تکمیل راه آهن رشت-کاسپین با اما و اگر

فرشته رضایی-  رشت-خبرنگار 

   گام اول اتصال خطوط ریلی رشت-کاسپین- انزلی- آستارا، اتصال ریل به بندر کاسپین (بندرانزلی) است که از 15 سال پیش نیمه‌تمام مانده. محمدباقر نوبخت، معاون رئیس‌جمهوری در سفر اخیر خود به گیلان اعلام کرد خط ریلی رشت- انزلی با تزریق اعتبار تا پایان امسال تکمیل خواهد شد. او تاکید کرده بود بر خلاف مسیر ریلی قزوین-رشت، خط‌آهن رشت-انزلی جلگه‌ای و هموار است و اگر تملک اراضی طول مسیر به تاخیر نیفتد، می‌توان آن را تا پایان سال به بهره‌برداری رساند. هرچند نوبخت ۵۰ میلیارد تومان اعتبار به پروژه راه‌آهن رشت-کاسپین-انزلی اختصاص داد (این اعتبار به ‌جز 70 میلیارد تومان اعتباری است که قبلا پرداخت شده بود) و ۲۰ میلیارد تومان هم برای قطعه ریلی آستارا پرداخت شد، اما وعده‌ای که نوبخت می‌دهد با چالش‌های متفاوتی روبه‌روست. 
راه‌آهن رشت–کاسپین–انزلی-آستارا، پروژه‌ای راهبردی و در مسیر کریدور شمال-جنوب است و بهره‌برداری از آن می‌تواند تحولات شگرفی در مبادله‌های تجاری و بازرگانی با کشورهای منطقه و اروپایی برای ایران و گیلان رقم بزند و به نوعی، توسعه گیلان در گروی حمل‌و‌نقل ریلی است، اما مشکلات محیط‌‌زیستی و کمبود مصالح که حالا مدیران راه‌آهن آن را انکار می‌کنند موجب شده است کارشناسان چندان به پروژه خوشبین نباشند.

پروژه عمرانی بدون مصالح 
با وجود وعده معاون رئیس‌جمهوری برای تکمیل خط‌آهن رشت-آستارا، هفته گذشته غلامحسین ولدی، مدیر کل راه‌آهن شمال 2، از کمبود مصالح راهسازی برای اجرای این پروژه گفته بود: «یکی از موانع تکمیل پروژه راه‌آهن گیلان کمبود مصالح راه‌سازی است. اولویت تامین مصالح در این پروژه نیز ماسه‌بادی است که تامین آن بر عهده سازمان بنادر و کشتیرانی و نیز صنعت، معدن و تجارت گیلان بوده و تاکنون میسر نشده.» البته ولدی در گفت‌وگو با روزنامه همشهری این صحبت خود را اصلاح می‌کند و توضیح می‌دهد که نهاد زیرمجموعه وی فقط قرار است در تامین مصالح به پروژه کمک کند و صحبتی مبنی بر کمبود مصالح صورت نگرفته. 
عباس خطیبی، معاون ساخت و توسعه راه‌آهن، بنادر و فرودگاه‌های کشور هم از پیگیری‌های معاون عمرانی استاندار گیلان از معادن استان و تامین مصالح مورد نیاز از این طریق خبر می‌دهد، اما پاسخ ندادن مسئولان روشن نمی‌کند این چالش رفع شده است یا خیر. 

پیگیری برای تامین مصالح 
معاون امور عمرانی استاندار گیلان هم از پیگیری‌ها در این باره خبر می‌دهد و به همشهری می‌گوید: «در حال تامین مصالح پروژه راه‌آهن رشت-انزلی هستیم. به پیمانکاران مجوز داده شده است مصالح مورد نیاز خود را از منابع موجود برداشت کنند. طی جلسه‌ای در چند روز اخیر، قرار شد بیش از 200 هزار متر مکعب برداشت مصالح از پشت سد شفارود انجام شود. همچنین 1500 تن مصالح دپوشده داریم که به قید فوریت آن را آزاد می‌کنیم.»
علی اوسط‌ مقدم با بیان این‌که از قطعه 7 راه‌آهن حدود 40 هزار متر مکعب و از قطعه 6 حدود 75 هزار متر مکعب ساخته شده و کارها به سرعت در حال انجام است، درباره مشکل سازه تخلیه مصالح در محل اجرای پروژه هم توضیح می‌دهد: «مصالح این پروژه از چند نقطه تامین می‌شود: مصالح باقی‌مانده پشت سد شفارود، اداره بنادر انزلی (مصالحی که از لایروبی ناشی از تخلیه برای استقرار شناورها تامین می‌شود) و یک شرکت بخش خصوصی که مصالح و ماسه‌بادی را از اداره بنادر انزلی و شفارود می‌آورد. همچنین مصالح دیگر از لوشان می‌رسد و در مخزن سیار کارگاه‌ها تخلیه می‌شود.»
اوسط‌مقدم درباره تملیک اراضی از رشت تا محدوده بندر کاسپین هم اظهار می‌کند: «تملیک اراضی انجام شده و فقط اجرای پروژه و ساخت ابنیه فنی باقی مانده است. سال گذشته 40 میلیارد تومان برای تملیک اراضی پرداخت شد.»

 چالش زیست‌محیطی و نگرانی کارشناسان 
حتی اگر مشکل کمبود مصالح وجود نداشته یا رفع شده باشد، یکی دیگر از مشکلات پروژه، دغدغه‌های زیست‌محیطی است. عباس خطیبی، معاون ساخت و توسعه راه‌آهن، بنادر و فرودگاه‌های کشور پیگیر همکاری محیطزیست برای ساخت بخشی از پروژه در حاشیه جاده است و محیط‌زیستی‌ها نگران وضع تالاب انزلی هستند که بعد از تلاش‌های بسیار احیا شده.  خطیبی در این باره می‌گوید: «اجرای پروژه، در بخش حاشیه تالاب، نیازمند همکاری محیط‌ زیست است که در این باره مذاکره‌هایی صورت گرفته و هماهنگی‌های لازم انجام شده و در حال ایجاد کریدور و تثبیت پل در آن منطقه هستیم.» علاوه بر تالاب، معاون وزیر راه و شهرسازی به مشکل دیگر محیط‌زیستی پروژه اشاره می‌کند و آن، اراضی کشاورزی و شالیزار یا حوضچه‌های ماهی در طول مسیر است که باید تملک شود. هرچند خیرالله خادمی از پیشروی تملک در 3 تا 4 ماه اخیر می‌گوید و کارشناسان هم از رفع مشکلات محیط‌زیستی می‌گویند، اما با تمام آنچه گفته شد خط ریلی 37 کیلومتری رشت - بندر کاسپین به 400 میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد تا سال 1400 به سرانجام برسد. طبق اعلام مسئولان زیرسازی مسیر 37 کیلومتری پروژه در حال انجام است و فقط 31 درصد پیشرفت دارد و از اوایل مرداد به‌تدریج ریل‌گذاری پروژه از رشت به سمت کاسپین آغاز می‌شود.

تکمیل پروژه تا پایان سال بعید است 
یک کارشناس اقتصادی با توجه به میزان پیشرفت پروژه و مشکلات آن، وعده مسئولان را رد می‌کند و درباره این نظر خود به همشهری توضیح می‌دهد: «بنده حتی به آقای نوبخت هم گفتم این پروژه تا پایان دولت فعلی و ۱۴۰۰ به بهره‌برداری نمی‌رسد، زیرا تاکنون بسیار کند پیش رفته و فقط ۸ ماه است در حال زیرسازی 2 کیلومتر از مسیر هستند.»
جلیل جلالی‌فر با اشاره به چند پل کوچک در طول مسیر رشت- انزلی که هنوز ساخته نشده‌اند، می‌افزاید: «همچنین یک پل بزرگ هم در مسیر وجود دارد که باید در ورودی منطقه آزاد ساخته شود و هیچ‌کدام این‌ها هنوز ساخته نشده است. حتی اگر نیروها خیلی جهادی و ۲۴ ساعته کار کنند، شاید این پروژه را بسازند، اما بعید است. ضمن اینکه شهریور فصل بارندگی است و در این وضعیت نمی‌توانند بتن‌ریزی کنند. ممکن است به قول معاون توسعه راه آهن، ریل‌گذاری را شروع کنند ولی مابقی زیرساخت‌ها و بتن‌ریزی‌ها را نمی‌توانند.» وی درباره دیگر مشکلات از جمله مشکل محیط زیست یا مصالح ساختمانی هم تاکید می‌کند: «مشکل ما ضعف پیمانکار و جدی نبودن دولت است و قطعا از نظر مصالح و تامین آن مشکلی وجود ندارد، اما تکمیل آن نیازمند همت جهادی است. در زمینه موارد محیط زیستی هم طبق حکم دادستانی گیلان چون پروژه عام‌المنفعه است، مشکل محیط زیستی آن حل و رضایت مالکان نیز جلب شده است. هر چند مسیر این پروژه مشکل چندانی از نظر محیط زیستی ندارد.»
  
به گزارش همشهری، بندر کاسپین می‌تواند در حمل ‌و نقل دریایی و جذب کالاهای ترانزیتی بسیار مؤثر باشد. بیش از 300 شرکت خارجی در منطقه آزاد به ثبت رسیده و از اتاق بازرگانی نیز کارت فعالیت دریافت کرده‌اند. بنابراین، سرمایه‌گذاران به امید محقق شدن وعده‌های مسئولان و راه‌اندازی کامل بندر کاسپین و اتصال خط ریلی به آن هستند و بدون شک با راه‌اندازی خط آهن رشت به کاسپین افتخارات اقتصادی و صادرات و به دنبال آن زمینه اشتغال در استان فراهم خواهد شد. 

یک کارشناس:  خط آهن رشت-کاسپین تا پایان دولت فعلی و ۱۴۰۰ به بهره‌برداری نمی‌رسد، زیرا تاکنون بسیار کند پیش رفته و فقط ۸ ماه است در حال زیرسازی 2 کیلومتر از مسیر هستند