد برآورد شده است. افزایش پایه پولی که از بهمن پارسال تا خرداد امسال از محدوده مورد انتظار فراتر رفته، زنگ خطری جدی برای نرخ تورم در حال کاهش ایران محسوب می‌شود و حالا بانک مرکزی در کنار کمک به دولت جهت تامین کسری بودجه‌اش از کانال حراج اوراق بدهی، برای اینکه پول پرقدرت چاپ‌شده در نتیجه پایه پولی به نقدینگی و نرخ تورم دامن نزند، تصمیم گرفته تا با افزایش کف دالان سود، بخشی از پایه پولی ایجاد‌شده را از طریق تشویق بانک‌ها به سپرده‌کردن بخشی از منابع خود نزد بانک مرکزی بلوکه کند تا به نقدینگی در دست مردم تبدیل نشود.

در هفته‌های اخیر بار دیگر بحث احتمال ونزوئلایی‌شدن اقتصاد ایران در محافل اقتصادی داغ شده و برخی اقتصاددانان و کارشناسان ازجمله پویا ناظران، این خطر را به سیاستگذاران گوشزد کرده بود؛ هشداری که البته با واکنش برخی اقتصاددانان ازجمله تیمور رحمانی، مجید شاکری و علی سرزعیم مواجه شد که ونزوئلایی‌شدن اقتصاد ایران را رد کرده بودند. در این میان محمد طبیبیان هم در اظهارنظری به دفاع ضمنی از مواضع پویا ناظران پرداخت. ماجرای خطر ونزوئلایی‌شدن اقتصاد ایران و احتمال شکل‌گیری پدیده ابرتورمی، پس از آن قوت گرفت که نرخ رشد پایه پولی از نرخ رشد نقدینگی سبقت گرفت و زنگ هشدار به صدا درآمد که اگر این پایه پولی به نقدینگی و بانک مرکزی هم به گاوصندوقی برای کسری بودجه دولت تبدیل شود، احتمال دارد که نرخ تورم روند شتابانی را تجربه کند.

پاسخ همتی به هشدارها
برجسته‌شدن چالش ونزوئلایی‌شدن اقتصاد ایران دیروز باعث شد تا عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی واکنش نشان داده و اعلام کند: کارشناسان اقتصادی، رشد نقدینگی سال‌۹۸ و سه‌‌ماهه اول‌۹۹ را بسیار زیاد می‌دانند؛ چرا‌که رشد پایه پولی سال گذشته بیش از متوسط۵۰سال اقتصاد بوده است، اما‌ با وجود کسری بودجه قابل توجه دولت، فاصله چندانی با آن متوسط نداشته است و رشد ۸.۸درصد آن در سه‌ماهه اول سال٩٩ نیز، چندان فاصله معناداری با رشد‌های فصلی سال‌های قبل ندارد.
او با تأیید اینکه رشد نقدینگی همواره یک پدیده ساختاری در اقتصاد ایران است، توضیح می‌دهد که حجم نقدینگی موجود و حتی‌ رشد کنونی آن، نمی‌تواند موجب آن تورم بالایی بشود که پیش‌بینی می‌کنند. استدلال همتی این است که بخشی از همین نقدینگی موجود، برای تامین کسری بودجه استفاده خواهد شد و فروش دارایی و انتشار اوراق دولت و تأمین مالی کسری بودجه از اوراق، به معنی استفاده از نقدینگی موجود اقتصاد است؛ بدون آنکه فشاری به پایه پولی وارد شود.
به گزارش همشهری، یکی از هشدارهای جدی کارشناسان افزایش ریسک سیستماتیک و انباشت ریسک سرمایه‌گذاری در بازارهای دیگر ازجمله بازار دارایی نظیر بورس است؛ موضوعی که رئیس‌کل بانک مرکزی هم بر آن صحه می‌گذارد و می‌گوید: لازم است سیاست‌های احتیاطی کلان در بقیه بخش‌های اقتصاد کلان با دقت اعمال شود تا از انباشت ریسک‌های سیستماتیک جلوگیری شده و اقدامات ثبات‌ساز بانک مرکزی خنثی نشود. رئیس‌کل بانک مرکزی با این قید که تا آنجایی که به مدیریت پولی و ارزی مربوط می‌شود، اطمینان داده کسری بودجه دولت قطعا، بهتر از سال‌های قبل، مدیریت می‌شود و مسیر اعمال سیاست پولی نیز‌ به سمت نرخ سودی پیش می‌رود که در بازار بین‌بانکی و در دامنه دالان کف و سقف، که از امروز بین ۱۳ و ۲۲‌درصد خواهد بود، توسط بانک مرکزی مدیریت می‌شود.

  خطر تحریک انتظارات تورمی

چالش اصلی پیش روی دولت و بانک مرکزی اما به‌احتمال تشدید انتظارات تورمی و شکل‌گیری سفته‌بازی در بازارها ازجمله بازار ارز مر‌بوط می‌شود. به‌ویژه اینکه قیمت اسکناس دلار آمریکا در بازار آزاد ایران تا مرز 21هزارتومان پیشروی کرده است. بانک مرکزی برای اینکه مطمئن شود پایه پولی تبدیل به جهش نقدینگی نخواهد شد، سیاست‌های پولی را منعطف کرده و با رصد تحولات و متغیرهای پولی فاصله بین نرخ سود را در بازار بین‌بانکی به 9درصد رسانده است. سیاستگذاران پولی معتقدند که رشد اقتصادی ایران بدون نفت در مسیر صعودی حرکت می‌کند اما نرخ تورم از تورم هدف 22درصدی فاصله دارد. البته بانک مرکزی نمی‌‌گوید نرخ رشد اقتصادی مثبت شده و درصد رشد آن را اعلام نمی‌کند و تنها پیام داده که در مسیر بهبود قرار دارد. افزون بر اینکه سیاستگذار پولی به‌دلیل دستور احتمالی دولت از اعلام نرخ تورم منع شده به این دلیل که اختلاف نرخ تورم بانک مرکزی و مرکز آمار ایران باعث سردرگم‌شدن مردم و فعالان اقتصادی نشود. به گزارش همشهری، درحالی‌که بانک‌ها از امروز می‌توانند نزد بانک مرکزی مازاد منابع خود را با نرخ 13درصد سپرده ‌کنند، نرخ سود گرفتن اعتبار بانک‌ها از بانک مرکزی 22درصد شده است و این احتمال وجود دارد که سیاستگذار پولی نرخ سود سپرده بانک‌ها را در هفته آینده باز هم اصلاح کند.