بازی اروپا در زمین دشمنان برجام

آخرین روزهای برجام فرا رسیده است. توافق هسته‌ای ایران و1+5پس از خروج آمریکا در اردیبهشت 2 سال قبل، روزبه‌روز نحیف‌تر شد تا جایی که همکاری‌های ایران و آژانس به‌عنوان آخرین حلقه باقیمانده از برجام بر جای مانده بود، اما با صدور قطعنامه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و با میانداری 3 کشور بد قول اروپایی یعنی انگلیس، فرانسه و آلمان آخرین ستون توافق هسته‌ای هم به لرزه افتاد.
در روزهایی که کرونا همه نشست‌ها و رفت‌وآمد‌های دیپلماتیک را تحت‌تأثیر قرار داده است، موضوع ایران هنوز در عرصه دیپلماسی داغ است. 3‌کشور اروپایی پس از تلاش برای گرفتن قطعنامه اجماعی مجازی علیه ایران با رأی مخالف چین مواجه و مجبور شدند نشست حضوری برگزار کنند و در نشست حضوری هم 2‌غول شرقی عرصه دیپلماسی یعنی چین و روسیه به درخواست آنان دست رد زدند تا شورای حکام پس از 8سال نخستین قطعنامه علیه ایران را هرچند به‌صورت غیراجماعی به تصویب برساند.

آخرین قطعنامه
آخرین بار 22شهریور 91شورای حکام با رأی مثبت 31کشور از جمله چین و روسیه و با رأی منفی کوبا و رأی ممتنع اکوادور، تونس و مصر علیه ایران قطعنامه صادر کرده بود که موضوع آن دسترسی به پارچین بود، حالا شورای حکام یک‌بار دیگر به بهانه دسترسی به 2 مکان پای ایران را به شورای حکام باز کرده است؛ موضوعی که شاید مثل سال‌های قبل با ارجاع پرونده هسته‌ای از شورای حکام به شورای امنیت به بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران بینجامد. قطعنامه‌هایی که پس از توافق هسته‌ای در سال 94با قطعنامه 2231بایگانی شدند و این روزها آمریکا به صرافت افتاده یا از طریق شورای امنیت و یا با بهانه عضویت در برجام قطعنامه‌های قبلی علیه ایران را قبل از برچیده شدن تحریم تسلیحاتی ایران در مهرماه امسال احیا کند.

نگاه به چین
در جریان رأی‌گیری اخیر شورای حکام، نگاه‌ها به میز چین متمرکز بود که برخلاف مشی همیشگی با صدای رساتر از قبل حتی با صراحت بیشتر از روسیه مخالفت علنی خود را با قطعنامه ضد ‌ایرانی اعلام کرد.
نماینده چین در نطق خود که روز پنجشنبه در چهارمین روز نشست مجازی شورای حکام ارائه شد، آمریکا را عامل تشدید تنش‌ها بر سر پرونده هسته‌ای ایران توصیف کرده و گفته بود: «ریشه اصلی این وضعیت در رویه‌های یکجانبه و زورگویانه آمریکاست و گواه آن خروج یکجانبه‌اش از برجام و در پیش گرفتن سیاست فشار حداکثری علیه ایران است.»
میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی هم اعلام کرد: باور داریم این قطعنامه می‌تواند مخرب و غیرسازنده باشد.

چیزی برای پنهان کردن نداریم
محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران، پیش‌تر در واکنش به پیش‌نویس این قطعنامه گفته بود: «شورای حکام آژانس نباید به دشمنان برجام اجازه دهد که منافع عالی ایران را به خطر بیندازند... ما چیزی برای پنهان کردن نداریم.»
کاظم غریب آبادی، سفیر ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در واکنش به تصویب قطعنامه ضد‌ایرانی با بیان اینکه سالانه بیش از ۳۳ دسترسی تکمیلی از ایران انجام می‌شود تأکید کرد: این قطعنامه چیزی جز زیاده طلبی و فزون‌خواهی نیست و ایران زیاده‌طلبی را از جانب هر کشور و سازمانی که باشد، کاملاً رد می‌کند.
به گفته او؛ « این قطعنامه نه موجب ترغیب ایران به ارائه دسترسی به آژانس براساس ادعاهای واهی و بی‌اساس می‌شود و نه موجب اعمال فشار به آن. جمهوری اسلامی ایران، این قطعنامه را کاملا رد می‌کند و اقدام مقتضی و مناسب را در واکنش به آن اتخاذ خواهد کرد که مسئولیت و عواقب آن، بر عهده بانیان چنین قطعنامه‌ای خواهد بود.» سفیر ایران در نصیحتی به آژانس خواستار آن شد که قدر همکاری‌های ایران را بداند و کاری نکند که آخرین سنگر چندجانبه‌گرایی در وین فرو بپاشد و برجام نابود شود!

   تروئیکای اروپایی: از بازگشت تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران حمایت نمی‌کنیم

وزرای امور خارجه کشورهای انگلیس، فرانسه و آلمان روز جمعه در پایان نشست خود که پس از تصویب قطعنامه پیشنهادی آنها علیه ایران در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برگزار شد، طی بیانیه‌ای مشترک مدعی شدند که از فعال‌سازی بازگشت خودکار تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران (موسوم به اسنپ بک) توسط آمریکا حمایت نخواهند کرد. وزرای امور خارجه کشورهای اروپایی عضو برجام در این بیانیه اظهار داشته‌اند: «ما قویاً بر این باوریم که هرگونه تلاش یکجانبه برای فعال‌سازی بازگشت خودکار تحریم‌های سازمان ملل [علیه ایران] پیامدهای نامطلوب جدی در شورای امنیت سازمان ملل متحد خواهد داشت. ما نمی‌توانیم از تصمیمی که با تلاش‌های کنونی‌ ما برای حفظ برجام در تضاد است، حمایت کنیم.» در این بیانیه با اشاره به اینکه برجام نقش کلیدی در تقویت رژیم منع اشاعه سلاح‌های هسته‌ای در جهان ایفا می‌کند، از آمریکا به دلیل خروج از برجام در سال 2018 و بازگرداندن تحریم‌های یکجانبه این کشور علیه ایران انتقاد شده است. طرف‌های اروپایی برجام ضمن ابراز تأسف از این تصمیم آمریکا مدعی شده‌اند که از زمان خروج آمریکا از برجام تلاش زیادی برای حفظ این توافق انجام داده‌اند.
وزرای خارجه انگلیس، آلمان و فرانسه در بخش دیگری از بیانیه خود، ایران را مورد خطاب قرار داده و گفته‌اند: «از سال 2019 ایران اقداماتی را در حوزه هسته‌ای صورت داده است که با تعهداتش ذیل برجام مغایرت دارد. ما عمیقاً از این اقدامات که به‌شدت مزایای مرتبط با منع اشاعه سلاح‌های هسته‌ای در برجام را تضعیف می‌کند، نگرانیم.»
آنها در ادامه افزوده‌اند: «ما از ایران می‌خواهیم که در این زمینه گفت‌وگوها و اقدامات اساسی را در هماهنگی با ما و سایر طرف‌های باقی‌مانده در برجام، در دستور کار قرار دهد. ما به دنبال برگزاری یک نشست در سطح وزرا هستیم تا از ایران بخواهیم که با ما همکاری کند و پیش از تصمیم‌گیری، ارزیابی کند که ما کجای فرآیند حل اختلاف در برجام ایستاده‌ایم.» در بخش دیگری از این بیانیه به قطعنامه پیشنهادی 3کشور اروپایی علیه ایران که روز جمعه در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تصویب رسید نیز اشاره شده است. وزرای خارجه انگلیس، آلمان و فرانسه در بیانیه خود بار دیگر از ایران خواسته‌اند که با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کامل داشته باشد.
وزرای امور خارجه 3کشور اروپایی در خصوص منقضی شدن تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت علیه ایران طی کمتر از 4 ماه آینده نیز اعلام کرده‌اند: «3کشور اروپایی به اجرای کامل قطعنامه 2231 که در سال 2015 برای حمایت از برجام صادر شده، پایبند هستند. با این حال، ما معتقدیم که لغو برنامه‌ریزی شده تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت که طبق قطعنامه 2231 در ماه اکتبر [مهرماه] انجام می‌شود، تأثیرات مهمی بر امنیت و ثبات منطقه خواهد داشت.»
در ادامه این بیانیه آمده است: «ما دوست داریم که این موضوع را با همکاری نزدیک روسیه و چین، سایر طرف‌های باقی‌مانده در برجام و همچنین دیگر اعضای شورای امنیت سازمان ملل و کشورهای ذینفع بررسی کنیم.» اوایل اردیبهشت‌ماه سال جاری نشریه آمریکایی نیویورک تایمز گزارش داد که «مایک پمپئو»، وزیر امور خارجه آمریکا قصد دارد با استفاده از یکی از بندهای توافق هسته‌ای «برجام»، تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران را تمدید و یا شورای امنیت سازمان ملل متحد را به اعمال تحریم‌هایی دیگر علیه ایران وادار کند. روزنامه نیویورک‌تایمز در این رابطه نوشت: طرح وزیر امور خارجه آمریکا بر تلاش برای پیشبرد یک استدلال حقوقی مبنی بر اینکه آمریکا به‌رغم خروج از برجام همچنان یکی از طرف‌های مشارکت‌کننده در این توافق چندجانبه است، استوار است. با این حال، مقامات جمهوری اسلامی ایران و برخی دیگر از کشورهای عضو برجام بارها تأکید کرده‌اند که آمریکا از برجام خارج شده و اساساً در جایگاهی نیست که بخواهد برای کشورهایی که همچنان در برجام حضور دارند، تعیین تکلیف کند.
جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا طی هفته‌های اخیر چندین بار در نشست‌های خبری مختلف تأکید کرده است که آمریکا از برجام خارج شده و نمی‌تواند با ادعای اینکه همچنان عضو برجام است، از طریق برجام برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران اقدام کند.

موضوع مورد مناقشه
آژانس در ماه‌های اخیر خواستار بازرسی از 2‌نقطه بوده که گفته می‌شود یکی از این 2‌مکان در حوالی آباده واقع است و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی پیش‌تر مدعی فعالیت مخفیانه اتمی در آن شده بود.
غریب آبادی در واکنش به این درخواست‌های آژانس تأکید کرده: ممکن است بپرسید که چرا ایران به‌طور اتوماتیک دسترسی به این 2 مکان را ارائه نمی‌کند تا سیاسی بودن آنها را اثبات کند. پاسخ، واضح است؛ به‌عنوان یک موضوع حاکمیتی، هیچ کشوری قلمرو خود را فقط براساس ادعاهای مستمر مطرح شده از سوی دشمن خود، به روی بازرسی‌ها باز نمی‌کند، حتی اگر بدیهی باشد که نتیجه، نادرست بودن این ادعاها را ثابت می‌کند.

حامیان و مخالفان قطعنامه
در نشست دیروز استرالیا، بلژیک، برزیل، کانادا، استونی، فرانسه، آلمان، غنا، یونان، مجارستان، ایتالیا، ژاپن، کویت، مراکش، نیجریه، نروژ، پاناما، عربستان سعودی، سوئد، انگلیس، آمریکا، اروگوئه و آرژانتین به همراه اکوادور و مصر که در قطعنامه قبلی به قطعنامه ضد‌ایرانی رأی ممتنع داده بودند با قطعنامه ضد‌ایرانی همراهی کردند اما آذربایجان، هند، مغولستان، نیجر، پاکستان، آفریقای جنوبی و تایلند به این قطعنامه رأی ممتنع دادند تا با 2 رأی مخالف چین و روسیه قطعنامه به‌رغم عدم ‌اجماع به تصویب برسد.

وزن‌کشی در شورای امنیت
آمریکا در تلاش است تا معافیت تحریم‌های تسلیحاتی ایران را که براساس برجام مهرماه امسال آغاز می‌شود لغو کند. قرار است به درخواست این کشور نشستی در شورای امنیت برگزار شود، نکته حائر اهمیت اینکه نشست شورای حکام 10روز قبل از نشست شورای امنیت درباره ایران برگزار شده و شاید بتوان نتیجه این نشست را از هم‌اکنون وزن کشی نشست شورای امنیت قلمداد کرد؛ چون آفریقای جنوبی، نیجر، استونی، بل‍ژیک، دومینیکن، آلمان، اندونزی، سنت وینسنت و گرانادیس، تونس و ویتنام اعضای غیردائم شورای امنیت هستند که در تصمیم جدید هند، ایرلند، مکزیک و نروژ هم برای دوره بعد با 4عضو غیردائم جایگزین شده‌اند.
البته دیروز رسانه‌های آمریکایی از دور تازه‌ای از رایزنی‌ها خبر دادند که برای جلب نظر روسیه و چین در شورای امنیت در جریان است تا براساس یکی از ایده‌ها بتوانند تحریم تسلیحاتی ایران را به‌صورت محدود تمدید کنند تا شاید پس از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، تحولاتی دیگر رخ دهد.
چین و روسیه پیش‌تر با تمدید تحریم تسلیحاتی ایران، مخالفت کرده بودند و ایران هم هشدار داده بود شاید در این صورت از برجام یا ان پی تی خارج شود.