مصادره الوند

فاطمه کاظمی _  همدان – خبرنگار 

  آن روزهایی که ستون‌های تله‌کابین گنجنامه کار گذاشته شد، فعالان محیط زیست، کوهنوردان و طبیعت‌دوستان همدانی می‌دانستند که این اتفاق، آغاز یک فاجعه بزرگ است. آنها همان زمان هم اعلام کردند ماجرا به ساخت تله‌کابین ختم نخواهد شد و در واقع الوند مصادره شده است؛ هرچند آن زمان مسئولان همدان دلیل ساخت تله‌کابین را توسعه گردشگری مرکز استان عنوان و معترضان را به مخالفت با این طرح‌های توسعه‌ای متهم کردند. در مقطعی نیز سعید ترابیان، مدیر دهکده تفریحی توریستی گنجنامه از رسانه‌های معترض شکایت کرد و آنها را به دادگاه کشاند. از آن زمان تاکنون هر کوهنورد، فعال محیط‌زیست و یا خبرنگاری که به تداوم تخریب‌های کوهستان الوند اعتراض کرده با شکایت مجموعه دهکده گنجنامه مواجه شده است. 
اگرچه مخالفت‌ها و نگرانی‌های محیط زیستی هم موجب نشد تا تله‌کابین، سورتمه، اقامتگاه و مرکز خرید و سایر طرح‌های توسعه‌ای و زیرساختی در دل الوند عَلم نشود. قلمرو دهکده گنجنامه هر روز افزایش پیدا می‌کند بدون اینکه ضوابط آن مشخص باشد. این روزها به نظر می‌رسد دو هکتار زمینی که مسئولان همدان ادعا می‌کردند در اختیار این مجموعه قرار داده‌‌اند فربه‌تر شده و کل کوهستان را در بر گرفته است. ساخت یک جاده هم برنامه جدید در دل کوهستان الوند است، کوهستانی که بخشی از آن در فهرست آثار ملی ثبت و حالا جاده‌ای در دل آن احداث شده است. به گفته اهالی منطقه که از باغداران گنجنامه به‌شمار می‌روند مسیر مالرو یکی از جاذبه‌های زیبای کوهستان الوند برای علاقه‌مندان به کوهنوردی و گردشگران طبیعت است که با پیچ و خم کوهستانی خود لذت خاصی را در کوهنوردی ایجاد می‌کند اما این مسیر از سوی مدیریت دهکده گنجنامه مسطح و به جاده تبدیل شده و احتمالا باید تا چندی دیگر شاهد تردد ماشین‌های سواری از این مسیر باشیم. 

جاده‌کشی در الوند
انتشار عکسی در فضای مجازی از ساخت جاده در دهکده گنجنامه یا بهتر بگوییم در دل کوهستان الوند که همه آن را چشم شهر همدان می‌دانند، باز هم همان داستان الوند زیر چرخ لودرها را مطرح کرده است. فیلم‌های تاسف‌باری از جاده سازی در این منطقه منتشر می‌شود که تیتر مهم رسانه‌های محلی شده است اما به نظر می‌رسد سیاست مسئولان استان باز هم مانندگذشته توجیه وضعیت باشد. 
هر چند اسفندیار خزائی، مدیرکل منابع طبیعی استان همدان از صادر نشدن مجوز برای احداث این جاده خبر داده و گفته این اقدام به الوند خسارت‌هایی وارد کرده است، اما مدیرعامل دهکده گنجنامه معتقد است این جاده را برای اقدامات امدادی هلال احمر کشیده شده و مدعی است برای زمین‌هایی که در آن جاده کشیده می‌شود، سند هم دارد. اظهارنظری که سؤال مهمی را به وجود می‌آورد؛ اینکه مگر الوند فروخته شده که صحبت از سند می‌شود؟ این ثروت طبیعی استان چه زمانی و به چه قیمتی به فروش رفته که حالا به این راحتی در معرض تخریب قرار گرفته است. 

بازدید توجیهی 
دغدغه فعالان محیط زیستی این است که اجرای طرح‌هایی از جمله تسطیح منطقه می‌تواند مانع ثبت جهانی الوند شود، اما به نظر نمی‌رسد این نگرانی‌ها در برخی مسئولان چندان وجود داشته باشد. دلیل این ادعاها هم این است که 48 ساعت بعد از انتشار خبر جاده‌کشی، فرماندار همدان، رئیس جمعیت هلال احمر، مدیرکل منابع طبیعی استان، مدیرعامل دهکده گنجنامه و تعدادی از خبرنگاران بومی از این جاده بازدید کردند و نتیجه فقط توجیه ماجرا بود. اسفندیار خزائی، مدیرکل منابع طبیعی استان همدان در این بازدید عنوان کرد: «مسئولان دهکده گنجنامه برای این جاده مجوز نگرفته‌اند و خسارت‌هایی نیز به الوند وارد کرده‌اند و باید جریمه نقدی آن را پرداخت کنند.» در واقع همه چیز با جریمه نقدی تمام شد.
علی سنجربیگی، رئیس جمعیت هلال احمر استان همدان نیز اعتقاد دارد که این جاده، یک مسیر اضطراری برای انجام اقدامات امدادی در هنگام حوادث احتمالی است و هیچ وسیله نقلیه‌ای جز خودروهای امدادی از آن عبور نخواهد کرد. سنجربیگی حتی عنوان کرد: «برایش فرقی نمی‌کند در کوهستان الوند اتوبان هم ساخته شود چون او به یک جاده برای امدادرسانی نیاز دارد».
حسین افشاری، فرماندار همدان اما ماجرای تخریب الوند را بزرگنمایی عنوان کرد و گفت: «با توجه به اخبار چند روز پیش فکر می‌کرده همه سنگ‌های الوند را کنده‌اند و اتوبان ساخته‌اند. در حالی که این اتفاق بیشتر شبیه رگلاژ جاده پاکوب است». البته او از مدیرعامل دهکده گنجنامه خواست روند تخریب الوند را متوقف کند. جالب اینکه افشاری صخره‌برداری 140 سانتی‌متری را رگلاژ جاده می‌داند و به نظر می‌رسد که با تخریب کل الوند نظر این مسئول به ممانعت از انجام چنین طرح‌هایی منجر می‌شود.
سعید ترابیان، مدیرعامل دهکده گنجنامه هم ادعا کرد زمین‌های این جاده در مالکیت اوست و برای این زمین‌ها به دولت پول پرداخت کرده است». در واقع، او ادعا می‌کند دولت کوهستان الوند که ثبت ملی است را فروخته است. اگرچه بخش مسطح‌شده به‌وسیله لودر شرکت تله‌کابین جزو اموال عمومی و اراضی ملی محسوب می‌شود و باید مطابق با قانون با آن برخورد شود.
هرچند در همان بازدید، کارشناس محیط زیست اظهارنظرهای مطرح‌شده را تنها توجیه خطای انسانی در تخریب طبیعت عنوان کرد و گفت: «نمی‌توان به بهانه امدادرسانی در کوهستان جاده کشید وگرنه نقش امداد هوایی چیست؟» حمیدرضا حق‌نظری افزود: «در اشتران‌کوه یا دماوند که صعود به آنها به مراتب دشوارتر از الوند است، اصلا جاده دیده نمی‌شود. اگر اینطور است پس تا قله دماوند جاده بزنند. حق‌نظری از فرماندار خواست جلسه‌ای با حضور کارشناسان کشوری منابع طبیعی تشکیل دهد تا آسیب‌های این جاده‌کشی مورد بررسی قرار گیرد و جاده هم به حالت قبل برگردد.

در برابر طبیعت الوند کوتاه نمی‌آییم
رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر که نامش به عنوان یکی از کوهنوردان حرفه‌ای استان در میان فاتحان قله اورست ثبت شده از جمله کسانی‌ است که از همان روزهای ابتدایی اجرای طرح‌های توسعه گردشگری الوند، دغدغه‌هایش شروع شده است. رضوان سلماسی در این باره می‌گوید: «با احداث تله‌کابین در دل الوند به بهانه جذب گردشگر، طبیعت این منطقه را از بین برده‌اند». 
وی می‌افزاید: «در کنار کتیبه‌های تاریخی گنجنامه سورتمه ساختند و در ادامه راه‌های پاکوب کوهستان را عریض و آسفالت کردند. حالا هم برای خودشان جاده اختصاصی می‌سازند و معلوم نیست این روند را تا کجا ادامه خواهد داشت». 
سلماسی که به همراه خبرنگار همشهری از این منطقه بازدید کرده است، در این باره هم می‌گوید: «در حال حاضر لودر تا انتهای جاده تدارکاتی میدان میشان کار انجام می‌دهد و منطقه را تسطیح کرده است و درختکاری هم انجام می‌شود. البته خودشان تاکید داشتند که کار در همین حد است و بیشتر از تسطیح منطقه نیست. درباره طبیعت الوند کوتاه نخواهیم آمد و موضوع جلوگیری از تخریب این منطقه را تا آخر پیگیری می‌کنیم».

شهرداری مجوزی صادر نکرده است 
شورای اسلامی شهر همدان هم مخالف هرگونه ساخت‌وساز و تخریب کوهستان و محیط زیست است. رئیس شورا با تاکید بر اینکه باید بررسی شود اقدام تخریبی در الوند با چه هدفی انجام شده است، گفت: «شاهد عریض شدن جاده قدیمی این منطقه هستیم و باید مشخص شود که مسائل زیست محیطی و حفظ منابع طبیعی در نظر گرفته شده است یا خیر؟» کامران گردان افزود: «این اقدام در محدوده خارج از شهر اتفاق افتاده و شورای شهر اطلاعات کاملی از آن ندارد. اما باید پیگیری شود، با توجه به اینکه شهرداری مجوزی برای آن صادر نکرده احتمالاً مجوز از سوی منابع طبیعی داده شده است».
درباره واگذاری بخشی از میدان میشان به شرکت دهکده گنجنامه، محمدرضا همتی، مدیرکل سابق منابع طبیعی استان همدان به همشهری گفت: «۲ هکتار از زمین‌های میدان میشان برای ساخت تله‌کابین در اختیار سرمایه‌گذار قرار گرفته است و اگر بیشتر از این مقدار پیش برود با او برخورد خواهد شد.»

اقدام مغایر با قانون
همچنین درباره ادعای مدیر شرکت دهکده گنجنامه مبنی بر داشتن سند اراضی تحت اختیار و آزادی اجرای هر نوع طرح توسعه گردشگری هم یک حقوقدان به همشهری گفت: «کوهستان الوند جز اموال عمومی محسوب می‌شود و قابل فروش نیست. مگر بر اساس «دستورالعمل ضوابط واگذاری اراضی ملی و منابع طبیعی برای طرح‌های کشاورزی و غیرکشاورزی» برای اجرای طرحی به مجموعه یا شخصی واگذار شود. آن هم به شرط این‌که اکوسیستم آن منطقه مورد تعرض قرار نگیرد و در آن تغییر کاربری اتفاق نیفتد.»
محمد وارسته می‌افزاید: «اگر دو هکتار از زمین‌های میدان میشان به منظور ساخت تله‌کابین به سرمایه‌گذار این مجموعه واگذار شده طبق بند ۲۶ ماده یک، ماده ۲۹ و ماده ۳۷دستورالعمل مذکور، جاده‌کشی در این زمین‌ها مغایر با دستورالعمل و این کار غیرقانونی است. حتی می‌توان طرح را از سرمایه‌گذار گرفت. ضمن این‌که اداره‌کل منابع طبیعی موظف است بر اجرای هر طرحی در این منطقه نظارت کند.»

  
مردم همدان از اقدام دوگانه مسئولان در برخورد با اجرای طرح‌های گردشگری در الوند گلایه‌مندند. آنها معتقدند طرح‌هایی که به‌عنوان توسعه در تله‌کابین گنجنامه اجرا می‌شود تا حدود زیادی طبیعت منطقه را تحت تأثیر قرار داده است؛ به‌ویژه مالکانی که برای کوچک‌ترین ساخت‌وساز زمین‌هایشان در این منطقه باید میلیون‌ها تومان به شهرداری و منابع طبیعی جریمه پرداخت کنند اما در دهکده گنجنامه به طور معمول شاهد تغییراتی هستند که تیشه به جان طبیعت و دامنه‌های الوند است. در سال‌های اخیر هم فعالان محیط زیست و دلسوزان طبیعت همدان اعتراض خود را نشان داده‌اند و چشم‌انتظار اقدام اساسی مسئولان همدان به‌خصوص مدیریت ارشد استان برای جلوگیری از تکرار چنین اقداماتی هستند. 

   جاده؛ مقدمه تعرض‌های جدید به الوند

عباس محمدی، مدیرگروه دیده‌بان کوهستان انجمن کوهنوردی ایران طی نامه‌ای به رئیس سازمان‌ جنگل‌ها و مراتع کشور با اشاره به اینکه «شرکت تله‌کابین گنجنامه اقدام به تعریض بی‌ملاحظه جاده غیرضروری گنجنامه- میدان میشان در دامنه کوه الوند کرده» این عملیات را سبب تخریب بسیار شدید مراتع منطقه و رانش خاک عنوان و تاکید کرده: «این جاده مقدمه تعرض‌های جدید به طبیعت این کوهستان ارزشمند و ثبت‌شده در فهرست میراث ملی است». در بخشی از این نامه آمده است: «از آنجا که شرکت تله‌کابین گنجنامه در چندین سال گذشته کمترین اعتنایی به اعتراض‌های طبیعت‌دوستان نداشته و در واقع دامنه‌های الوند را حیاط خلوت خود فرض کرده‌، خواهشمندیم با برخورد جدی و ملزم ساختن ایشان به متوقف کردن عملیات جدید و بازگرداندن جاده به شکل قبلی و پرداخت خسارت، مانع تعرض‌های بعدی شوید».

یک حقوقدان: جاده‌کشی در منابع طبیعی الوند حتی با وجود واگذاری به شرکت دهکده گنجنامه مغایر با قانون است و می‌توان طرح را از سرمایه‌گذار گرفت