وزن‌کشی در شورای امنیت بر سر ایران
اسماعیل سلطنت‌پور _ خبرنگار
با صریح‌تر شدن موضع‌گیری چین در مخالفت با تمدید تحریم تسلیحاتی ایران عملا دوگانه شرقی و غربی در شورای امنیت شکل گرفته است، روسیه هم پیش از این با صراحت علیه تمدید تحریم تسلیحاتی ایران موضع‌گیری کرده بود.
براساس توافق هسته‌ای که در قطعنامه2231 به‌تصویب شورای امنیت سازمان ملل رسید، قرار است مهرماه امسال تحریم‌های تسلیحاتی ایران برچیده شود، اما دولت آمریکا از ماه‌ها قبل به‌صرافت افتاد تا مانع برداشته‌شدن تحریم‌ها شود و در این رابطه 2طرح موازی را در دست پیگیری دارد؛ نخست ارائه قطعنامه در شورای امنیت برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران و دیگری ادعای عضویت در برجام برای استفاده از ظرفیت توافق هسته‌ای موسوم به مکانیسم ماشه که البته هم چین و هم روسیه صراحتا با هردوی این طرح‌ها مخالفت کرده‌اند.
آمریکا احتمالا قبل از موعد برچیده‌شدن تحریم‌های تسلیحاتی ایران قطعنامه‌ای را در شورای امنیت مطرح می‌کند که علی‌القاعده چین و روسیه آن قطعنامه را وتو خواهند کرد؛ اتفاقی که باعث می‌شود آمریکا به سراغ راه دوم برود که خود یک مناقشه حقوقی بین‌المللی را در تاریخ سازمان ملل کلید خواهد زد. براساس توافق هسته‌ای اگر طرفین مدعی شوند ایران به تعهدات خود عمل نکرده، مکانیسم ماشه فعال می‌شود و در صورتی که در کمیسیون مشترک برجام اختلاف طرفین حل نشود، برای ادامه تمدید تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران رأی‌گیری می‌شود که در این صورت آمریکا می‌تواند با رأی مخالف قطعنامه مذکور را وتو کند تا تحریم‌های قبلی علیه ایران خودبه‌خود احیا شوند. با این حال دعوا بر سر این است که دولت ترامپ اردیبهشت 2سال قبل صراحتا از برجام خارج شد و تحریم‌های لغوشده در برجام را دوباره احیا کرد، حالا دولت ترامپ مدعی است که آمریکا یک عضو توافق هسته‌ای است و می‌تواند مکانیسم ماشه را فعال کند.
اگرچه اروپایی‌ها هم طرح آمریکا را فاقد استدلال حقوقی دانسته و آن را مرده تلقی کرده‌اند اما مقامات روسیه با صراحت نسبت به تحرکات آمریکا هشدار داده‌اند. ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه در کنفرانس خبری روز پنجشنبه گفت که درهم‌شکستن برجام از طریق برنامه‌های ضد‌ایرانی که شامل پیش‌نویس اعمال تحریم تسلیحاتی نامحدود بر ایران است، واقعا موجب افتخار آمریکا نخواهد شد. واضح است که این روند هیچ چشم‌اندازی ندارد.
سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه در ادامه گفت: آن دسته از اعضای برجام که تعهدات خود را کاملا نسبت به توافق هسته‌ای حفظ کرده‌اند، به مبارزه برای حفظ و اجرای مداوم آن ادامه خواهند داد.
میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین هم در پیامی توییتری در واکنش به تلاش‌های اخیر دولت آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران با یک سند حقوقی ادعای آمریکا را رد کرد و نوشت: آمریکا مدعی است که از وضعیت اعضای برجام و همچنین از حقوق آن برخوردار است. این توهم است. دیدگاه مشورتی دادگاه بین‌المللی لاهه (در سال۱۹۷۱) در اینجا کاربرد دارد: نمی‌توان گفت عضوی که تعهدات خود را انکار کرده و یا آنها را اجرا نکرده، برخورداری از حقوقش را حفظ کرده است. سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه سومین مقام روس بود که روز پنجشنبه تأکید کرد که هیچ‌کسی حق ندارد به‌طور گزینشی و به‌شدت ناقص، قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل را اجرا کند. او خاطرنشان کرد که این آمریکا بود که برجام را 2سال پیش ترک کرد و اکنون در موقعیت نقض فاحش قطعنامه۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل قرار دارد. معاون وزیر امور خارجه روسیه درباره این اقدام آمریکا بیان کرد: واشنگتن در این زمینه مسیر آسانی در پیش نخواهد داشت. اگرچه نتیجه این است که با توجه به این لجاجت آمریکا، بحرانی دیگر در شورای امنیت سازمان ملل و خود سازمان ملل به‌طور کلی قریب‌الوقوع است. حساب توییتری نمایندگی چین در سازمان ملل متحد هم روز پنجشنبه نوشت: آمریکا با خروج از برجام نتوانست به تعهداتش ذیل قطعنامه۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل عمل کند. این کشور حق ندارد که تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران را تمدید کند، چه برسد به فعال‌کردن مکانیسم بازگشت! راه درست پیش‌رو، حفظ برجام است. ایران از همان ابتدا طرح آمریکا را مضحک خوانده بود، 2روز قبل هم محمدجواد ظریف در توییتر کنایه‌ای به ایده درمانی ترامپ که گفته بود باید برای مقابله با کرونا وایتکس تزریق کرد زد و نوشت: «آنهایی که به تزریق مواد شوینده برای پاک‌شدن از ویروس کرونا خیالبافی می‌کردند، همان‌هایی هستند که ادعا می‌کنند در قطعنامه‌ای از شورای امنیت سازمان ملل که توافقی را گرامی می‌دارد شریکند که آنها مدت‌ها پیش از مشارکت در آن دست کشیده‌اند. این گفته خود آنهاست.»
