تولید لبنیات؛ از صنعتی به سنتی

افزایش نرخ شیرخام و مواداولیه بسته‌بندی فرآورده‌های لبنی موجب افزایش هزینه تمام‌شده تولید انواع شیر و لبنیات و افزایش پی‌درپی قیمت این اقلام شده است. با محمدرضا اسماعیلی، عضو اتحادیه‌های تعاونی‌های لبنی کشور، گفت‌وگو کرده‌ایم.


 شرایط کنونی صنایع لبنی چگونه است؟
مسئولان هر ازچندگاهی برنامه‌هایی را مطرح می‌کنند و مصوباتی را می‌گذرانند که برمبنای آنها فعالان صنعتی نیز براساس اعتمادی که به مسئولان دارند واحدهای تولیدی را راه‌اندازی می‌کنند، اما با راه‌اندازی این واحدها، مسئولان دولتی جدیتی در اجرای این مصوبات ندارند و متأسفانه بسیاری از اینگونه مصوبات نیز اجرایی نشده است. بی‌توجهی به صنایع لبنی در حالی است که در برنامه پنجم توسعه، رسیدن میانگین مصرف سالانه شیر به 156لیتر برای هر ایرانی هدفگذاری شده بود و با ظرفیت‌های ایجاد‌شده در صنایع لبنی، امکان تحقق این هدف و حتی تولید 10درصد بیش از این هدفگذاری برای صادرات لبنیات فراهم شد و هنوز هم این ظرفیت وجود دارد، اما متأسفانه اکنون کارخانه‌های لبنی توان رقابت با بخش سنتی را ندارند چون هزینه‌های تولید صنعتی لبنیات رشد بسیاری داشته و به‌طور مثال تامین ظروف مورد نیاز برای بسته‌بندی این اقلام حدود 40درصد هزینه تمام‌شده تولید لبنیات صنعتی را تشکیل می‌دهد، اما این هزینه در بخش لبنیات سنتی به‌مراتب کمتر است.
علت اقبال مردم به لبنیات سنتی چیست؟
 واقعیت این است که علاوه‌بر هزینه‌های بسته‌بندی در بخش تولید سنتی لبنیات، هزینه‌هایی برای پرداخت دستمزد مسئول فنی، آزمایشگاه ، بخش‌های کنترل کیفی و قرنطینه نیز وجود ندارد و تولید‌کنندگان لبنیات سنتی حتی برای چاپ برچسب درج نام برند نیز هزینه‌ای متحمل نمی‌شوند. درمجموع حذف بخش عمده‌ای از هزینه‌ها در تولید لبنیات سنتی، موجب شکل‌گیری رقابتی نابرابر بین این تولیدکنندگان و کارخانه‌های صنعتی محصولات لبنی شده است. اما مشکل به اینجا هم ختم نمی‌شود و برخی تبلیغات ناروا علیه تولیدکنندگان صنعتی لبنیات نیز این رقابت را سخت‌تر کرده است.
چنددرصد ظرفیت صنایع لبنی فعال است؟ 
متأسفانه بخش زیادی از ظرفیت صنایع لبنی کشور بدون استفاده مانده و می‌توان گفت که این صنایع تنها با 20 تا30درصد ظرفیت، فعالیت کرده و حدود 70درصد ظرفیت کارخانه‌های لبنی، تعطیل یا نیمه‌تعطیل است. بررسی آمار پروانه‌های تاسیس و بهره‌برداری این صنعت نشان می‌دهد که اکنون از 1500کارخانه دارای مجوز فعالیت در کشور، تنها چندکارخانه انگشت‌شمار عمدتا خصولتی در حال فعالیت هستند و نگاهی به بازار محصولات لبنی نیز نشان می‌دهد که اکنون تنها اقلام کالایی چندبرند محدود در بازار به چشم می‌خورد. این شرایط موجب‌شده تا طی یک سال گذشته تعداد زیادی از تولیدکنندگانی که مجوز تاسیس خطوط و فعالیت برای تولید صنعتی لبنیات را داشته‌اند به‌دلیل دردسرهای کمتر تولید سنتی، کارخانه‌های خود را تعطیل و با اجاره یک مغازه یا کارگاه کوچک، تعداد محدودی کارگرو برق ارزان، محصولات لبنی سنتی را تولید و عرضه ‌کنند. 
علت عرضه چندنرخی لبنیات چیست؟
متأسفانه برخی کارخانه‌های لبنی در نرخ‌گذاری محصولات بی‌انصافی می‌کنند. برخی کارخانه‌های لبنی خصولتی که قدرت و پشتوانه بیشتری دارند در تعیین و درج قیمت محصولاتشان همه‌کاره‌‌ هستند، اما نرخ محصولات واحدهای لبنی کوچک به‌مراتب کمتر از قیمت‌هایی است که اینگونه صنایع بزرگ روی بسته‌بندی محصولات خود درج می‌کنند. متأسفانه مسئولان دولتی نیز در زمینه قیمت‌گذاری، بیشتر با این شرکت‌ها هماهنگ هستند.