آسیا
خروج یک‌چهارم نیروهای آمریکایی از افغانستان
با وجود آغاز روند خروج نیروهای آمریکا از خاک افغانستان، همچنان خبری از توقف درگیریها و آغاز مذاکرات صلح نیست
محمدامین خرمی ـ خبرنگار
حدود 5ماه از امضای توافق صلح میان آمریکا و طالبان می‌گذرد اما آغاز روند خروج نیروهای آمریکایی تنها بخشی از توافق است که تا به اینجا طبق برنامه اجرایی شده؛ در افغانستان همچنان خبری از صلح و ترک مخاصمه نیست.
روزنامه نیویورک‌تایمز در گزارشی به نقل از یکی از فرماندهان نظامی آمریکا در افغانستان نوشته که شمار نیروهای آمریکایی مستقر در این کشور طبق جدول زمانبندی مورد توافق، از 12هزار نفر به 8هزار و 600نفر رسیده است. اگرچه توافق بدون حضور نمایندگان دولت افغانستان انجام شد، اما تعهداتی نیز بر عهده دولت گذاشته شده که مهم‌ترین آن آزادی نیروهای دربند طالبان بوده است. براساس توافق صورت‌گرفته، باید 5هزار نیروی طالبان با هزار نیروی دولتی مبادله می‌شدند. همچنین، قرار بود دولت و طالبان برای پایان‌دادن به درگیریها بر سر میز مذاکره بنشینند.
جنگ افغانستان به طولانی‌ترین جنگ تاریخ آمریکا تبدیل شده و اکنون حدود 2دهه از حضور نیروهای نظامی آمریکایی در این کشور می‌گذرد. این جنگ تاکنون بیش از 2تریلیون دلار هزینه داشته و تلفات نیروهای آمریکایی بیش از 3هزار و 500نفر اعلام شده است. حوالی سال2010، شمار نیروهای نظامی آمریکایی مستقر در افغانستان از مرز 100هزار نفر گذشت. در کنار این نیروها، دست‌کم 50هزار نیروی رزمی از 40کشور دیگر نیز حضور داشتند؛ کشورهایی که یا به‌دلیل حضورشان در ناتو پایشان به جنگ افغانستان باز شده بود یا خود را متحد آمریکا می‌دانستند و در کنار سربازان این کشور قرار گرفتند. با طولانی‌شدن جنگ، همه طرف‌های درگیر به این نتیجه رسیدند که بحران افغانستان راه‌حل نظامی ندارد و همین مسئله باعث آغاز روند کاهش نیروهای خارجی در این کشور شد. اوباما در پایان دوره 8ساله ریاست‌جمهوری‌‌اش روند خروج نیروها را آغاز کرد اما شرایط بحرانی افغانستان هرگز اجازه خروج کامل نیروها را نداد.
اما امضای توافق میان ملابرادر معاون سیاسی طالبان و زلمای خلیلزاد فرستاده ویژه دونالد ترامپ در امور افغانستان، نقطه عطف جنگ بود. هیأت مذاکره‌کننده از سوی آمریکا طبق وعده دونالد ترامپ برای کاهش نیروهای آمریکایی خارج از مرزهای این کشور، خروج گام به گام نیروها از خاک افغانستان را پذیرفت. قرار بود طی 135روز، شمار نیروهای آمریکایی به 8هزار و 600نفر برسد که به گفته ژنرال فرانک مک‌کنزی، فرمانده مقر مرکزی فرماندهی نیروهای آمریکایی، این کاهش نیرو انجام شده است. طبق توافق آمریکا و طالبان، نیروهای آمریکایی باید طی 14ماه به‌طور کامل افغانستان را تخلیه کنند؛ موضوعی که اکنون اما و اگرهای بسیاری در مورد آن مطرح شده است. نیویورک‌تایمز به نقل از مک‌کنزی نوشته که عملی‌شدن این بخش از توافق، در گرو قطع ارتباط میان طالبان و القاعده و همچنین آغاز مذاکرات صلح میان دولت و طالبان است.
طالبان؛ ادامه ارتباط با القاعده
5ماه مانده به انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، دونالد ترامپ برای عمل به وعده‌اش برای بازگرداندن سربازان آمریکایی تحت فشار است. اغلب تحلیلگران نظامی اما معتقدند تخلیه عجولانه افغانستان، در نهایت باعث ایجاد خلأ قدرت در این کشور خواهد شد که سقوط آن به دامن طالبان بدیهی‌ترین نتیجه‌اش خواهد بود.
وضعیت افغانستان به کشوری که به سمت پایان جنگ می‌رود، هیچ شباهتی ندارد. اگرچه حملات طالبان علیه مواضع نیروهای آمریکایی و دیگر نیروهای خارجی به‌طور کامل متوقف شده، اما شمار حملات طالبان و شدت درگیریها میان طالبان و دولت افزایش پیدا کرده است. طبق اعلام وزارت دفاع افغانستان، تنها طی یک‌ماه بعد از توافق طالبان با آمریکا، بیش از 2هزار حمله کوچک و بزرگ از سوی طالبان در 4گوشه افغانستان به ثبت رسید؛ وضعیتی که نشان می‌دهد طالبان تمایلی به پایان دادن به درگیریها ندارد. البته سران طالبان نیز به ادامه حملات نیروهای دولتی معترض هستند و حملات خود را در واکنش به حملات زمینی و هوایی نیروهای دولتی می‌دانند.
همزمان، هیچ نشانه‌ای از پایان ارتباط میان طالبان و القاعده هم دیده نمی‌شود. همین ارتباط بود که بهانه جورج بوش، رئیس‌جمهور آمریکا در سال2001 برای حمله به افغانستان قرار گرفت. گزارش تازه‌ای از شورای امنیت سازمان ملل نشان می‌دهد که روابط میان این 2گروه همچنان مستحکم است. در این گزارش که ماه قبل منتشر شد، شورای امنیت هشدار داده که افراد کلیدی در حلقه رهبری القاعده و صدهانفر از نیروهای این گروه در افغانستان مستقر هستند. در این گزارش بر ارتباط نزدیک شبکه حقانی و القاعده تأکید شده است. شبکه حقانی متحد طالبان است و در هماهنگی کامل با این گروه عمل می‌کند. فرمانده شبکه حقانی یعنی سراج‌الدین حقانی به‌عنوان معاون رهبر طالبان فعالیت دارد. ماه قبل، دولت افغانستان حتی شبکه حقانی را به همکاری با داعش در انجام عملیات تروریستی در ننگرهار متهم کرد که بیش از 30کشته به‌جا گذاشت.
مذاکرات صلح؛ دور از دسترس
مبادله 5هزار نیروی طالبان و هزار نیروی دولتی قرار بود طی 10روز انجام شود. همچنین قرار بود طی این 10روز ترکیب هیأت مذاکره‌کننده از سوی دولت و طالبان مشخص شود و در روز دهم، دو طرف رودرروی هم به مذاکره بنشینند. هیچ‌یک از این 2بند توافق انجام نشد. از همان ابتدا نمایندگان دو طرف بر سر چگونگی آزادی نیروها و همچنین فهرست افراد آزادشده دچار اختلاف شدند و روند مبادله زندانیان به کندی پیش رفت. دولت افغانستان تاکنون تحت فشار آمریکا حدود 3هزار و 500زندانی طالبان را آزاد کرده است. طالبان در مقابل حدود 300زندانی را آزاد کرده است.
مبادله تمام زندانیان پیش‌شرط آغاز گفت‌وگوهای صلح در افغانستان است و تا زمانی که دولت و طالبان این مرحله را به پایان نرسانند، خبری از مذاکرات نخواهد بود. در سمت دولت، شورای‌عالی مصالحه ملی به ریاست عبدالله عبدالله تشکیل شده و اعضای آن نیز مشخص شده‌اند، در سمت طالبان اما هیچ نشانه‌ای از تمایل برای مذاکره دیده نمی‌شود.
توافق طالبان و آمریکا براساس خروج نیروهای آمریکایی از یک‌سو و اجرای آتش‌بس و آغاز مذاکرات صلح از سوی دیگر انجام شده است. یک سوی ماجرا در جریان است اما سوی دیگر، به گرهی دیگر در وضعیت پیچیده سیاسی افغانستان تبدیل شده است.
