متنفرم؛ پس هستم

سعید مروتی _ روزنامه‌نگار

 «از کازابلانکا بدم میاد. من از همفری بوگارت متنفرم. اساساً به‌نظرم اینها یکسری مدل کت و شلوار و کلاه و سیگار برگ بودند برای روی جلد مجلات. این آدم راه میره دیالوگ میگه جلو دوربین. اگه بازیگری اینه...» 
این نظر مهران مدیری درباره بوگارت است. اظهارنظری آنقدر تند که حتی مهمان برنامه دورهمی را به‌عنوان یک مخالف‌خوان حرفه‌ای متحیر کرد. پیشنهاد مسعود فراستی تماشای «داشتن و نداشتن» بود و اینکه لیستی از فیلم‌های بوگارت در اختیار مدیری بگذارد تا شاید نظرش را درباره یکی از بهترین بازیگران تاریخ سینما عوض کند. اما نظر مدیری درباره بوگارت واقعاً چه اهمیتی دارد؟ این حق طبیعی اوست که بوگارت یا هر بازیگر دیگری را دوست نداشته باشد. خیلی‌ها را می‌شناسم که مثلاً از مارلون براندو خوششان نمی‌آید. خوش آمدن یا نیامدن آنها هم نه چیزی به بزرگی براندو اضافه می‌کند و نه جایگاهش را در تاریخ سینما تقلیل می‌دهد. تثبیت شده‌ترین شاهکارهای تاریخ سینما هم مخالفان سرسخت دارند. فیلمسازی در جایگاه جان فورد از نظر دیوید تامسون (که منتقد بزرگی است) یک کارگردان مرتجع، دست راستی و ارتجاعی است که فقط یک فیلم با ارزش در کارنامه‌اش دارد. از نظر دیوید تامسون جز «جویندگان» بقیه فیلم‌های جان فورد آثار پرایراد، احساساتی و ملال‌آوری هستند. می‌شود با نظر تامسون درباره فورد موافق نبود. ولی دیدگاه رادیکال تامسون درباره فورد، جز مسئله دیدگاه و سلیقه شخصی که توضیح دادنش کمی دشوار است، واجد مبانی نظری و تحلیلی است که با استدلال می‌شود آن را تحلیل و بعد تأیید یا ردش کرد. نکته‌ای که مهران مدیری درباره بوگارت گفته فقط یک اظهارنظر جنجالی است که هیچ مبنایی هم ندارد. به قول دوست عزیزم نیما‌ حسنی‌نسب ایشان می‌تواند جای بوگارت در علی زندوکیلی استعداد بازیگری را کشف کند و البته ما کیفیت آخرین حضور سینمایی مدیری در فیلم«درخت گردو» را هم به‌خاطر داریم که اتفاقاً با افزودن صفات منفی، بیشترین انطباق با جمله استاد درباره بوگارت را دارد: «این آدم راه میره و دیالوگ میگه جلو دوربین».
نکته اصلی اما چیز دیگری است. اینکه بازتولید نفرت از همه کس و همه‌‌چیز، باعث می‌شود مدیری هم راه مهمان برنامه‌اش را برود. بین نظر رادیکال داشتن و فحاشی مرزی وجود دارد که اگر نادیده گرفته شود، لات‌های سر کوچه را هم می‌شود منتقد خواند. وگرنه نظر مدیری درباره بوگارت، فقط سلیقه و دیدگاه شخصی او را بازتاب می‌دهد و هیچ مبنایی ندارد. فقط عنصر شهرت باعث می‌شود که انتقاد مدیری از بوگارت دیده شود و تنفر آقا همایون همسایه کناری ما از براندو اهمیت و انعکاسی نداشته باشد. از این بازی متنفرم؛ پس هستم. نباید انتظاری جز جنجال و بیشتر دیده شدن و تحت‌تأثیر قرار دادن فضای مجازی داشت. از چیزی که در ذاتش جدی نیست نباید توقع جدیت داشت.