آناتومی زلزله

ساسان شادمان منفرد_خبرنگار

درحالی‌که آخرین روز از ‌ماه می سال2020را سپری می‌کنیم، شاید دنیا فراموش کرده باشد که 40سال پیش در این‌ماه بزرگ‌ترین زمین‌لرزه ثبت‌شده در تاریخ جهان در شیلی به وقوع پیوست. ژرفای این زلزله ۳۵کیلومتر و مقیاس آن 9.5درجه ریشتر بود. البته خردادماه سال1369یعنی 30سال پیش نیز یکی از مهیب‌ترین و بزرگ‌ترین زلزله‌های جهان و ایران به بزرگی 7.4 درجه ریشتر، در عمق 19کیلومتری زمین، خسارات و تلفات بسیاری را در شهرهای شمالی ازجمله رودبار، منجیل و چندین شهر در استان گیلان و شهرهایی از استان زنجان به همراه داشت و روزهای تلخی را رقم زد.
چند هفته قبل تغییرات گسل مشا باعث لرزیدن تهران و برخی شهرهای اطرافش شد و خیلی‌ها را ساعت‌ها به خیابان‌ها کشاند. اما زمین‌لرزه‌ها چطور سال‌ها باعث ترس و وحشت ساکنان زمین شده‌اند؟

اندازه‌گیری زمین‌لرزه
برای اندازه‌گیری شدت زمین‌لرزه، دستگاه‌های مختلفی در طول تاریخ ساخته شده است که به آن سیسموگراف گفته می‌شود. این دستگاه لرزش‌ها در پوسته زمین را به تصویر می‌کشد. تکان خوردن خط‌ها در دستگاه زلزله‌نگار، می‌تواند به شما درباره نوع امواج اطلاعات بدهد. امواج کوچک اما سریع P (اولیه) ابتدا ظاهر می‌شوند که در ادامه امواج S (ثانویه) و امواج سطحی که کندتر اما قوی‌تر هستند دیده خواهند شد. فاصله زمانی بین پدیدار شدن امواج P و S نشان می‌دهد که زمین‌لرزه از چه عمقی آمده است و به دانشمندان و متخصصان این اجازه را می‌دهد که کانون اصلی زلزله را تشخیص دهند. اندازه امواج در اندازه‌گیری مقیاس و بزرگی زمین‌لرزه کمک می‌کند.

یک لرزه‌نگارچگونه کار می‌کند؟
دستگاه باهوشی که فعالیت زلزله را هنگام وقوع ضبط می‌کند.

وزنه و فنر
یک وزنه سنگین از یک فنر یا رشته آویزان شده که تمام حرکات زمین را جذب کرده و باعث می‌شود که ثابت بماند.

قلم و کاغذ
تفاوت در موقعیت بین کاغذی که تکان می‌خورد، وزنه‌ای که بی‌حرکت است و قلم، باعث شکل‌ گرفتن خطوط مواج می‌شود.

پایه
پایه دستگاه زلزله‌نگار روی زمین قرار می‌گیرد و با زمین‌لرزه تکان می‌خورد. کاغذ از این تکان متاثر شده و لرزش کاغذ منجر به آن می‌شود که قلم، شدت امواج را روی آن ثبت کند.

زلزله‌های زیر آب بعضی مواقع موج‌های عظیم و ویرانگری را به‌وجود می‌آورند که به آن سونامی گفته می‌شود

9.5بزرگ‌ترین زمین‌لرزه ثبت‌شده در جهان روز 22‌ماه می سال1960در جنوب شیلی رخ داد. این زلزله به‌خاطر فرورانش صفحه ناسکا زیر صفحه آمریکای جنوبی به‌وقوع پیوست.

آیا می‌دانستید؟ امواج سونامی و جزر و مد چیزهای متفاوتی هستند که دومی بر اثر فعالیت جاذبه به‌وجود می‌آید نه زمین‌لرزه.






مقیاس ریشتر
اندازه‌گیری بزرگی زلزله با استفاده از سیستم لرزه‌نگار مشهور جهان؛ ریچارد اف ریشتر

2.9– 0
بیش از یک میلیون میکرو زمین‌لرزه در سال رخ می‌دهد که مردم آن را متوجه نمی‌شوند.

3.9– 3.0
زمین‌لرزه‌های مینور یا جزئی که مردم متوجه آن می‌شوند اما هیچ خسارتی را به‌همراه ندارد. بیش از 100هزار مورد از این زمین‌لرزه‌ها در سال به وقوع می‌پیوندد.

4.9– 4.0
زمین‌لرزه‌های سبک که تقریبا همه متوجه آن می‎شوند. سالانه حدود 15هزار مورد از این زلزله‌ها شکل می‌گیرد و پس‌لرزه‌های جزئی را نیز به‌دنبال خود دارد.

5.9–5.0
زمین‌لرزه‌های متوسط می‌توانند خسارت‌هایی را در پی داشته باشند. سالانه حدود یک هزار مورد از این زلزله‌ها در دنیا به ثبت می‌رسد.

6.9– 6.0
بیش از 100زلزله قوی در سال رخ می‌دهد که خسارت‌ها و تلفاتی را در مناطق پرجمعیت وارد می‌آورد.

7.9– 7.0
زمین‌لرزه‌های عظیم، خسارت‌ها و تلفات سنگینی را در مناطق پرجمعیت به همراه دارند. معمولا حدود 10نوع از این زلزله در سال رخ می‌دهد.

بیشتر از8.0
معمولا کمتر از 3زلزله فوق‌العاده عظیم در سال در دنیا رخ می‌دهد. اما خسارت‌ها و تلفات برجای مانده از این نوع زلزله‌ها، به‌شدت دردناک و وحشتناک است.