نبود نهاده‌های دامی؛ این طرف اصرار، آن طرف انکار
دبیر اتحادیه واردکنندگان نهاده‌های دام و طیور: درحالی‌که تولیدکنندگان از نبود نهاده‌های دام و طیور به‌ویژه سویا در بازار خبر می‌دهند، وزارت صمت مدیران تعداد مشخص و محدودی از شرکت‌های واردکننده این نهاده‌ها را شبانه فراخواند و به آنها برای واردات، ارز داد
فرخنده رفائی _ خبرنگار
بازار نهاده‌های دامی کشور 5ماه است که ناآرام است. تخصیص ارز به واردات نهاده‌های دامی از بهمن‌ماه متوقف و دسترسی تولیدکنندگان به خوراک دام از آن زمان تا امروز، روزبه‌روز دشوارتر شده است. محدودیت منابع ارزی کشور به‌دلیل تحریم و البته کرونا، که حجم زیادی از این منابع را به سمت واردات کالاهای بهداشتی سوق داد، تخصیص ارز به بسیاری از دیگر کالاهای وارداتی را متوقف و بسیاری از صنایع را با بحران جدی مواجه کرده است. ثبت سفارش واردات کالا تقریبا متوقف شده و انبوهی از کالاهای رسوب کرده در گمرک، انتظار ترخیص را می‌کشند؛ 1.5میلیون تن نهاده دام و طیور نیز ازجمله همین کالاهاست که عدم‌تخصیص ارز برای ترخیصشان از گمرک، بازار خوراک دام را با ناآرامی، التهاب و امروز با بحران مواجه کرده است.
تولیدکنندگان: با قحطی نهاده‌ها روبه‌رو شده‌ایم
وضع بازار نهاده‌ها از ابتدای امسال روزبه‌روز بدتر شده است. طی ماه‌های گذشته نابسامانی گسترده در حوزه واردات و عرضه نهاده‌های دامی باعث شده این نهاده‌ها که با صرف میلیاردها دلار ارز دولتی وارد کشور شده است، به دست مصرف‌کننده نهایی یعنی دامداران و مرغداران نرسد و آنها ناچار شوند برای تأمین نهاده مورد نیازشان به بازار سیاه روی آورند. این چالش تا حدی جدی است که برخی دامداران و مرغداران ناچار به تغییر و کاهش جیره غذایی دام و طیور شده‌اند. قیمت نهاده‌ها به‌طور سرسام‌آوری در حال افزایش است و گفته می‌شود ادامه این شرایط طی ماه‌های آینده کشور را با چالش تولید محصولات پروتئینی مواجه می‌کند. رئیس هیأت‌مدیره انجمن صنفی گاوداران این شرایط را قحطی کامل توصیف می‌کند و نسبت به ادامه این وضعیت هشدار می‌دهد. سیداحمد مقدسی در گفت‌وگو با همشهری با اشاره به اینکه این وضعیت را در نامه‌ای به جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری هم اعلام کرده است، می‌گوید: اگر مسئولان به‌طور اورژانسی به داد تامین نهاده‌ها نرسند همه دام و طیور کشور به‌زودی از گرسنگی تلف می‌شوند و با یک بحران اجتماعی و اقتصادی مواجه خواهیم شد. وی در پاسخ به این سؤال که آیا ترخیص نهاده‌ها از گمرک طی یک ماه اخیر شرایط بازار را بهتر نکرده است، می‌گوید: وضعیت دسترسی به نهاده‌ها در یکی دو ماه اخیر نه‌تنها بهتر نشده بلکه بدتر شده است. سویا نه فقط در بازار بلکه در بنادر هم موجود نیست و گفته می‌شود که فقط 1.5میلیون تن ذرت در بنادر وجود دارد که معلوم نیست به چه علت این ذرت هم بارگیری نمی‌شود. به گفته مقدسی درحال حاضر قیمت سویا در بازار به 5هزار و 800تومان رسیده و این درصورتی است که بتوان این نهاده را در بازار پیدا کرد. قیمت مصوب سویا 2هزار و 450تومان است. ذرت در بازار آزاد 2هزار و 700و جو 2هزار و 200تومان معامله می‌شود، قیمت مصوب این نهاده‌ها هم به‌ترتیب یک‌هزار و 500 و یک‌هزار و 350تومان تعیین شده است.
روز سیاه مرغداران
مدیرعامل اتحادیه مرغداران گوشتی درباره وضعیت نامطلوب تامین نهاده‌ها می‌گوید: حدود ۳ماه است که نهاده‌های دامی مثل ذرت و کنجاله سویا در اختیار مرغداران قرار نگرفته و تنها ۳۰ درصد از آنچه به‌عنوان نهاده دولتی مطرح است در اختیار مرغداران قرار گرفته است، مابقی با قیمت‌های بسیار بالا در بازار آزاد تهیه می‌شود. این درحالی است که قیمت مرغ به‌شدت پایین است و تداوم این وضعیت می‌تواند صنعت مرغداری را با چالش جدی مواجه کند. محمدعلی کمالی سروستانی با بیان اینکه با همه مشکلات مرغداران تلاش می‌کنند که جوجه‌ریزی خود را انجام دهند، می‌افزاید: باقی نهاده‌های تولید مانند واکسن و ریزمغذی‌هایی مثل لایزین و متیونین تا چند ده برابر افزایش قیمت دارند و مشخص نیست که این وضعیت تا چه زمانی ادامه خواهد یافت. متأسفانه کارگروه تنظیم بازار نیز هیچ تعیین تکلیفی برای خرید مرغ نمی‌کند و کماکان قیمت سال گذشته را ادامه می‌دهد.
شرکت پشتیبانی امور دام: آزاد نخرید
اما در سمت دیگر ماجرا، شرکت پشتیبانی امور دام، که در کنار بخش خصوصی، تامین‌کننده بخشی از نهاده‌های مورد نیاز صنعت دام و طیور کشور و توزیع‌کننده این نهاده‌هاست، بازار را آرام و مطلوب می‌داند و صحبت‌هایی مبنی بر وجود بحران در بازار را فضاسازی از سوی افرادی می‌داند که می‌خواهند به کمک رسانه‌ها در بازار التهاب ایجاد کنند. حسن عباسی معروفان، مدیرعامل این شرکت در گفت‌وگو با همشهری از تخصیص ارز و ترخیص تدریجی نهاده‌ها از گمرکات کشور خبر می‌دهد و می‌گوید: از ابتدای امسال تاکنون 2میلیون و 200هزار تن نهاده که در 31 استان کشور و توزیع شده و آرامش کنونی بازار نیز در سایه توزیع همین نهاده‌ها بوده، به‌ویژه اینکه طی یک ماه اخیر در حمل‌ونقل این نهاده‌ها نیز تسهیل صورت گرفته، اما با این حال تا نقطه تامین بازار فاصله داریم.
وی از استمرار حمل کالا از گمرک به داخل کشور خبر می‌دهد و می‌افزاید: علاوه بر مقادیر توزیع شده، کشتی‌های حامل 2میلیون و 600هزار تن نهاده خریداری شده نیز در بنادر کشور منتظر تخلیه بار هستند و این کالاها نیز به محض تخلیه در سطح کشور توزیع خواهد شد. معروفان با تأکید بر اینکه مشکلی در زمینه تامین نهاده‌ها نداریم، می‌افزاید: حمل کالا از بنادر سرعت گرفته و اگر تا پیش از این روزی 20هزار تن کالا از بنادر می‌رسید، اکنون روزانه 40 و در برخی روزها 50هزار تن نهاده از بنادر به داخل کشور حمل می‌شود و امیدواریم شرایط بازار به‌زودی به نقطه تعادل عرضه و تقاضا برسد. مدیرعامل شرکت پشتیبانی امور دام، این شرکت را تا 80درصد در زمینه تامین نهاده‌های مورد نیاز صنعت دام و طیور موفق می‌داند و از تولیدکنندگان نیز می‌خواهد برای تهیه خوراک دام از سامانه بازارگاه استفاده کنند تا بتوانند نهاده‌ها را با نرخ مصوب دولتی، بدون هیچ‌گونه افزایش نرخ و با اطلاعات شفاف خریدار و فروشنده تهیه کنند. این توصیه مدیرعامل شرکت پشتیبانی امور دام در شرایطی است که تولیدکنندگان دام و طیور سامانه بازارگاه را در زمینه توزیع نهاده‌ها ناکارآمد و ناموفق می‌دانند و تأکید دارند که توزیع دیرهنگام نهاده‌ها در این سامانه باعث ایجاد بازار سیاه شده است؛ چراکه دامدار یا مرغدار وقتی نتواند نهاده را در زمان نیاز تهیه کند، برای جلوگیری از تلفات دام و طیور ناچار است آن را به‌طور آزاد تهیه کند و به جای آن، سهمیه نهاده خود در بازارگاه را در بازار آزاد بفروشد.
رانت واردات نهاده‌ها در اختیار شرکت‌های خاص
درحالی‌که کمبود نهاده‌ها در بازار به بزرگ‌ترین چالش صنعت دام و طیور تبدیل شده است و بسیاری از واردکنندگان در حال تلاش برای ترخیص محموله‌های رسوبی خود در گمرک هستند، به‌نظرمی‌رسد برخی از شرکت‌ها که شرکت‌های توانمند این حوزه خوانده شده‌اند، با استفاده از روش‌های مختلف سعی در استفاده از موقعیت‌های انحصاری خود برای ترخیص محموله‌هایشان خارج از نوبت، از گمرکات دارند؛ مسئله‌ای که با اعتراض شدید سایر واردکنندگان مواجه شده است. اتحادیه واردکنندگان نهاده‌های دام و طیور در نامه‌هایی به سرپرست وزارت صمت و نیز رئیس کارگروه ارزی این وزارتخانه به این مسئله اعتراض کرده است. در نامه اتحادیه مذکور به وزارت صمت آمده است: طی ماه‌های اخیر برگزاری برخی جلسات با شرکت‌های خاص تحت عناوین مختلف ازجمله شرکت‌های برتر یا شرکت‌های توانمند و ارائه اطلاعات یا تصمیماتی که شائبه ایجاد فرصت ویژه تجاری برای شرکت‌های خاص در پی دارد عملاً و علناً با انتظارات به حق مندرج در صدر این نامه و شناخت قبلی از رویکرد جنابعالی به‌ویژه توجه خاص به اصل تعامل دولت با تشکل‌های قانونی به‌منظور پیشگیری از هرگونه رانت و فساد احتمالی نیز در تضاد است. دبیر اتحادیه واردکنندگان نهاده‌های دام و طیور ایران در توضیح این موضوع به همشهری می‌گوید: روز جمعه شانزدهم خرداد‌ماه سال‌جاری از طریق وزارت صمت به‌صورت تلفنی تعدادی از اعضای این اتحادیه فراخوان و مقداری ارز به‌صورت دینار عراق بین واردکنندگان توزیع شده بدون اینکه به اتحادیه اطلاعی داده باشند. عباس حاجی‌زاده در پاسخ به این سؤال که شرکت‌ها بر چه اساسی انتخاب شده‌اند، می‌افزاید: معلوم نیست براساس چه ضابطه‌ای چند شرکت واردکننده نهاده‌های دامی انتخاب شده‌اند و جلسه آن‌هم در روز تعطیل با حضور تعداد معدودی از اعضای اتحادیه در وزارت صمت تشکیل شده است. عصر روز جمعه از ساعت 6بعدازظهر تا ساعت ۱۱ شب بدون اطلاع اتحادیه و تعیین هیچ‌گونه ضابطه‌ای از قبل، این ارز بین تعدادی از واردکنندگان توزیع شده که مصداق بارز رانت است. به گفته وی، اتحادیه نسبت به این قضیه به شدت اعتراض دارد و این موضوع را پیگیری خواهد کرد که ارز مورد نیاز واردات نهاده‌های دامی طبق ضابطه مشخصی بین همه واردکنندگان توزیع شود. حاجی‌زاده ادامه می‌دهد: واردات نهاده‌های دام و طیور مشمول ارز 4هزار و ۲۰۰ تومانی است اما این ارز از سوی بانک مرکزی بسیار سخت و دشوار تخصیص پیدا می‌کند. نزدیک 8ماه ۱,۵ میلیون تن جو و ذرت در بنادر رسوب کرده و برای ترخیص این محموله‌ها ارز تخصیص پیدا نمی‌کند. ماندگاری زیاد این محموله‌ها در بنادر ضمن فساد پذیری و کاهش کیفیت اقلام متأسفانه هزینه انبارداری سنگینی را به واردکنندگان تحمیل می‌کند.
کمبود نهاده‌ها و احتمال ایجاد بحران
رئیس هیأت‌مدیره انجمن صنفی گاوداران: در بازار نهاده‌های دامی قحطی حاکم است و این وضعیت را در نامه‌ای به جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری هم اعلام کرده‌ایم که اگر مسئولان به‌طور اورژانسی به داد تامین نهاده‌ها نرسند همه دام و طیور کشور به‌زودی از گرسنگی تلف می‌شوند و با یک بحران اجتماعی و اقتصادی مواجه خواهیم شد
