خط و نشان حزب‌الله و آمریکا در بیروت
همزمان با افزایش تنش‌های امنیتی در سراسر منطقه، فشارهای آمریکا بر حزب‌الله لبنان نیز بیشتر شده است
سیاوش فلاح پور_خبرنگار
جامعه لبنان در تمام ابعاد به مرز بحران و حتی فراتر از آن، فروپاشی رسیده است. وضعیت اقتصادی این کشور حتی از دوران جنگ داخلی در دهه 80نیز وخیم‌تر است. هر روز کالاهای بیشتری به لیست مواد کمیاب در بازار اضافه شده و قدرت خرید مردم نیز با سقوط بی‌سابقه ارزش لیر به‌طور مداوم کمتر می‌شود. از سوی دیگر، قوی‌ترین ائتلاف‌های سیاسی که ساختار قدرت در این کشور را طی 3دهه گذشته شکل داده بودند، حالا برای نخستین‌بار، با خطر فروپاشی از درون روبه‌رو شده‌اند؛ از تنش‌های میان حزب‌الله با جنبش امل و جریان آزاد ملی گرفته تا مجادله لفظی رهبران جریان 14مارس، نظیر سمیر جعجع و سعد الحریری! شرایط اجتماعی مردم نیز تعریفی ندارد؛ مردمی که در سایه ارتفاع روزانه خط فقر و مجادلات سیاسی احزاب، نگران آینده خود و فرزندانشان هستند.
همزمان با تمام این مشکلات، فشارهای خارجی بر لبنان و مشخصا حزب‌الله نیز رو به افزایش است؛ فشارهایی که از تحریم تمام منابع مالی این حزب و تلاش برای قطع روابط برون‌مرزی آن شروع شده و حالا به مرحله «ضرورت خروج حزب‌الله از دولت» رسیده است! امری بی‌سابقه که نشان از ورود آمریکا به میدان مقابله مستقیم با حزب‌الله در زمین لبنان دارد. آخرین حلقه از این بحران به مصاحبه جنجالی دورثی شیا، سفیر آمریکا در لبنان با شبکه سعودی الحدث برمی‌گردد. او در این مصاحبه به صراحت حزب‌الله را گروهی تروریستی خواند که حضورش در دولت لبنان مایه نگرانی آمریکاست. شیا همچنین در بخش دیگری از این مصاحبه که بازتاب بسیار گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی عربی و مخصوصا لبنانی داشت، ادعاکرد: متأسفانه مانع اصلی بر سر راه اصلاحات اقتصادی و خروج لبنان از این بحران، حضور حزب‌الله در قدرت و وزارتخانه‌های دولتی است. سفیر آمریکا در حالی حزب‌الله را عامل اصلی بحران لبنان معرفی می‌کند که هم‌اکنون اکثریت پارلمان لبنان براساس رأی مردم در اختیار این حزب و ائتلاف 8مارس است.
پاسخ حزب‌الله؛ ورود دستگاه قضایی به میدان
واکنش حزب‌الله به عبور سفیر آمریکا از خطوط قرمز فراتر از انتظار بود. فردای انتشار این مصاحبه، یکی از قضات لبنانی با صدور حکمی، هرگونه مصاحبه با سفیر آمریکا یا حتی انتشار مصاحبه‌های وی در رسانه‌های داخلی لبنان را عملی مجرمانه و قابل پیگرد قانونی اعلام کرد. در حکم محمد مازح، قاضی پرونده‌های فوری در دادگاه صور (شهری در جنوب لبنان) آمده است: اجرای مصاحبه یا هرگونه تعامل رسانه‌ای با سفیر آمریکا در لبنان، برای تمام رسانه‌های لبنانی یا رسانه‌های خارجی که در داخل لبنان فعالیت دارند، اعم از تصویری، مکتوب، صوتی یا دیجیتال به‌مدت یک سال ممنوع است. همچنین جریمه نقض این حکم، 200هزار دلار تعیین شده است. قاضی مازح برای توجیه علل صدور این حکم در مصاحبه با شبکه المیادین، گفت: اظهارات خانم سفیر از تمام قوانین و عرف‌های دیپلماتیک خارج شده و دخالت علنی و وقیحانه در امور داخلی لبنان به شمار می‌رود. چنین سخنانی علاوه بر آنکه عواطف هزاران شهروند لبنانی را جریحه‌دار می‌کند، زمینه‌ساز تنش‌های سیاسی و مذهبی خطرناکی نیز در جامعه خواهد بود که باید به هر نحو ممکن از وقوع آنها جلوگیری کنیم.
صدور این حکم واکنش‌های متعدد و البته متفاوتی را در میان رسانه‌های لبنانی به‌دنبال داشت. شبکه‌های مشهور LBC و MTV نیز که از پایگاه‌های جریان رقیب حزب‌الله به شمار می‌روند در بیانیه‌های جداگانه، این حکم را گامی خطرناک در مسیر محدودیت آزادی بیان در لبنان به شمار آورده و بر ادامه فعالیت‌های رسانه‌ای خود به‌طور طبیعی، بدون درنظر گرفتن چنین احکامی تأکید کردند. همچنین بخش عمده رسانه‌های معتدل، نظیر شبکه الجدید که از اظهارات سفیر آمریکا ناراضی بودند نیز حاضر به حمایت از حکم قاضی مازح نشده و آن را پاسخی نامناسب ارزیابی کردند. با این حال، جریان‌های رسانه‌ای دیگر ازجمله شبکه‌های المیادین و المنار، با تأکید بر غیرقانونی بودن سخنان سفیر آمریکا و همچنین نقش این کشور در بحران داخلی لبنان، از افزایش نظارت‌های قضایی برای تحرکات رسانه‌ای سفارت آمریکا در بیروت استقبال کردند.
جالب آنکه ساعاتی بعد از صدور این حکم، سفارت آمریکا در بیانیه‌ای اعلام کرد دولت لبنان از شخص سفیر بابت این مسئله معذرت‌خواهی کرده است. این ادعا اگرچه خیلی عجیب و جنجالی بود اما به فاصله کوتاهی از سوی منابع رسمی دولت تکذیب شد تا جنگ رسانه‌ای میان آمریکا و حزب‌الله وارد فاز جدیدی شود. منال عبدالصمد، وزیر رسانه دولت جدید لبنان در مصاحبه تلفنی با شبکه الجدید، گفت: به‌رغم آنکه شخصا مخالف حکم قاضی مازح هستم، اما براساس اطلاعاتی که در اختیار دارم و همچنین گفت‌وگویی که دقایقی پیش با آقای نخست‌وزیر داشتم، هیچ‌گونه معذرت‌خواهی از سوی دولت نسبت به سفیر آمریکا رخ نداده است. امیدوارم خانم شیا برای اثبات ادعای خود عنوان کنند پیام عذرخواهی از سوی چه‌کسی تقدیم ایشان شده است. وی همچنین در بخش پایانی مصاحبه بار دیگر تأکید کرد: حساسیت قاضی مازح بر حاکمیت ملی لبنان قابل تقدیر است اما موضع دولت در قبال هرگونه محدودیتی برای آزادی بیان و سایر حقوق شهروندان، به هر دلیل و بهانه‌ای منفی است.
تراژدی یخچال‌های خالی
همزمان با این بحران‌ها، شرایط زندگی برای شهروندان لبنانی روزبه‌روز سخت‌تر می‌شود؛ سختی‌هایی که حاصل سال‌ها بدهی‌های متراکم دولت‌های لبنان به بانک‌های خارجی و البته فساد عمیق درون این کشور است. اکنون کنترل قیمت ارز به‌گونه‌ای از اختیار بانک مرکزی لبنان خارج شده که هر دلار در بازار سیاه 5تا 8هزار لیر مبادله می‌شود؛ درحالی‌که طی بیش از 2 دهه گذشته از 1800لیر عبور نکرده بود. به این ترتیب، موج گرانی و البته فقدان کالاهای مصرفی در بازارهای لبنان آغاز شده است. ممکن است در نگاه اول، خالی شدن بازار را محدود به کالاهای وارداتی یا احیانا لوکس بدانیم، اما در واقعیت کار به کمبود نان در سطح شهرهای بزرگ لبنان رسیده است؛ چراکه ارز کافی برای واردات آرد محدود شده و البته برخی منابع نیز از احتکار این مواد توسط تجار بزرگ سخن می‌گویند. طی 2روز گذشته، شهروندان لبنانی در برخی شهرهای این کشور برای خرید نان‌های بسته‌بندی شده (به شکل دستی و نه کارخانه‌ای) از پشت خودروهای سنگین حمل بار صف بسته و شرایط نامناسبی را برای خرید این محصول اولیه متحمل شدند.
در این میان عکاس خبرگزاری فرانسه، در ابتکاری خبری سراغ خانه‌های تعدادی از شهروندان فقیر لبنانی رفته و از آنها در کنار یخچال‌های خالی‌شان عکس گرفته است؛ عکس‌هایی که نمادی از وضعیت مردم در مناطق حاشیه‌ای و جنوب شهرهای لبنان به شمار می‌آید. انتشار این تصاویر، فضای شبکه‌های اجتماعی لبنانی را تا حد زیادی تحت‌تأثیر قرار داده است. عبدالله حرفوش، خبرنگار اقتصادی لبنانی با اشاره به این تصاویر در توییتر خود، نوشت: بازگشت به لبنان زیبا و ثروتمندی که می‌شناختیم تقریبا امری محال شده است. در تمام این سال‌ها لبنان را در سونامی بدهی‌های خارجی گرفتار کردند بدون آنکه قدمی در توسعه قدرت صنعتی و تولیدی کشور بردارند و حالا ما شهروندان باید بهای تصمیمات دولت‌ها را بپردازیم.
تمام اینها در حالی است که صندوق بین‌المللی پول در آخرین موضع‌گیری خود درباره لبنان، چشم‌انداز نگران‌کننده‌ای را برای آینده این کشور مطرح کرده است.
به گفته کریستالینا جورجیوا، مدیر این صندوق، مذاکرات با دولت لبنان برای اعطای وام جدید به این کشور تا‌کنون بی‌نتیجه بوده و فعلا هیچ نشانه‌ای برای مهار بحران مالی لبنان وجود ندارد. منابع رسانه‌ای نزدیک به حزب‌الله می‌گویند آمریکا از طریق صندوق بین‌المللی پول به‌دنبال تحمیل شروط سیاسی و نظامی بر دولت لبنان است. این رسانه‌ها، رویکرد به شرق و مخصوصا چین را به‌عنوان گزینه بدیل دولت برای مقابله با فشارهای صندوق معرفی می‌کنند.