مشکلات مالی شهرداریها با «2لایحه» برطرف نمی‌شود
کمال مرادی _ دبیرکل مجمع شهرداران کلانشهر‌های ایران
لایحه درآمد‌های پایدار شهرداریها که قرار بود در سال1362 توسط دولت تدوین و به مجلس تقدیم شود، بعد از 35سال تدوین و پس از بررسی‌های زیادی در دولت و کمیسیون‌های مجلس در اواخر سال گذشته در مجلس شورای اسلامی تصویب و به شورای نگهبان ارسال شده است که در 2مرحله شورای نگهبان ایرادات کلی نسبت به این لایحه داشته‌اند. این لایحه پس از اصلاح در مجلس برای اعلام نظر نهایی به شورای نگهبان ارسال شده که منتظر نظر شورای مذکور هستیم. این لایحه بخشی از درآمد‌های موجود شهرداریها را به‌روز و اصلاح می‌کند. در این لایحه برخی منابع درآمدی جدید پیش‌بینی و برخی ایرادات و ابهامات که در قوانین درباره درآمد شهرداریها وجود دارد، برطرف شده که در مجموع، درصورت نهایی‌شدن، در افزایش درآمد شهرداریها تأثیر خواهد داشت ولی نه تاحدی که تصور شود مشکلات مالی شهرداریها با این لایحه برطرف خواهد شد. لایحه اصلاح قانون مالیات بر ارزش افزوده نیز که در مجموع درآمد‌هایی برای دولت و شهرداریها به موجب آن تحصیل می‌شود، در سال گذشته با فراز و نشیب‌ها و اظهارنظر‌های مختلف کارشناسی در حوزه‌های اقتصادی، کسب و کار و مدیریت شهر همراه بود. در ابتدا تغییراتی که توسط کمیسیون‌های تخصصی مجلس درباره عوارض و حقوق شهرداریها نسبت به قانون مورد عمل فعلی ایجاد شده بود، نگرانی‌هایی را برای شهرداریها در زمینه کاهش درآمد آنان و همچنین فرایند توزیع سهم شهرداریها به‌عنوان مالیات ایجاد کرد. با پیگیری و تشکیل جلسات متعدد کارشناسی، به‌ویژه در کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی برخی از نگرانی‌های موجود برطرف شد که امیدواریم با تأیید مصوبه مجلس توسط شورای نگهبان روند اجرای این قانون به نحو مقتضی فراهم شود. پیش‌بینی اولیه از اجرای 2قانون مورد اشاره، بهبود نسبی درآمد‌های عمومی شهرداریها و دهیاری‌ها خواهد بود.
در این مقطع زمانی تلاش‌هایی که لازم بود در مراحل بررسی لوایح در کمیسیون‌های مجلس شورای اسلامی و صحن علنی از طریق شهرداریها، شورای اسلامی شهر، شورای‌عالی استان‌ها، مجمع شهرداران کلانشهر‌ها و وزارت کشور به‌صورت مؤثر و فعال انجام شده است. در این مرحله که لوایح مذکور در مجلس شورای اسلامی تصویب شده و برای اعلام نظر در اختیار شورای نگهبان قرار دارد، به پیگیری نیازی نیست و باید منتظر اعلام نظر شورای نگهبان باشیم.
یکی از مشکلات جدی و چالش‌های پیش‌روی شهرداریها همواره چگونگی تامین منابع مالی برای اداره شهرها بوده و هست و به‌نظر می‌رسد حل این مشکل در گرو کار کارشناسی و مطالعه جامع و استفاده از تجارب سایر کشور‌ها باشد. هم‌اکنون به‌طور متوسط بیش از نیمی از منابع درآمدی شهرداریها از منابع غیرپایدار تامین می‌شود که به‌دست آوردن آن متاثر از شرایط اقتصادی واجتماعی در کشور است. به‌طور مثال وقتی بیش از 50درصد از درآمد‌های شهرداریها به حوزه ساخت‌وساز و مسکن و شهرسازی ارتباط پیدا می‌کند، هرگونه نوسان در این حوزه موجب کاهش درآمد شهرداریها خواهد شد و یا پدیده‌هایی مثل ویروس کرونا، درآمد شهرداریها را تحت‌تأثیر قرار خواهد داد. از این‌رو لازم است دولت و مجلس شورای اسلامی نگاه جامع‌تر و اصولی‌تری نسبت به تامین درآمد‌های پایدار شهرداریها داشته باشد. وضعیت فعلی به‌گونه‌ای است که پیش‌بینی می‌شود 2لایحه مورد اشاره به بهبود شرایط کمک خواهد کرد ولی مسائل مالی شهرداریها را به‌صورت جامع حل نخواهد کرد.
