ظرفیت‌های پنهان و مشکلات آشکار صنعت آبمیوه
دست بخش صنعت به‌راحتی به میوه تولیدی نمی‌رسد و زمانی که صنایع تولید آبمیوه می‌خواهند میوه مورد نیازشان را تهیه کنند باید به سراغ دلال‌ها بروند
فرخنده رفائی_خبرنگار
ایران به‌دلیل آب و هوای مناسب و گستردگی در طول و عرض جغرافیایی، کشوری چهارفصل محسوب می‌شود و به‌دلیل همین ویژگی در تولید انواع میوه‌ها دارای توانایی و حتی مزیت است. این کشور 4درصد میوه کل دنیا را تولید می‌کند و این به معنی پتانسیل بسیار بالای کشور در صنعت تولید آبمیوه و کنسانتره است. صنعت تولید آبمیوه در ایران پیشرفت‌های بسیار خوبی در سال‌های اخیر داشته و سال‌هاست که نه‌تنها بازار مصرف داخلی این محصول را در اختیار دارد بلکه کیفیت بالای محصولات تولیدی، امکان صادرات را نیز برای این صنعت فراهم کرده است؛ اما امروز از همه توان و ظرفیت این صنعت استفاده نمی‌شود. به گفته کارشناسان این حوزه، اکنون کمتر از یک سوم ظرفیت تولید صنعت تولید آبمیوه و کنسانتره کشور بهره‌برداری می‌شود و بخش زیادی از این پتانسیل بلااستفاده مانده است.
گفته می‌شود 270واحد تولیدی، پروانه و تولید آبمیوه و کنسانتره دریافت کرده‌اند، ولی عملا در بازار آبمیوه کشور تنها چند برند مطرح دیده می‌شود. عضو هیأت مدیره انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان آبمیوه و کنسانتره ایران در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: از 270واحدی که پروانه تولید آبمیوه و کنسانتره دریافت کرده‌اند، فقط حدود 60واحد در حال فعالیت هستند و سایر واحدها به‌دلیل مشکلاتی که دارند به حالت تعطیل یا نیمه‌تعطیل درآمده‌اند. واحدهای فعال نیز با یک‌سوم ظرفیت تولید خود فعالیت می‌کنند. این در حالی است که ما پتانسیل بسیار بالایی در صادرات و ارزآوری داریم و با توجه به ظرفیت میوه‌ای که در کشور وجود دارد، می‌توانیم 500میلیون دلار در سال ارزآوری داشته باشیم، ولی به‌دلیل استفاده نشدن از این ظرفیت بالا، ارزآوری امروز این صنعت فقط بین 80 تا90میلیون دلار است.
تولید با کمتر از نصف ظرفیت
در حالی که ظرفیت اسمی تولید کارخانه‌های فعال کشور حدود 150هزار تن در سال اعلام شده، میزان تولید امروز آبمیوه در کشور چیزی درحدود 60هزار تن است. مهرداد شمس مولوی، با بیان این مطلب اضافه می‌کند: انار ایران، محصولی استراتژیک است، چون در تمام دنیا تنها ایران است که انار مرغوب و با کیفیت بالای صادراتی در اختیار دارد، به همین دلیل یک بشکه کنسانتره انار از لحاظ ارزآوری با 15بشکه نفت برابری می‌کند، اما از این ظرفیت اقتصادی بالا استفاده نمی‌شود. وی می‌افزاید: حتی امروز در زمینه کنسانتره پرتقال هم واردکننده هستیم، در حالی که به‌دلیل شرایط آب و هوایی کشور، ظرفیت تولید بالا و حتی پتانسیل صادرات داریم، اما برای باغداران ما تولید پرتقال برای صنایع آبمیوه به‌صرفه نیست، چون حمایت لازم از آنها صورت نمی‌گیرد و به همین دلیل واردات کنسانتره برای صنایع ما به‌صرفه‌تر از خرید کنسانتره تولید داخلی است.
بخشنامه‌های لحظه‌ای به تولید آسیب می‌زند
مولوی که در هیأت مدیره یکی از شرکت‌های تولید آبمیوه کشور نیز عضویت دارد، در زمینه مشکلاتی که تولیدکنندگان آبمیوه و کنسانتره با آن مواجهند، می‌گوید: مشکل عمده‌ای که کارخانجات ما، مخصوصا کارخانجات بزرگ و بنام با آن دست‌به‌گریبانند، بخشنامه‌های یک‌شبه و لحظه‌ای دولتی است. کارخانه‌های بزرگ با درنظر گرفتن تمام جوانب و محاسبه قیمت مواداولیه و شرایط تولید، دست‌کم برای تولید 2سال خود سیاستگذاری می‌کنند و بعد وارد فاز تولید می‌شوند. هیچ کارخانه‌ای نمی‌تواند سیاست‌ها و برنامه‌های خود را در کوتاه‌مدت تغییر دهد، ولی عملکرد دولت به این شکل است که این ماه یک‌بخشنامه صادر می‌کند و ماه بعد بخشنامه‌ای دیگر که بخشنامه قبلی را نقض می‌کند! این کار، کل برنامه‌ریزی کارخانجات برای تولید را به‌هم می‌زند و شرایط کار را برای بخش صنعت سخت می‌کند.
کمبود نقدینگی و افزایش هزینه تولید
بازرس و عضو هیأت‌مدیره انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان آبمیوه و کنسانتره ایران، دیگر مشکل تولیدکنندگان را کمبود شدید نقدینگی عنوان می‌کند و می‌افزاید: 30درصد مواداولیه و تجهیزات تولید در این صنعت از خارج از کشور تامین می‌شود و ما برای تهیه این مواد به ارز احتیاج داریم. افزایش قیمت ارز در سال‌های اخیر دسترسی به مواداولیه را برای صنایع آبمیوه و کنسانتره دشوار کرده و هزینه‌های تولید را به‌شدت بالا برده است. از سوی دیگر بانک‌های کشور هنگام دریافت اقساط وام‌ها هیچ همکار‌ی‌ای با صنایع ندارند و در زمان سررسید وام بلافاصله ضمانت‌ها را به اجرا می‌گذارند و کارخانه را با مشکل مواجه می‌کنند. مولوی به رشد چشمگیر قیمت سایر مواداولیه مورد نیاز این صنعت اشاره می‌کند و می‌افزاید: قیمت تمامی نهاده‌های تولید ما در یکی دو سال اخیر حداقل 2برابر شده است؛ پاکت‌های تتراپک افزایش شدید نرخ داشته‌اند و قیمت کنسانتره‌هایی که ناگزیر از واردات آنها هستیم و تولید داخلی نداریم نیز افزایش زیادی داشته و به‌دلیل افزایش نرخ ارز، هزینه واردات این کنسانتره‌ها برای تولیدکنندگان 2برابر شده است. کنسانتره‌های وارداتی که در ایران تولید نمی‌شوند شامل موز، انبه و آناناس است، اما کنسانتره پرتقال نیز با وجود تولید داخلی، به میزان زیادی به کشور وارد می‌شود. مولوی در توضیح دلایل این موضوع می‌گوید: آب پرتقال مهم‌ترین آبمیوه در دنیاست و نصف آبمیوه دنیا را تشکیل می‌دهد. در ایران به‌دلیل مشکلاتی که در زمینه تهیه پرتقال برای صنایع وجود دارد، استفاده از کنسانتره داخلی به‌صرفه نیست و برای بخش صنعت گران‌تر از نوع وارداتی آن تمام می‌شود، به همین دلیل سالانه 20هزار تن کنسانتره پرتقال وارد کشور می‌شود. اما مشکل بخش صنعت در دسترسی به پرتقال چیست؟ صنعت آبمیوه و کنسانتره، از میوه درجه 3 استفاده می‌کند، ولی باغداران ترجیح می‌دهند محصولی تولید کنند که وارد بازار میوه شود و به مصرف تازه‌خوری برسد. به همین دلیل آنها میوه تولیدی خود را به بخش صنعت نمی‌دهند. دست بخش صنعت به‌راحتی به میوه تولیدی نمی‌رسد و زمانی که صنایع تولید آبمیوه می‌خواهند میوه مورد نیازشان را تهیه کنند باید به سراغ دلال‌ها بروند. به گفته مولوی، دلال‌ها از یک‌سال قبل، با تامین هزینه کود و سم و دیگر هزینه‌های باغدار، باغ را قرق می‌کنند و میوه به‌عمل آمده را ارزان از باغدار خریداری می‌کنند و گران به صنعت می‌فروشند.
آبمیوه وارداتی در قفسه سوپرمارکت‌ها
عضو هیأت مدیره انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان آبمیوه و کنسانتره مشکل دیگر این صنعت را وجود کالای قاچاق در بازار می‌داند. مولوی می‌گوید: پیش از گران شدن ارز، یک‌سوم قفسه فروشگاه‌ها در اختیار آبمیوه‌های وارداتی بود. امروز با افزایش نرخ ارز میزان قاچاق کمتر شده اما متوقف نشده است و همچنان در بسیاری از سوپرمارکت‌ها آبمیوه‌های خارجی و قاچاق دیده می‌شود. اما مشکل بزرگ‌تر این است که متأسفانه برخی از این آبمیوه‌ها با مجوز و به‌صورت رسمی وارد کشور شده است. سوپرمارکت هم جنس خارجی را که حاشیه سود بالاتری برایش دارد، جلوی ویترین و در معرض دید مشتری قرار می‌دهد و این شرایط به زیان تولیدکننده داخلی است. سؤال این فعال بخش صنعت و تولید از دولت این است که چرا وقتی 270تولیدکننده آبمیوه با کیفیت بسیار بالا و صادراتی داریم، باید آبمیوه به کشور وارد شود؟
واردات کنسانتره پرتقال
عضو هیأت‌مدیره انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان آبمیوه و کنسانتره ایران در گفت‌وگو با همشهری: کنسانتره پرتقال در ایران تولید می‌شود، ولی به‌دلیل مشکلاتی که در زمینه تهیه پرتقال برای صنایع وجود دارد، استفاده از کنسانتره داخلی به‌صرفه نیست و برای بخش صنعت گران‌تر از نوع وارداتی آن تمام می‌شود، به همین دلیل سالانه 20هزار تن کنسانتره پرتقال وارد کشور می‌شود
