کرونا می‌رود و ترافیک نباید بماند
حامد فوقانی _ دبیر گروه شهری
تهرانی‌های یک قرن پیش هیچ‌گاه فکر نمی‌کردند که روزگاری اطراف میدان مشق تهران، آنقدر شلوغ شود که صدا به صدا نرسد. آن زمان که مظفرالدین‌شاه سوار بر اتول محصول شرکت رنو با راننده فرانسوی‌اش «موسیو وانه» در میدان مشق دور افتخار می‌زد، مردم سوت و کف و هورا کشیدند که ماشین به تهران هم آمده و کم‌کم آنها می‌توانند سوار بر چهارچرخ خودرو، تا باغات شمال شهر بروند و سیب شمیران بچینند یا دیگر خسته و کوفته برای زیارت به بارگاه شاه عبدالعظیم نرسند. ماشین پنجمین شاه دودمان قاجار بعدها به محمدعلی‌شاه رسید و به مرور، راه ورود خودروها به کشور باز شد تا عرصه‌های پایتخت در اختیار این وسیله نقلیه قرار بگیرد. شاید مردم آن روزها که در دفاع یا نکوهش اسباب مدرن تردد، شعرها می‌سرودند؛ «توی اُتول سوار شدم / آب‌لمبو چون انار شدم / لهیده چون هلو شدم / سیاه چون لولو شدم / برشته چون لبو شدم / دایی بودم عمو شدم» تصور نمی‌کردند که بعدها همه‌‌چیز شهرسازی بر مسیر عبوری خودروها تنظیم شود. خودروها تمام عرصه‌ها را درنوردیدند تا اینکه اکنون، بهترین خانه آن است که بتوانی با خودروی شخصی تا دم درب آسانسور پارکینگ برسی.
خودروها حتی در دوره کرونایی امروز، قرنطینه متحرکی شده‌اند برای محافظت جان شهروندان از کووید- 19. حال سؤال اینجاست که خودروها تا کجا می‌خواهند پیش بروند؟ به قولی یکی می‌گفت الان اگر فقط یک‌ماه خودرو را از بشر بگیرند، احتمالا خیلی‌ها از گشنگی می‌میرند.
اما واقعیت این است که خودرو امان همه‌مان را بریده. حافظه بلندمدت نمی‌خواهد تا یادمان بیاید که آبان و آذر‌ماه سال پیش، 29روز هوای تهران از نظر غلطت آلاینده‌ها ناسالم یا ناسالم برای گروه‌های حساس بود. نکته اساسی اینجاست که خودروها نقش 85درصدی در خاکستری کردن هوای شهر دارند. اکنون نیز جالب است که حجم ترافیک پایتخت به‌خاطر لغو طرح‌ها از 23فروردین‌ماه به بعد 70درصد افزایش یافته و بی‌تردید ذرات معلق زیر 2.5میکرون بسیاری وارد هوا شده‌اند. اگرچه به لطف باد و باران، حجم بالایی از ذرات معلق و منواکسیدکربن پس زده شده‌اند اما همچنان خودروها پا به پای کرونا سلامتی شهروندان را نشانه گرفته‌اند.
درمورد طرح‌های ترافیک (طرح‌های محدودیت تردد در محدوده مرکزی و محدوده کاهش (زوج و فرد سابق)) نیز طی 2هفته اخیر آنقدر صحبت‌های ضد‌ونقیض شده که همه مردم کلافه شده‌اند. نمونه‌اش روز یکشنبه عصر که استاندار تهران اعلام کرد تا رفع کرونا، محدودیت‌های طرح ترافیکی نخواهیم داشت اما مشاور عالی معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران ساعتی بعد گفت از روز دوشنبه طرح ترافیک مجدد به اجرا درمی‌آید. این صحبت‌های ضد‌ونقیض سرانجام سردرگمی مردم را سبب شد تا دست آخر، رئیس مرکز روابط عمومی و روابط عمومی شهرداری تهران توییت بزند: «به دستور شهردار تهران و به جهت رعایت بهداشت عمومی در مبارزه با شیوع کرونا، طرح ترافیک از نخستین روز کاری پس از تعطیلات عید سعید فطر اجرا می‌شود.»
در این بین، باید گفت که با وجود زیرساخت‌های فراوان و تسهیلاتی که ایجاد شده هنوز که هنوز است خیلی از مدیران و شهروندان، استفاده از امکانات الکترونیک را جدی نمی‌گیرند. نمونه‌اش بسیاری از مالکان خودرو که از امکان نوبت‌دهی اینترنتی مراکز معاینه فنی بهره نمی‌برند و ساعت‌ها در صف طولانی مراکز وقت صرف (تلف!) می‌کنند. از سوی دیگر در این روزها دریغ از ارسال پیغام (نوتفیکیشن) از سوی برنامه‌های موبایلی مثل «تهران من» برای اطلاع‌رسانی به شهروندان. اگرچه در داخل برنامه توضیحاتی درباره جزئیات طرح ترافیک وجود دارد اما پیغامی که روی گوشی به‌صورت هشدار (آلارم) بیاید و شهروندان را آگاه کند، وجود ندارد. همچنین برخی از شهروندان، طی روزهای اخیر در حالی مسیر ساختمان‌های شهرداری یا دفاتر خدمات الکترونیک را در پیش گرفته‌اند که امکاناتی مانند صدور پروانه الکترونیکی و... برای آنها از طریق اینترنت فراهم است.
با این تفاسیر باید گفت که کرونا سرانجام از زندگی ما رخت برمی‌بندد و می‌رود اما آنچه اهمیت دارد این است که خودمان را به شیوه‌های نوین‌تر عادت دهیم و این همه وابستگی به خودرو را کنار بگذاریم. باید باور کرد که پیاده‌روی و استفاده از دوچرخه‌سواری هم ترافیک و آلودگی را کاهش می‌دهد و هم برای سلامتی خودمان بهتر است.
